Witaj Kamilu.
Zacznę od najstarszego nazwiska jakie zamieściłeś. Nazwisko Tetek [ 1743 rok ] jest derywatem. Podstawą słowotwórczą jest temat Tet–. Sufiksem jest przyrostek –ek. Cząstka –ek należy do grupy przyrostków zdrobniających. Zdrobnienie to wyraz powstały poprzez dodanie odpowiedniego formantu, oznaczający przedmiot mniejszy w stosunku do przedmiotu opisywanego przez wyraz, do którego dodany został formant ( SJP ). Można też powiedzieć, że zdrobnienia służą do nazywania rzeczy małych, szczególnie bliskich i młodych, o których myślimy i mówimy w sposób tkliwy i czuły. Dzięki nim można też wyrazić ironię, kpinę czy negatywny stosunek. Sufiks –ek może też określać stosunek rodzinny ojca do syna – ojciec Tet, syn Tetek. Tak więc rozkład słowotwórczy nazwiska Tetek wyglądałby następująca: Tet + ek = Tetek; Tet–ek.
Wspominasz, iż nazwisko Twoich przodków było zapisywane zamiennie Tetek / Tetkowski [ 1780 – 1820 ] później już pozostało przy zapisie graficznym Tetkowski. Nazawa osobowa Tetkowski jest mianem sufiksalnym i została utworzona od rdzenia Tet– przy pomocy przyrostka –kowski [ Tet + kowski = Tetkowski; Tet–kowski ]. Sufiks –kowski w tym nazwisku, w mojej ocenie, jest przyrostkiem strukturalnym przy pomocy, którego utworzono nazwisko na wzór i podobieństwo polskiego nazwiska szlacheckiego. Jaki był tego powód, nie wiem? Przypuszczam, iż mogło chodzić o przekonanie, że nazwiska typu szlacheckiego są nazwiskami zaszczytnymi, prestiżowymi – lepszym od nazwiska chłopskiego czy mieszczańskiego.
W obu nazwiskach, to jest Tetek i Tetkowski podstawą słowotwórczą jest rdzeń Tet–. Tak więc należy tylko ustalić co ta podstawa słowotwórcza znaczy i od czego powstała? Zatem, nazwą jakiej poszukujemy jest miano Tet. Tet może być skróconą nazwą dwuczłonowego imienia słowiańskiego, staropolskiego, chrześcijańskiego lub innego imienia złożonego. Istnieje możliwość, iż jest to jednoczłonowe imię lub/i przezwisko.
Edward Bereza w opracowaniu pt. Nazwiska Pomorzan. Pochodzenie i zmiany [ tom II, strona 287 ] wymienia imię / nazwisko Tetzlaf(f). Pisze o nim, że jest to zniemczona forma staropolskiego i staropomorskiego dwuczłonowego imienia słowiańskiego Cieszysław. Skoro istniało imię Tetzlaf(f), które jest dwuczłonowym imieniem to jego skróconą formą w języku niemieckim może być miano Tetz.
W Słowniku etymologiczno – motywacyjnego staropolskich nazw osobowych. Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego [ Zygmunt Klimek, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1997 ] na stronie 267 znajduje się informacja dotycząca nazwiska Tetz, która mówi, iż ta nazwa osobowa pochodzi od członu imienia złożonego Tat– w postaci obocznej Tet–, powstałego w języku dziecinnym, na przykład Tetzel, Tetzman; od Tetz, od pomorskiego imienia złożonego Tetzlaff < Tesław < Techosław; na bazie języka niemieckiego od nazwy osobowej Tetzel, od imienia złożonego Dietrich. [ Tetzel, Tecel, Tecyl, Tetzmen ].
Kazimierz Rymut w publikacji pt. Nazwiska Polaków. Słownik historyczno – etymologiczny [ Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999 ] podaje, że nazwisko Tetzlaf(f) jest zniemczoną nazwą osobową, która ma pochodzić od słowiańskiego imienia złożonego Teslav albo Těchoslav, od staropolskiech imion Ciesław, Ciechosław. Wniosek jaki się nasuwa, że nazwy osobowe Teslav i Těchoslav są wcześniejsze a Ciesław oraz Ciechosław późniejsze.
Ciekawą informację znalazłem w księgach metrykalnych [ akt urodzenia nr 9 z 1819 roku ] rzymskokatolickiej parafii Modzerewo, która znajduje się we wsi Modzerowo. Wieś Modzerowo położona jest w województwie kujawsko – pomorskim, w powiecie włocławskim, w gminie Izbica Kujawska. W parafii tej we wsi Stypin w roku 1819 mieszkała rodzina o nazwisku Tetsław. Obecnie wieś Stypin znajduje się w gminie Babiak, w powiecie kolskim, w województwie Wielkopolskim.
