Przydomki i przezwiska (komentarz)

[Komentarze]

Skomentuj <A HREF="modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=612&ez=2 target=_top">ten artykuł</A> w tym wątku

[jamiolkowski_jerzy]

Niejako suplementem uzupełniam listę przydomków i przezwisk o parafię Poświętne (na podstawie spisów spowiadających się w 1787 – 1795)
Brzozowscy: Cywil, Chomątek, Dupik, Dziki, Dziwak, Gabryel, Kurbanka (Korbawka), Koza(Kozula), Matenek, Peda, Rostun, Siedluszka, Skowronek, Smukiel, Szpyl, Trocien, Walendziak, Wnuk,
Dzierżkowie: Bazyl, Guc, Luboski, Łatka, Michalak, Miecznik, Mucha, Sandomierz
Gąsowscy: Wozbuta
Gołębiewscy: Brodek, Szafranek, Zagrobik,
Grochowscy: Bujak, Franczuk, Grzyb, Księżek, Olonka, Popiełuch
Kamieńscy: Aniołek, Dupik, Jezusek, Klimek Knyszka, Kruć, Podleśny, Tatko
Łapiński: Bezruski, Drukasz, Stary, Suchypiątek, Wzorek
Łopieńscy: Pierog
Perkowscy: Cierech, Chopitko, Czyż, Kiepus, Korzenciuk
Płońscy: Karkus, Pianczyn ?
Zdrodowscy: Onko, Podcinek, Xik

[Paweł_Chojnowski]

Bardzo ciekawy post. Przyjeżdżając do dziadków zawsze słyszałem gdy mówili o swoich sąsiadach-o jakichś Stefaniukach, Grędach, Ścięgielach, Zychach itd. nie zdając sobie sprawy, że to przydomki wywodzące się z drobnej szlachty, mające po kilkaset lat. Człowiek całe życie się uczy.

[Mamaj_Jan]

Tryba to także przydomek jednej z linii rodu Olszewskich mających
swe gniazdo we wsi Olszewo w parafii Topczewo. Inne linie tych Olszewskich
np. w latach 1645 - 1680 miały przydomki/przezwiska:
Butrik, Zaiącz, Zajączek, Gryczak, Litwinik, Kargol, Kopeć, Koziei, Wierciosik
Dla odróżnienia co jest przydomkiem, a co przezwiskiem ja przyjąłem takie
własne kryterium. Jeżali jakieś słowo występujące przed lub po nazwisku
osoby w metrykach lub aktach sądowych wystepuje co najmniej przez 4 pokolenia (ok. 100 lat)
to takie słowo nazywam przydomkiem tego rodu, jeżeli krócej przez jedno, dwa czy trzy
pokolenia to nazywam je przezwiskiem.
Ze szlachty w parafii Topczewo najwięcej przydomków/przezwisk mieli Falkowscy,
poniżej niektóre z nic:
Babik, Baryła, Bernacik, Ciuchcik, Cecharzyk, Falczyk, Godzieba, Kisiel, Kędranik, Kosiołczyk,
Krawczyk, Kuśmierz, Miaszczyk, Niesporek, Nikodym, Percik, Penzyk, Płaciki, Pohiblo, Rosłanik,
Samosik, Soliata, Sokala, Sopruniuk, Sęcik, Stefanus, Symonik, Wasczyk, Zagorny.
Przydomki pozostałej szlachty z parafii Topczewo wypisane z Księgi Chrztow tej parafii z lat
1645 do 1680 w ksiazce Topczewo historia kosciola parafii i miasteczka.
Jan

[jamiolkowski_jerzy]

Panie Janie
Sziękuje za uzupełnienia , może sie ten watek rozwinie na inne parafie?
Zapis Olszewskiego Tryby pochodzi z zapisu ślubu w Płonce. Piotr Olszewski pochodził właśnie z Olszewa.
Pozdrawiam

[Grodas]

Uzupełniam: Zdrodowscy to jeszcze przydomek: Pantoś.

Bardzo znaczna część funkcjonuje do dziś. W zasadzie to wszystkie, których potomkowie żyją do dziś w tych parafiach.

[ona_Z]

Pozwolę sobie dorzucić kilka przydomków/przezwisk, które znalazłam przeglądając metryki.

Parafia Kobylin:
1. Garbowscy - Błażejuk, Glin(i)arz, Radzio.
2. Kapicowie - Perko.
3. Kobylińscy - Koźlarz.
4. Kropiewniccy - Ostapek.
5. Kurzynowie - Krawczyk.
6. Makowscy - Boćwinka.
7. Pogorzelscy - Poszewka.
8. Sikorscy - Sęk.
9. Stypułkowscy - Kukiełka.
10. Wnorowscy - Mateusiak.

Parafia Tykocin:
* Zajkowscy - Dudek, Kuzel, Prągło, Jańczyk, Skurczyk, Grzegorczyk, Hieronimiak, Marciniak, Jakubiak, Balcerczuk, Chudy, Banaś, Harum, Mikołajczyk.
* Żędzianowie - Głąb, Cherubin, Serafin, Adamczuk, Pietrzeniuk, Jeromin, Łukasik, Michaleniuk.
* Babiński - Kuropatwa.
* Nieciecki - Adamczyk.
* Dobkowski - Dumniak.

