Co oznacza "Obywatel"?

[JankowskaKarolina1978]

T: "Znaczenie słowa OBYWATEL?"

Jakie jest dokładne znaczenie słowa OBYWATEL w metrykach osoby pochodzącej z miasta Biała Rawska i będącej tam właścicielem austerii (karczmy).

pozdrawiam,
Karolina

[Sroczyński_Włodzimierz]

od ostatniej forumowej dyskusji na ten temat (do odnalezienia używając "szukaj") chyba nic nowego się nie pojawiło
raczej przybyłoby w tamtym wątku:)

[marbl]

właściciel nieruchomości, marek

[dorocik133]

Witam!
Przeglądając akta parafii Jeżów znalazłam po imieniu ojca dziecka zamiast zawodu słowo OBYWATEL. W żadnym innym w tej rodzinie się z czymś takim nie spotkałam. Co ono może oznaczać?

Pozdrawiam
Dorota

[adam.nojszewski]

Tu ciekawe na ten temat:
http://www.tkj.uw.edu.pl/objas/obj_obywatel.html

W tym konkretnym przypadku pewnie mieszczanin, albo bogata osoba spoza stanu szlacheckiego.

[Dendrophilus]

Witam!
Sądzę, że w tym wypadku ( jeśli to XIX wiek) chodzi o tzw. "obywatela ziemskiego" czyli posiadacza większej własności ziemskiej, najczęściej wywodzącego się z warstwy szlacheckiej (ale niekoniecznie). W XIX wieku wychodziły z użycia wcześniejsze terminy używane na określenie stanu społecznego opisywanej osoby typu "urodzony", "szlachetny", "pracowity", "uczciwy". Aby podkreślić jednak status dużego posiadacza oraz jego pozycję zaczęto stosować termin "obywatel"
Pozdrowienia
Dendrophilus

[dorocik133]

Witam!
Dzięki za odpowiedź, teoretycznie by sie to zgadzało. Jutro w AP powinnam dotrzeć do aktu jego ślubu. Zobaczymy co tam będzie napisane.

Pozdrawiam
Dorota

[Worwąg_Sławomir]

Jeżów dopiero po powstaniu styczniowym utracił prawa miejskie, więc użycie w akcie przed tym rokiem określenia "obywatel" było dla mieszczanina w pełni uprawnione. (jeśli akt jest sprzed 1863).

[Aftanas_Jerzy]

Na ten temat swego czasu dyskutowaliśmy na forum, ale nie dość obszernie, bo ciągle powracają pytania o znaczenie pojęć. Postaram się w skrócie uporządkować te pojęcia, które z natury etymologicznej obu języków budzą niejasności, a wystepują w dokumentach genealogicznych.
1. Termin określający stan społeczny osoby w Rosji jako 'обыватель' tłumaczony jest na język polski jako 'obywatel', ale interpretacja jest często myląca, co wynika z różnic historycznych.
Rosyjski termin oznaczał stałego mieszkańca jakiejkolwiek miejscowości: obywatel miasta (kupiec, mieszczanin, rzemieślnik), obywatel wiejski, i w ogóle mieszkaniec należący do stanu opodatkowanego (pogłówne).
W 1863 roku mieszczanie byli zwolnieni z podatku (z wyjątkiem Besarabii i Syberii), a od 1 stycznia 1887 pogłówne zbierano tylko w Syberii. Od początku wprowadzenia przez cara Piotra I systemu podatku pogłównego, zwolnieni od opodatkowania byli:
szlachta (dworzanie) dziedziczni i niedziedziczni,
duchowieństwo wszystkich wyznań chrześcijańskich i muzułmańskich,
książęta tatarskiego pochodzenia,
urzędnicy państwowi,
służba dworu carskiego,
medycy,
maklerzy,
posiadacze stopni naukowych,
bogaci kupcy,
honorowi obywatele (почетныe гражданe).
2. Przyjęte w Polsce określenie właściciela wielkiego gospodarstwa wiejskiego 'ziemianin' później jako kalka 'obywatel ziemski', to po rosyjsku 'Поме́щик — дворянин-землевладелец, tj po polsku obszarnik - szlachcic (sic !) władający własną ziemią.
3. Pojecie rosyjskie 'гражданин' pierwotnie oznaczało mieszkańca grodu (od prasłowiańskiego 'gord' (stpol. grad, gard), a dopiero w końcu XVIII w. zaczęło oznaczać też poddanego tego lub innego państwa.
Honorowy obywatel (Почетный гражданин) - to tytuł nadawany kupcom i nie dworzanom za zasługi i wysługę lat, a także wojennym i cywilnym urzędnikom, którzy nie dosłużyli się szlachectwa dziedzicznego lub osobistego.
Znakomity lub sławetny obywatel (Именитый гражданин) - to tytuł nadawany najbogatszym i powszechnie poważanym kupcom.