Moim skromnym zdaniem nazwisko Tetsław jest nazwiskiem prostym równym imieniu Tetsław. Imię Tetsław jest imieniem dwuczłonowym. Od imion złożonych wywodzą się imiona hipokorystyczne [ pełniące funkcję spieszczającą ] oraz imiona skrócone. Takie imiona powstawały poprzez dodawanie różnych przyrostków zdrobniających. Imiona te stawały się czasem samodzielnymi nazwami osobowymi, które używane były pośród członków rodziny, grupy społecznej oraz w oficjalnych wystąpieniach. Skrócenia imion były różne. Najbardziej rozpowszechnionym typem w staropolszczyźnie było dodanie określonego przyrostka do pierwszej lub dwóch pierwszych zgłosek imienia złożonego; na przykład od imienia Bronisła powstały takie skrócone formy jak Brosz, Broch, Broś. Przy tworzeniu imion skróconych dochodziło zazwyczaj do dezintegracji imion dwuczłonowych; na przykład: Bro–ni–sław, Bro–sz, Bro–ch, Bro–ś, Broni–sz, Broni–ch, Broni–ś. Takie formy powstawały na trzy różne sposoby [ trzy zasady ]:
1) pierwsza sylaba otwarta + sufiks; na przykład: Bro–sz od Bronisław,
2) pierwsza sylaba zamknięta; na przykład: Rad od Radosław,
3) pierwsza sylaba otwarta + sufiks + sufiks; na przykład: Bro–sz–ek od Bronisław.
Biorąc pod uwagę złożone imiona Tetsław oraz zgermanizowane imię Tetzlaf(f) to odpowiednio skróconym imieniem byłaby forma Tet i Tetz. W obu tych przypadkach skrócone imię powstałoby zgodnie z drugą zasadą tworzenia skróconych imion.
Skrócone imiona męskie i żeńskie bardzo często były zdrobniane . Do tego celu służyły takie przyrostki jak: –ek, –ko, –ik, –yk, –ina, –yna, –on, –ęta, –ota, które były dodawane do imienia skróconego. Przyjmując, że miano Tet jest skróconą formą imienia dwuczłonowego to imię Tetek jest zdrobniałą jego formą, która powstała poprzez dodanie formatu zdrobniającego –ek do imienia Tet [ Tet + ek = Tetek; Tet–ek ]. Zatem, nazwa osobowa Tetek jest nazwiskiem prostym równym imieniu Tetek. Od miana Tetek po odcięciu przyrostka –ek i po dodaniu do rdzenia Tet– formatu –kowski powstało nazwisko Tetkowski [ Tet + kowski = Tetkowski; Tet–kowski ].
Jest to tylko moja hipoteza, raczej rozważania, mówiąca jak mogło dojść do powstania nazwiska Tetek oraz nazwiska Tetkowski.
Dodam, że z dużą dozą prawdopodobieństwa nazwa osobowa Tetsław odpowiada zniemczonej formie Tetzlaf(f) – to też moja hipoteza.
Profesor Kazimierz Rymut pisał w jednej ze swoich prac: By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Według profesora nazwisko Tetkowski pochodzi od niemieckich nazw osobowych Tett lub Dett a one od imion złożonych na Theud. Profesor zaproponował taką wizję pochodzenia nazwiska Tetkowski. Zgodnie z jego słowami o różnych genezach pochodzenia tak samo brzmiącego nazwiska ja przedstawiłem powyżej inne spojrzenie na pochodzenie nazwiska Tetek oraz Tetkowski.
Moim skromnym zdaniem tylko wiedza historyczna o nazwisku [ rodzinie je noszącej ], badania historyczne, w tym różnych dokumentów, kwerenda genealogiczna może doprowadzić do ewentualnego ustalenia jak powstało nazwisko Tetek i nazwisko Tetkowski.
Życzę owocnych badań nad pochodzeniem nazwiska Tetek i Tetkowski.
Pozdrawiam – Roman.
Poniżej link do metryki, w której występuje nazwa osobowa Tetsław [ akt urodzenia nr 9 z 1819 roku ]
http://www.szukajwarchiwach.pl/54/787/0 ... 4vKfa38kYw
Link do pierwszej strony z informacją o nazwie parafii
http://www.szukajwarchiwach.pl/54/787/0 ... YVcOF6zUbw
