text Semionoff Vitaly
Tłumaczenie Lukasz Cholodecki
Cholodeccy.org
Polacy badający w byłych krajach Związku Radzieckiego
Moich polskich klientów można ogólnie podzielić na dwie podstawowe grupy – pierwsza grupa wyszukuje dokumenty dotyczące szlachty i jej historii, a druga grupa szuka swojej mieszczańskiej lub chłopskiej historii na dawnych kresach Polski: czyli na Ukrainie, Białorusi i Litwie.
Po tym jak Ukraina wprowadziła bezwizowy wjazd dla Polaków i obywateli Uni Europejskiej, wiele osób skorzystało z możliwości zapoznania się z ukraińskimi archiwami. Jednak jak się okazało opcja ta dostępna jest tylko dla niektórych osób. Większość badaczy napotyka się na trudności związane z barierą językową, stereotypami, oraz skomplikowanym system lokalnych archiwizacji. Jest to przede wszystkim podwójnie trudne dla tych, którzy wyemigrowali do USA, Kanady, jak i dla tych, którzy nie mówią po polsku, nie wspominając już o języku rosyjskim. Pomimo wyżej wspomnianych przeszkód Ukraina jest moim zdaniem nadal najlepszym krajem ze wszystkich krajów byłego ZSRR do prowadzenia badań naukowych.
Do przeprowadzenia badań genealogicznych na Ukrainie potrzebna jest osoba, która posiada wiedzę na temat lokalnych systemów archiwizacji. Dobrym pomysłem jest zatrudnienie lokalnego specjalistę. Niestety większość z moich klientów miało problemy ze znalezieniem takich specjalistów. Chociaż nie jestem ulokowany na Ukrainie to zazwyczaj można mnie znaleźć w kraju co 2-3 miesiące. A żebym mógł prowadzić badania naukowe dla Ciebie w ukraińskich archiwach to one wymagają pełnomocnictwo, które zwykle przybiera następującą formę:
Ja, niżej podpisany (nazwisko).
Udzielam pełnomocnictwo Panu Witalij zamieszkałemu w Semenov w Moskwie przy …. Do reprezentowania mnie w Czasie PROWADZENIA poszukiwań genealogicznych dotyczących mojej rodziny nazwiska używających (nazwisko znalazły się badaniom) dokonywanych w Urzędach, archiwach, Parafiach, Bibliotekach, Muzeach i Innych Instytucjach powołanych do gromadzenia dokumentów na terenie Ukrainy.
Pełnomocnictwo powinno być potwierdzone notarialnie.
Wyszukiwania w Ukraińskich archiwach mogą przynieść wspaniałe rezultaty! Polacy są często zszokowani liczbą polskich dokumentów archiwalnych obecnych w ukraińskich archiwach.
Szukając rodzinę i inne kwerendy na miejscu
Kiedy zacząłem ten biznes byłem absolutnie pewien, że wszyscy Polacy zostali z deportowani z ZSRR w czasie operacji Wisła. Ale byłem zszokowany, jak wielu Polaków nadal tam mieszka! Tak, prawdą jest, że w zachodniej części Ukrainy w miastach i wsiach jest wielu Polaków i ich potomków. Społeczeństwa polskie nadal istnieją, najczęściej były ukryte przed 1990 rokiem, po którym zaczęły wychodził na słońce dzienne po upadku ZSRR.
Białoruś
Archiwalna praca na Białorusi może być prawdziwym koszmarem naukowców. Na początku prezydentury Łukaszenki, Białoruś zebrała wszystkie dokumenty archiwalne znajdujące się w kraju i zebrała je w dwóch dużych archiwach w Grodnie i Mińsku. Za każdym razem kiedy się odwiedza archiwum to zanim można rozpocząć poszukiwania to trzeba zapłacić za dwa wykłady na temat zasad archiwizacji dzieł, bez względu na to jak długo i ile razy się było w archiwum wcześniej.
Podobnie jak w przypadku Ukraińskich archiwów można prowadzić kwerendy na rzecz innej osoby, ale tylko z pełnomocnictwem aktualnych przedstawicieli rodu. Na przykład można prowadzić kwerendę nazwiska Kowalski, jeśli klient ma również Kowalski na nazwisko, ale jeśli pan Kowalski przygotuje pełnomocnictwo aby badać nazwisko panieńskie w białoruskich archiwach to będzie musiał potwierdzić dokumentami swoje pokrewieństwo do danego nazwiska . Nawet z odpowiednimi dokumentami i dowodami problemy i nieprzewidywalne kłopoty są normą.
Białoruskie archiwa pozwalają na możliwość wysłania kwerendy genealogicznej bezpośrednio do nich, ale w tym samym czasie, przyznają, że nie mają wystarczająco dużo pracowników aby rozpatrzeć prośby, dlatego czeka się na odpowiedz 6-8 miesięcy.
