Pobór w latach 1840-1914, Armia Carska

[arsart]

http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsI ... print=true
bardzo ciekawy artykuł w czasopiśmie WŁADZA, chociaz wg mnie nie wyczerpuje tematu. Na przykład w Guberni Grodzieńskiej zwolnieni ze służby woskowej byli rzemieslnicy...

[Piórkowska_Ewa]

Witam. Mam pytanie, jak w latach 1840-1914 na terenach powiedzmy Królestwa Polskiego wyglądał obowiązek służby wojskowej. Czy dotyczył wszystkich młodych mężczyzn, czy tylko określonej liczby przypadającej na daną miejscowość i ile w owym czasie taka służba mogła trwać? Ewa

[Aftanas_Jerzy]

Witam!
Temat był wielokrotnie omawiany na forum w różnym układzie pytań. Jest też obszerna literatura dostępna w formie drukowanej i cyfrowej.
Poniżej podaję tylko zarys tego obszernego tematu. Myślę, że będą uzupełnienia, pytania i odpowiedzi w dyskusji.

Służba wojskowa w Armii Carskiej w XIX wieku

A. System rekrucki[/b]
Car Piotr I wprowadził w Rosji "system rekruckiego" poboru do wojska, który polegał na nast. założeniach:
1. obowiazywał wszystkie warstwy społeczne,
2. szlachta miała, tak jak wcześniej, obowiązek osobisty i powszechny, pozostałe warstwy społeczne miały obowiazek nakładany na społeczności, tj. rząd określał swoje zapotrzebowanie nie w stosunku do osóby, ale do społeczności, wskazując tylko ilość rekrutów w wieku 20-35 lat przekazywanych z danej społeczności, zostawiając samej społeczności wybór konkretnych osób posyłanych do wojska,
3. okres służby - dożywotni,
4. ilość rekrutów, terminy poborów, rozkład w czasie i w jakich rejonach - określano każdorazowo przed każdym poborem.
W poszczególnych latach te pierwsze zasady zmieniano:
- W 1736 roku wprowadzono zasadę, że z każdej rodziny szlacheckiej z obowiązku rekruckiego zwalniano jednego z braci dla lepszego zarzadzania posiadłością, a służba była dla szlachty ograniczona do 25 lat.
- W 1762 roku szlachta otrzymała przywilej zwalniający ją z obowiązku rekruckiego wogóle. W następnych latach stopniowo zwalniano z obowiązku rekruckiego inne grupy społeczne: kupców, honorowych obywateli miast, mieszkańców uprzywilejowanych miejscowości, ludzi z wyższym wykształceniem, kolonistów, rodzin duchownych i innych. Dopuszczano też zamianę służby na pieniężny wykup.

Początkowo terytorium państwa było podzielone na 5 'pasów'. Z każdego takiego pasa co 5 lat dostarczano po 1 rekrucia na 100 dusz ludności.
W 1839 roku podzielono kraj na strefę zachodnia i wschodnią. Pobór rekruta odbywał sie na przemian: w jednym roku z zachodniej strefy, w następnym - ze wschodniej.
Od czasów Wojny Krymskiej (1855) pobór był bez podziału na strefy. Ilości rekrutów regulowały zasady: pobór zwykły - 7 rekrutów z 1 tysiaca ludnosci, pobór zwiększony - 7-10 osób i nadzwyczajny - powyzej 10 rekrutów z tysiaca.
W czasie Krymskiej Wojny wzięto: z gubernii wschodnich po 70 osób z tysiaca dusz, a z gubernii zachodnich - po 57 osób z tysiaca dusz ludnosci.
W 1863 roku z uwagi na Powstanie Styczniowe i z obawy na interwencję państw zachodnich, przeprowadzono dwa nadzwyczajne pobory w całym państwie, każdy po 5 osób na 1000 dusz. Dalsze pobory odbywały się też co roku w całym państwie. Te ostatnie pobory dawały co roku od 140 do 150 tysiecy rekrutów.
Wybór rekrutów miał charakter gromadzki (gminny), tj gromada wybierała rekrutów wg zasady "kolejki" z uwzględnieniem siły roboczej każdej rodziny. W 1854 roku wprowadzono zasadę "losowania" dla mieszczan, rzemieślników i państwowych chłopów. Dla chłopów pańszczyźnianych pozostawała zasada "kolejki" , ale tylko formalnie, bo najczęściej dziedzic pomijając kolejność, sam wybierał wysyłanych "do rekruta".
Wiek powołania nie był stały. Przed Krymska Wojną, to ukończnych od 20 do 35 lat (później obiżono górną granicę do 30 lat). Po wprowadzeniu zasady losowania, wiek stających do losowania wynosił 21 lat, a w Archangielskiej i Ołonieckiej guberniach - 22 lata. Finowie byli w ogóle zwolnieni od służby wojskowej.
W 1793 roku zamiast dożywotniej słuzby ustanowiono 25 lat, i tak utrzymano do Krymskiej Wojny, chociaż praktycznie już w 1834 roku skrócono długość służby do 20 lat. Niższe rangi (szeregowcy i podoficerowie), po odsłużeniu 20 lat byli zwalniani na 5 lat z wojska na tzw bezterminowy urlop, z którego mogli być znów wcielani do jednostek w przypadku konieczności uzupełnienia stanów do pełnej liczebności bojowej na czas wojny.
W czasie panowania Aleksandra II skrócono długość służby do 15 lat, przy czym początkowo rzeczywista słuzba wynosiła 12 lat, po czym nizsze rangi były zwalniane na bezterminowy urlop na 3 lata, a następnie wprowadzono zwolnienia na bezterminowy urlop na 5 lat po 10 latach służby.
Na okres 1860-1874 nastapiło dalsze skracania długości czynnej służby przez wprowadzenie tzw 'tymczasowego urlopu' dla niższych rang: słuzba zasadnicza trwała około 7 lat, później było zwolnienie na urlop tymczasowy 3-letni, następnie zaczynał sie bezterminowy urlop 5-letni, a po tym okresie następowało przejście w "stan spoczynku".