[ajach]

http://akson.sgh.waw.pl/~apszczol/liw.htm

pozdrawiam
Elżbieta

[Mamaj_Jan]

W metrykach występują przydomki tylko przy nazwiskach szlachty, której gniazda znajdowały się na jej terenie.
Przy nazwiskch szlachty o gniazdach w innych parafiach, w metrykach prawie w takich przypadkach przydomki nie występują.
Na przykład w pafafii Topczewo występowali Wnorowscy, ale nigdy z przydomkiem. Podobnie było z Makowskimi i
Stypułkowskimi. Czasem, gdy przedstawiciele szlachty z sąsiedniej parafii występowali dość licznie
na terenie parafii Topczewo, zdarzały się przypadki, że w metrykach zapisywani byli z przydomkiem.
Np. Niwińscy z przydomniem Kapusta, czy Łuczaje z przydomkiem Januk.

[Choiński_Janusz]

Ludwik Czarkowski , bratanek mojego praprapradziadka, opublikował w „Roczniku Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie 1907” 82-stronicowe opracowanie „Powiat Bielski w gub.Grodzieńskiej, Zarys Ludoznawczy”, a w nim fragment poświęcił przydomkom – cytuję: „Zdołałem zaledwie zebrać 62 przydomki z parafji Pierlejewskiej i Wińskiej, a te są: 1) Boguszewski z Kosianki, Rybałt i Żerów Zagajnych: Paluszek, Rybka (Bogusze), Żołnierzyk (Kosianka Stara i Kosianka Litewka); 2)rozmaite rodziny Czarkowskich (wsie Czarkówki: Duża i Mała) noszą przydomki: Dybek, Grela, Rzęszeląg, Kulawiak, Mlon, Mikos, Purchatka, Sękta, Socha, Brom, Remędziak (Remędy=Rajmund); 3)Koc: Smaga (Koce Basie), Antonik (Radziszewo Króle), Durawy (Winna Stara), Rećko (Koce Piskuły i Koce Borowe); 4)Kosiński: Skowron (Żery Zagajne), Sokół (Kosianka Boruty), Popek (Krynki-Borowe), Szwed (Radziszewo-Sieńczuch), Semięga (Kosianka Stara); 5)Kryński: Djabeł (Krynki Jarki, Radziszewo Króle), Dynia (Twarogi Lackie), Okłota, Szymanik (Kr.Borowe); 6)Moczulski: Snoga (Moczydły Dubiny), Tryk (Mocz.Stare, Krynki Jarki), Król (Mocz.Stare); 7)Niemyjski: Duszyk (Koce Bor.), Okrzos (Łempice), Tchorz (Koce, Niemyje); 8)Niewiarowski: Biesaga (Kosianka Boruty, Niewiarowo, Rybałty), Główka (Rybałty), Kur (Porzeziny Mędle); 9)Olszewski: Kolka (Radzisz, Króle), Pluta, Skobiela (Olszewo), Sraka (Krynki Białokunki); 10)Pieczyski (w.Pieczyski): Prztyk, Okularzysta (ten przydomek powstał w XIX w. od okularów, noszonych przez jednego z Pieczyskich z Pieczysk, wychowańca Uniwersytetu Wileńskiego; przeszedł ten przydomek już na synów i wnuków jego); 11)Popławski: Biskup (Popławy, Brańsk); 12)Porzeziński: Byk (Koce Schaby, Żery Czubiki, Kr.Borowe), Psiocha (Radz. Króle); 13)Radziszewski: Szymczyk (Winna Stara), Dzierzko (Radz. Sieńczuch), Godlewka (Radz. Stare), Goździeniak (Winna St., Radz. Sobiechowo), Kalejta (Radz. Króle, Radz. Sobiech.), Koza (Koce Schaby), Zając (Radz. Króle); 14)Zaleski: Wróbel (Puchały), Potrójka (Klepacze, Twarogi, - przydomek z tego jakoby powodu, że w rodzinach tych bywało bardzo często po troje dzieci), Rafalik (Radz. Króle), Skierda (Winna Chroły) i 15)Żera v.Żero: Garbaciak (Radz. Króle, Żery Czubiki), Kłos (Domanowo, Żery Strumiany), Kot (Popławy), Mróz (Koce Basie, Żery Czubiki), Piątek (Czarkówka Mała), Wilk (Radziszewo Króle). Niektóre z tych przydomków są według wszelkiego prawdopodobieństwa pierwotnemi nazwiskami, zanim poczęto się nazywać od wiosek. Tak np. wieś Czarkówka Mała składa się z 3-ch części, noszących następujące nazwy: Zawady, Chodaki i Dybki; Czarkówka zaś Duża składa się z Dworu i części Dobki i Rolimy, widocznie od nazwisk lub imion właścicieli.”