Rosyjskie archiwa
70-75% Rosyjskich archiwów jest na przyzwoitym poziomie, ale są miejsca, które absolutnie blokują każdy ruch badacza. Zwykle nie jest to związane ze złą wolą pracownika archiwa, ale raczej ze względu na straszne warunki znajdujących się w niektórych z tych archiwów. Jest to niemal niemożliwe aby wykonać badania w Saratowie – czytelnia ma tylko 6 miejsc, ludzie czekają od 6 rano tylko po to aby zdobyć miejsce na Sali. Nawet jeśli miejsce zdobędą to wiele dokumentów jest nie dostępnych bo są w złym stanie i nie ma sposobu, aby z nimi pracować.
Archiwum w Saratowie zwykle odpowiada na pytania po 3-4 miesiącach, ale jakość odpowiedzi pozostawiają wiele do życzenia (na Białorusi, gdzie czas oczekiwania jest dłuższy, ma się na ogół bardziej precyzyjnej odpowiedzi na kwerendy). Sytuacja jest podobna w Smoleńsku, gdzie czytelni jest zamknięta, ponieważ sufit jest pod groźbą zapadu.
Szukanie więźniów gułagów i losy syberyjskich Polaków.
Rosyjsko – Polskie stosunki zawsze były skomplikowane. Rosyjskie archiwum KGB ma jeszcze odpowiedzi na tajemnicze losy ofiar gułagów, to wielka szkoda, że w czasie prezydentury Putina stało się coraz trudniejsze uzyskanie dokumentów archiwalnych z FSB (Federalna Służba Bezpieczeństwa następca NKWD-KGB).
Zgodnie z prawem ostatnio wprowadzonym o “Bezpieczeństwu informacji prywatnych” (numer prawa 152), aby zobaczyć teczkę NKWD trzeba być osobą pokrzywdzoną, lub jego przedstawicielem prawnym – kto to jest przedstawiciel prawny? Nie jest to absolutnie jasne. Czy to może być to krewny? Być może, ale nie może być to badacz z pełnomocnictwem – to jest całkiem pewne.
Genealogiczne społeczeństwo rosyjskie było wstrząśnięte sprawą Michaiła Suproun – profesora Uniwersytetu Pomor w Archangielsku – który został oskarżony o “gromadzenie informacji prywatnych”, bez zgody tych osób. Niektórzy genealodzy rozumieją, że sprawa jest oznaką, że każdy badacz historii gułagów może zostać aresztowany na podstawie prawa nr. 152.
Niestety dlatego nie jest możliwe, aby odwiedzić FSB – ale można wysłać kwerendy pocztą. Więc, jeśli chcesz coś znaleźć w FSB, to najlepiej pierw napisać, w języku rosyjskim, kwerendę do lokalnego archiwum FSB lub do centrum MWD (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych), a jeśli odpowiedź jest pozytywna – można uzyskać kopie przez poczte.
Adresy
Centralne Archiwum FSB
101000, г.Москва, ул. Б. Лубянка, д.2
101000 Moskwa Rosja, ulica Bolshaia Łubiance, 2
Archiwum FSB
Главный информационный центр МВД РФ
117418, г. Москва, НОВОЧЕРЕМУШКИНСКАЯ УЛ., 67
117418 Moskwa Rosja, ulica Novocheremushkinskaia 67
Serwis informacyjny Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rosji,
Ukraina
Ukraina posunęła się znacznie dalej w kwestii udostępniania tego typu dokumentów – w centrum SBU (Służba Bezpieczeństwa Ukrainy) można dowiedzieć się, czy teczka rodzinna jest w archiwach znajdujących się na Ukrainie, a jeśli jest, to pokazując pokrewieństwo można uzyskać dostęp do danej teczki. Kwestią otwartą jest to czy jest to możliwe aby uzyskać dostęp do tych dokumentów z pełnomocnictwem. Jeżeli jest się zatrudnionym badaczem to czasami Odpowiedź brzmi tak a czasami nie.
Centrum informacji SBU
Kijów, Ukraina
Irinenskaya Street 4
+380-44- 255-82-24
http://www.ssu.gov.ua/sbu/control/uk/pu ... t_id=88762
Białoruś
Nie znam sytuacji z poszukiwaniem więźniów gułagów w Białorusi – bo nigdy nie miałem takiego zlecenia.
Kazachstan jest trochę jak Rosja w tej kwesti, poza faktem że kazachski rząd nie ma takiej nostalgii do byłego ZSRR, i dlatego czasami jest prościej coś tam wyciągnąć niż w Rosji, gdzie wiele osób nadal czuje niewytłumaczalną tęsknotę do czasów gułagów.
Niezależnie o jakie badania chodzi, czy w Rosji, Ukrainie czy Kazachstanie – ja mogę je przeprowadzić dla ciebie.
)