Pochodzenie nazwisk (cz.6)

[Gawroński_Zbigniew]

Książka Rymuta zawęża etymologię nazwiska jedynie do wywiedzenia go od nazw miejscowości nie przesądzając czy Gawroński wieś 'Gawrony', 'Gawronki', 'Gawronów' czy jak tam jeszcze inaczej, założył, czy też w niej jedynie się urodził, a migrując przybierał nazwisko od wsi urodzenia.

To wszystko być może w odniesieniu do części Gawrońskich, którzy tak się nazywać zaczęli. Jednak dobrze wiem jako Kujawiak co znaczy słowo 'gawrun'. W każdej wsi, w każdym przysiółku, ba, w każdym domu z licznym rodzeństwem był jakiś 'gawrun'. Dla wyjaśnienia dodam, że owe słowo znaczy po kujawsku tyle co 'milczek'.

Zazwyczaj w tym miejscu kończy się inwencja jeśli chodzi o poszukiwania możliwego pochodzenia nazwiska. Ja poszedłem nieco inną drogą. Założyłem, że nazwisko powstało w dwa sposoby. Najpierw poświadczone kilkoma znakomitymi rodami szlacheckimi nazwisko Gawroński, herbu Rola i Panna na niedźwiedziu dało początek nazwom miejscowości typu 'Gawrony' i wtórnie ich mieszkańcy otrzymywali nazwiska odmiejscowe w wieku mniej więcej osiemnastym, kiedy większość tychże nazwisk powstało. Dodając do tego jeszcze 'ścieżkę, o której wspomniałem niejako przezwiskową.

Teza: słowo gawron w odniesieniu do czarnego ptaszydła jest młodsze niż pi razy oko 300 lat, a nazwisko kuupę starsze
Antyteza: gawron znaczyło co innego, pytanie co?
Hipoteza, a raczej dwie i obydwie mniej więcej rusińsko - białochorwackie: nazwisko pochodzi od imienia Gabriel w którym nastąpiła podmianka jednej litery, co jest zjawiskiem bardzo częstym; druga chodzi po prostu o gawrę niedźwiedzią. Używając hipotezy drugiej dość sprytnie można by powiązać herb Gawrońskich z nazwiskiem.

Możliwych etymologii nazwiska jest jeszcze kilka.
Jedna pachnąca niemieckim od słowa "gawer", "gawra" = elegant, paniczyk (to z niemieckiego der Gaffer)
Czarny byk, o czym mało kto wie, też zwany był w "połowie Polski" gawronem.
Gawryło to rusiński i chorwacki 'gapa', 'gapiszon.
Gawruk to również 'kresowy' stróż, starszy wioski a historycznie nam bliżej to po porostu... cieć. :ok

Ciekaw jestem co na ten temat powiedzą obecni tutaj pasjonaci, a wiem, że kilku takich też jest

Pozdrawiam pięknie i baardzo proszę o trochę sugestii co do dalszych poszukiwań.[/u]

[Aftanas_Jerzy]

Nazwa osobowa 'Nikiel' pochodzi od imienia chrześcijańskiego 'Mikołaj'.

Żródło: Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych; część 2 'Nazwy osobowe pochodzenia chrześcijańskiego' (str. 93)

[Mariok]

Witam,

proszę o sprawdzenie pochodzenia nazwisk

Gałuszka, Gajdziak, Zimoński

Pozdrawiam

Mariusz

[Mariok]

Witam,

proszę o sprawdzenie pochodzenia nazwisk

Golinia, Kulak, Gocyła, Kosik, Sitek

Pozdrawiam

Mariusz

[Mariok]

Witam,

proszę o sprawdzenie pochodzenia nazwisk

Sojka, Matysiak, Węgrzyn, Dworak - okolice Częstochowy

Bala - okolice Łodzi

Pozdrawiam

Mariusz

[Gawroński_Zbigniew]

Gałuszka to tzw "koński koper" roślina przypominająca trochę koper z wyglądu, fachowo po współczesnemu zwana 'kropidłem'.
Gałuszka to też po prostu rodzaj kluski, pulpeta.

To co wypisują w 'Rymucie' wywodząc nazwisko i kilkadziesiąt innych podobnych od Gallusa pozwolę sobie zbyć milczeniem.

Gajdzik - dudziarz, grający na dudach=gajdach. Jest jeszcze kilka innych możliwości (wszystkie od słowa gajda, gajdy = żartowniś, niezgrabiasz, kołyska dla niemowlęcia ustawiana na polu, kalesony, hajdawery, pazucha=zanadrze, lichota), ale jak widać wszystkie co jedna to bardziej egzotyczna.