Jeszcze przy Piotrze I wydano carski ukaz pozwalajacy osobom z obojętnej warstwy społecznej (nawet chłopom pańszczyźnianym) wysyłać zamiast siebie kupionych ludzi. Najbardziej rozpowszechnione było wynajmowanie ochotników. Od 1840 roku państwo samo zaczęło najmować ochotników, a w 1872 roku wprowadzono nieograniczone wykupywanie sie z wojska dla wszystkich starajacych się, po wpłaceniu okreslonej sumy do kasy państwa.

B. Powszechny obowiązek służby wojskowej
W 1874 roku zlokwidowano obowiazek rekrucki w ramach reformy wojskowej Milutina. Rekrut nazywał się teraz "poborowym". Car Aleksander II manifestem z 1 stucznia 1874 roku wprowadził powszechny obowiązek służby wojskowej.
Wg nowego prawa, powoływano wszystkich młodych mężczyźn w wieku skończonych 21 lat. Stawali oni przed komisjami wojskowymi, a z nich ok. 20-25% przyjmowano do czynnej służby wojskowej metodą losowania. Zwalniano na zawsze: inwalidów, kalek ruchu, głuchoniemych, chorych na gruźlicę, epilepsję, niedorozwój umysłowy i chorobe umysłową, syfilityków, niskiego wzrostu (mniej niż 154 cm).
Nie podlegał wcieleniu: jedyny syn u rodziców, jedyny żywiciel w rodzinie, a takze jeśli starszy brat służył lub służy w wojsku. Wzięci do wojska służyli: w wojskach lądowych - 15 lat, z czego w służbie czynnej 6 lat i 9 lat w rezerwie, we flocie - 7 lat służby czynnej i 3 lata w rezerwie. Czasokres służby skracano: do 4 lat dla posiadajacych świadectwa ukończenia wiejskiej szkoły podstawowej, do 3 lat dla tych, którzy mają skończoną szkołę podstawowa miejską, do 1,5 roku - gimnazjum, do 0,5 roku - absolwenci wyższych uczelni.

Taki system trwał do I Wojny Światowej (1914r)

[Piórkowska_Ewa]

Dziękuję za szybką i jak zwykle bardzo satysfakcjonującą mnie odpowiedź. Ewa

[robbi89]

Jurku,
mam do Ciebie pytanie. W akcie slubu mojego pradziadka, który został zawarty w Warszawie w 1891, jest napisane, że 24-letni pan młody jest szergowym rezerwy. Czy mogę z tego wynioskować, że ma on za sobą już czynna służbę wojskową oraz, że ukończył conajmniej szkołę podstawową?
Pozdrawiam
Piotrek

[Aftanas_Jerzy]

Witam Piotrku!
Tak wynika z ogólnych przepisów, ale mogły być szczególne przypadki szybszego przeniesienia do rezerwy, np ze względu na sytuacje rodzinną (ślub, jedyny żywiciel itp) lub zdrowotną (wypadek, choroba). Musiało to być załatwiane przez dowództwo okręgu. Brak podpisu pod aktem ślubu i notatka, że niepiśmienny o niczym nie świadczy, bo księża często wypisywali takie formułki nawet dla ludzi, których zawód wymagał umiejętności pisania i czytania.