[AndrzejG]

Witam.
W moich poszukiwaniach najstarszych do których dotarłem 1774r nazwisko moich przodków było w tamtym okresie pisane Gnes, Gnys,Gnyś, Gnysow, zapisy odnalazłem w parafii Sieciechów (Mazowieckie), gdzieś od połowy 19w pojawiały się w niektórych metrykach zapisy nazwiska Gryszyński, Gnyszyński, Gnyszeński, Grzysiński, Gnysiński.
Moja prośba czy zapis początkowego nazwiska Gnes, Gnys , mógłby być przydomkiem lub przezwiskiem bo w w/w parafii szukając w głąb 18w. nie mogę natrafić na osoby o nazwisku Gnes, Gnys.
Bardzo proszę o ewentualne wskazówki.
Z pozdrowieniami Andrzej.

[Ludwik_Olczyk]

W parafiach Repla i Wielkie Eysymontty tylko u Eysymonttów i Zaniewskich spotkałem przydomki:

Eysymontt - Żuk, Hłuszanin, Kozieł, a ludzie wspominali mi jeszcze Kruków, Karolczuków, Lachowiczów, Sewerynowiczów, Kanonowiczów.

Zaniewscy - Dereniewscy, mieszkali w Burakach nieopodal Zaniewiczów, za rzeką Piekiełko.

Siezieniewscy - czytałem we wspomnieniach Antoniego Kulikowskiego o Aleksiukach i Jenerałowiczach.

Na pewno i Jodkowscy musieli nosić różne przydomki, bo trudno sobie wyobrazić inaczej w ich okolicy szlacheckiej.

Pozdrawiam serdecznie.

[jamiolkowski_jerzy]

Jako autor wstępnego tekstu czuję sie po trosze wywołany do zabrania głosu. Przede wszystkim dziękuje za wszelkie uzupełnienia.
Natomiast odpowiadając Andrzejowi G.
Opisany przypadek dotyczy innego procesu kształtowania sie nazwisk.
W przypadku szlachty ten proces nastapił (Podlasie i Mazowsze ) z grubsza w początkach XVII wieku. Zapisywanych dotąd jedynie imieniskami z dodatkiem miejscowosci zaczęto zapisywac nazwiskami (wbrew potocznym, błędnym opiniom niekoniecznie kończącymi się na - ski). Z reguły były to nazwiska odmiejscowe (od nazwy rodowego gniazda).
Przy okazji nastąpiła powszechna unifikacja. Wszyscy właściciele zamieszkujący wies. chocby z różnych niespokrewnionych krzów zaczęli nosic to samo nazwisko. W tej sytuacji nadawanie przydomkow i przezwisk stało sie naturalnym odruchem , jakos trzeba było sie rozróżniać . Przydomków i przezwisk nie nadawano natomiast tam gdzie noszący jakieś nazwsko byli łatwo rozróżnialni. Z reguły migrujący z gniazda rodowego zatracali przydomek.
Natomiast w przypadku opisywanym przez AndrzjaG mamy do czynienia z procesem odwrotnym, tworzeniem sie nazwiska z przezwiska, przydomku . Był to proces póżniejszy i dotyczący innych stanów społecznych.
Pozdrawiam

[Ludwik_Olczyk]

Jeszcze dodam, że już w XVI w. Eysymonttowie występowali z przydomkami Krembicz, Wyimko, Terkacz. Pomijam tu przydomki odimienne jak Steckiewicz, Staniekwicz czy Mikołajewicz. August Steckiewicz Eysymontt jako pierwszy pisze się Snarski, a wywodził się z obecnych Eysymonttów Wielkich bądź Burniewa, również jego syn pisał się jeszcze Snarski Eysymontowicz na popisie w roku 1567.

Pozdrawiam serdecznie.

[wojtstyp]

Podane przez Pana Jerzego przydomki funkcjonujące w księgach parafialnych to bezcenna pomoc w poszukiwaniu swoich przodków, zwłaszcza pochodzili oni z terenów, gdzie występowała wielość tych samych nazwisk.

Niejednokrotnie posługiwano się częściej przydomkami niż nazwiskami. Jako swojego rodzaju ciekawostkę mogę podać przykład mojej po dwakroć 3x prababki, która w akcie chrztu córki Antoniny z jest wymieniona wyłącznie po przydomku, a nie po nazwisku (Franciszka z Podleśnych).
W pozostałych aktach występuje jako Franciszka z Kamińskich i tylko w przypadku jednego syna jako Franciszka de Kamińskie Podleśnych.

Nie używanie przydomków w przypadku osoby pochodzącej z terenu innej parafii mogło wynikać z tego, iż taki "przybysz" miał nazwisko odmienne od występujących i nie potrzebował dodatkowego wyróżnika. Choć z tym też bywało różnie, bo np. na terenie parafii płonkowskiej przydomki w aktach podawano bardzo często. Tak było w przypadku moich przodków, choć na terenie parafii byli jedyną rodziną o takim nazwisku, to w księgach można znaleźć wzmianki o przydomku Kukiełki vel Kukułki (zależnie od rodzaju zapisu).
Pozdrawiam
Wojciech Stypułkowski