[Sroczyński_Włodzimierz]

Doroto:
użyj forumowej wyszukiwarki:)

do wątku, który juz był dodałbym jeszcze jeden argument na niewłaściwość "ciągnięcia" definicji z rosyjskiego czy Rosji
1819 rok (a więc okres, w którym chyba bez wątpliwości - dla wytłumaczenia stosowania w Królestwie Polskim, nie widać potrzeby posiłkowania się tym co w Rosji rozumiano (jeśli:) pod pojęciem "obywatel miasta" "obywatel ziemski"
http://poczekalnia.genealodzy.pl/pliki/ ... P/k017.jpg
nr 57

a może warto odnotować najwcześniejsze użycie tego pojęcia w ASC...

[dorocik133]

Witam!
Słowo OBYWATEL dotyczy góra lat 20-tych XIX wieku, gdzie w aktach figurują Obywatele Jeżowscy, czyli zamieszkujący w Jeżowie (wówczas mieście). Potem te same osoby pojawiają się jako mieszczanie. Natomiast rodzony brat Franciszka (obywatela) w aktach najcześciej figuruje jako gospodarz ewentualnie bednarz.

Pozdrawiam
Dorota

[Aftanas_Jerzy]

Uzupełnię jeszcze swój poprzedni wpis jeszcze pewnymi informacjami zaczerpniętymi z wybranych opracowań naukowych:
1) Wg dzieła Aleksandra Brücknera "Słownik Etymologiczny języka polskiego"(wersja elektroniczna nie istnieje):
W języku polskim słowo "obywatel" pochodzi od czasownika 'być', znaczył pierwotnie "róść". Ale już w prajęzyku nabrał ogólniejszego znaczenia: "być" ('mieszkać', 'bywać'), lit. i ruskie 'бути', ind. 'bhawati', niem. 'bin'. Bardzo liczne złożenia, a znaczenia nieraz odmienne (zdobyć, zabyć - zapomnieć, bawić, bydło, zbyt, przybyć, przybytek, obywać, byt, odbyć. przebyć).
2) Wprost od słowa 'obywać' - mieszkać (ros. обивать – "жить, проживать") pochodzi w j. polskim "obywatel" i analogicznie w j. rosyjskim odpowiednik "обыватель".
Patrz: "Słownik języka polskiego" tom II cz.I (M.-O.) autorstwa Linde Warszawa 1809r.
http://books.google.pl/books?id=B84GAAA ... el&f=false
W Dzienniku praw Królestwa Polskiego T. 9. z 1825r. na str 117 jest mowa o "kupcach obywatelach miejscowych i osobach niebędących mieszkańcami osiadłymi tychże miast" (tekst w języku polskim i francuskim) http://pbc.biaman.pl/dlibra/doccontent?id=4271&dirids=1
3)Definicja słowa 'Obywatel' = stały mieszkaniec jakiejś miejscowości.
- patrz Wielki Słownik Języka Polskiego:
http://www.wsjp.pl/do_druku.php?id_hasl ... naczenia=0

[bezet]

Witam

Dyskusja skręciła na zbyt teoretyczne tory, ku etymologii. A Dorocie chodziło raczej o określenie statusu społecznego, przodka. Jego stanu posiadania, prestiżu, ulokowania na drabinie społecznej, praw i obowiązków w środowisku. W domyśle także,czy był szlachcicem.
Kiedyś "obywatel", znaczyło szlachcic.Choć też nie zawsze. Czasami oznaczało także mieszczanina, posiadacza posesji, w zależności w jakim kontekście i przez kogo termin ten był stosowany.Czasem w literaturze spotyka się zwrot- obywatelstwo powiatu np lidzkiego i wówczas oznacza to tyle, co ziemiaństwo powiatu lidzkiego,czyli oznaczało raczej szlachtę ,a na pewno posiadaczy ziemskich. Ale w burzliwym wieku XIX, już od jego początków,
w różnych wystąpieniach lokalnych działaczy społecznych, obywatelami byli zamożni mieszczanie, szanowani za swój dorobek zawodowy i postawę prospołeczną oraz wkład w budowę infrastruktury miejskiej, organizację placówek opiekuńczo- wychowawczych it.p.
I tytuł szlachecki, był czy nie był w posiadaniu zacnego człowieka,nie miał znaczenia dla nazywania godnego szacunku i naśladowania mieszczanina obywatelem.
Pozdrawiam
Z.Borowy

[dorocik133]

Witam!
Właśnie chodziło mi o określenie statusu społecznego przodka. Jego ojciec przy ślubie dzieci też występuje jako Obywatel Jeżowski. Ale potem dzieci tych dzieci są albo gospodarzami albo mają konkretne zawody (kowal, bednarz, stelmach itp). Ale wynika z tego, że musieli stać dość wysoko w hierarchii tego miasta mieszkając tam chyba od zawsze, a na pewno od połowy XVIII wieku. Dopiero dzieci urodzone na początku wieku XX opuszczały sam Jeżów.

Dziękuję za wszelkie informacje
Pozdrawiam
Dorota

[Czarek_Ćwiek]

199. Zawady. Burno Jan, rodz: Stanisław - obywatel (38 ) i Marianna Młot (25)

Jest to zapis z indeksu chrztów. Wszędzie są podane zawody, a tu "obywatel" co oznacza ten zapis?