[Piórkowska_Ewa]

Witam.
Zadałam kiedyś pytanie o pobór do wojska carskiego przed 1914. Dostałam wyczerpującą odpowiedź, ale apetyt rośnie w miarę jedzenia i teraz doszłam do I wojny. Wiem, że przed nią zwalniano z poboru jedynych żywicieli, albo jeśli starszy brat służył... Teraz poznaję dzieje mojej rodziny i mam już napewno trzech braci (pierwszy, drugi, piąty z 8 synów), o których wiem, że byli wzięci na wojnę (drugi miał dwoje dzieci, jedyny żywiciel - zresztą, ta jego żona wzięła furmankę, dzieci, krowę i tam gdzieś na tę wojnę do niego pojechała, wróciwszy w stanie błogosławionym !).
Na jakiej zasadzie brano więc do wojska w czasie wojny, wszystkich młodych mężczyzn zdolnych do walki? Czy były jeszcze jakieś inne kryteria?
Ewa

[Sroczyński_Włodzimierz]

Ci którzy byli zwolnieni wcześniej od służby w czasie pokoju z powodów jakie wymieniasz -nie byli zwolnieni od służby w czasie wojny
tj I, II kategoria
częściowo może pomóc analiza fragmentów z:
http://archiwalia.genealodzy.pl/index.php?op=zs&zs=0023

[Janas_Tomasz]

Witam.
W aktach małżeństwa moich przodków również jest napisane "żołnierz rezerwista". Franciszek brał ślub w 1881 w wieku 26 lat, a Baltazar w 1903 w wieku 29. Z tego co pisze powyżej mogę wnioskować, że odbywali służbę w wojskach lądowych (15 lat: 6 lat służby czynnej i 9 w rezerwie).

Czy istnieją jakieś listy poborowych z tamtego okresu i gdzie można je odnaleźć??? Może ktoś ma do nich dostęp i mógłby sprawdzić interesujące mnie nazwiska, a może są gdzieś opublikowane online? I jeszcze jedno pytanie. Gdzie odbywano służbę wojskową??? na terenie Królestwa polskiego czy cesarstwa???

Z góry dziękuję za wszelkie odpowiedzi.
Pozdrawiam serdecznie
Tomek.

[Lipińska_Elżbieta]

A co może oznaczać zapis "żołnierz emerytowalny dymisjonowany byłych Wojsk Polskich"? Mój przodek Jakub Witkowski ur. ok. 1781 roku w mieście Golubie Księstwa Poznańskiego (zapis w akcie ślubu, był synem Jana i Marianny Witkowskich), osiadł we wsi Łaszów (obecnie Łaszew) w parafii Mierzyce k/Wielunia. W chwili swojego ślubu w 1845 roku miał 64 lata. I po tym czasie urodziły mu się dwie córki. Jak sprawdzić jego wojenne losy?

[robbi89]

Według mnie możesz przypuszczać, że był on zawodowym żółnierzem wojsk Królestwa Polskiego. Odnalazłaś jego akt zgonu? Może tam będzie podany jego stopień? Im wyższy tym łatwiej będzie Ci się czegoś o nim dowiedzieć.

[Brzostowski_Mariusz]

Witam!
Może ktoś wie i podzieli się informacją...?
Mój dziadek urodzony w 1880 roku był wcielony (?) do carskiej armii. Mam jego zdjęcie w mundurze wykonane w Tule (wygląda na mundur rosyjski). Żadnych innych dat nie mam.
Potrzebuję informacji kiedy ( w jakim wieku) mógł być do tego wojska wcielony i na jak długo. No bo chyba nie tak jak dziś - 18 lat na 2/3 lata?
Czy ktoś z Szanownych Forumowiczów coś na ten temat wie i pomoże ? Jest to dość istotna dla mnie informacja.
Pozdrawiam
Mariusz

[Sawicki_Julian]

Witam Mariusz, na ten temat najlepiej by odpowiedział Jerzy Aftanas, jeśli chodzi o armię carską. U mnie jeden pradziadek poszedł do wojska w wieku 19 lat i służył 25 lat, wujek był tylko 6 lat i poszedł jak miał 21 lat, była tez służba u Cara na 15 lat ; pozdrawiam - Julian.
Ps. - ponieważ osignąłem zamierzony cel, jak licznik wskazuje, wybieram się na urlop wypoczynkowy( mój kręgosłup znowu lichy), jutro będzie nowy dzień i beze mnie ; Pozdrawiam

[Brzostowski_Mariusz]

Dziękuję za odzew...
U mnie było chyba troszkę krócej...
Na zdjęciu jest ok 20 letni młodzian a skądinąd wiem z całą pewnością że po 1900 roku (rok, dwa, trzy - tego własnie nie wiem) był już w domu

[MonikaMaru]

W uzupełnieniu tego, co napisał Julian. Przy okazji życzę miłego wypoczynku.

http://genealodzy.pl/PNphpBB2-printview ... rt-0.phtml

Pozdrawiam,
Monika