Zimoński - od 'zimy'. Samo słowo i podobne ma chyba kilkaset znaczeń z których najmniej sto mogło stać się nazwiskiem. Najciekawsze i bardzo prawdopodobne co do dokładnego źródłosłowu to stryjeczne i przyrodnie rodzeństwo i rodzina zwane w połowie Polski zimną rodziną (zimy brat, zimna babka, zimna ciotka itp). Inny przykład to siwy kolor włosów - zima. Kilkadziesiąt chorób z dreszczami w objawach - wszystkie ciurkiem coś z zimą, zimnem miały w nazwie.

Oczywiście z trzech wymienionych nazwisko Zimoński z pozoru oczywiste - bo od zimy jest najtrudniejsze do wskazania jednoznacznie jak powstało.

Pozdrawiam pięknie.

[Gawroński_Zbigniew]

Bala - Rymut jednoznacznie wywodzi nazwisko od prasłowiańskiego słowa 'bal^ji', ewentualnie od bala tj kłody drewna, albo od bali=beli - będącej jednostką sprzedażową np chmielu, płótna, wełny. Jedna bala = 27 postawków. (Dane podstawowe -Rymut, rozwinięcie moje.)

Sojka - Wg Rymuta oczywiście od sójki - tj ptaka. Ja uważam, że możliwe jest kilka innych prawdopodobnych ścieżek: od czasownika soić, sojić = karmić niemowlęta. Od słowa soja = wywar grzybowy będący bazą do bardzo wielu dawniej sporządzanych zup. Od słowa sójek, sójka = kolejne na oznaczenie pana krowa ( wczoraj w innym wpisie było znaczenie 'gawron')

Matysiak - tu jest chyba najmniej wątpliwości. Nazwisko pochodzi od imienia Maciej. Dalej już tak prosto nie jest. To hebrajskie imię po hebrajsku miało dwa warianty: Metithejahu i Mattanejahu. Obydwa znaczą to samo tzn 'dar Boży' 'dar Jahwe'. Z tego imienia drogą przez łacinę i przez grekę postały 4 imiona pomieszane i poplątane tak, że nie dojdzie kiedy i które od którego, mianowicie Maciej, Matthias (Matyjasz), Mateusz i Matfiej. Samo nazwisko zanotowano po raz pierwszy w 1687 roku.

Węgrzyn - aż z ciekawości dokładnie popatrzę co na to Rymut... ależ oczywiście: Polak, Węgier dwa bratanki... Tymczasem węgier i węgrzyn z małej litery pisane to po prostu handlarz obwoźny, kramarz. Oczywiście Rymutowi nie odmówię słuszności poglądu, niemniej uważam że tu najpewniej nie o Węgra, a o węgra chodzi.

Dworak - kolejne słowo i przy okazji nazwisko wytrych z którym gubi się dokładnie połowa Polski. Dobrze, że wskazano na region, bez tego ustalenie znaczenia słowa jest niemożliwe.

Cała Polska 'północna' - no nie była Galicja mówiła 'na dwór' i rozumiała to wyrażenie jako wyjście z domu na zewnątrz tegoż domu, oraz mówiła 'na pole' w znaczeniu udania się np w kartofle na polu rosnące.
W Galicji było inaczej i chyba po trosze do dziś tak jest. Tam mówiąc 'na dwór' rozumiało się udanie do folwarku, do pałacu, do zabudowań dworskich, do wnętrza domu. Z kolei 'wychodząc na pole' rozumiano wyjście z tych pomieszczeń na zewnątrz, na jakieś podwórko, ale nie na pole w sensie w kartofle.

Teraz zobaczę co na ten temat profesor : tak jak przypuszczałem od 'dworu' = domu mieszkalnego ewentualnie od 'dworaka'= dworzanina. Tymczasem słownik warszawski nie pozostawia złudzeń. Dworak z małej litery to pracownik folwarczny tam mieszkający, służący na dworze wiejskim.

Słowo 'dworzanin' nigdy nie miało formy 'dworak'; synonimy to: dwornik, dworan, dworzan, dworzaliniec dworanin, dworowiec i dworowy, a co za tym idzie, również znaczyło coś zupełnie innego.

Pozdrawiam pięknie.

[Mariok]

Pana odpowiedzi sa niesamowite, pełne paski. Dziękuję za informacje

Pozdrawiam
Mariusz

[Gawroński_Zbigniew]

Znów bardzo mnie ciekawi co na temat nazwiska Golinia znajdę w Rymucie. Po polsku słowo golinia, golinka to charakterystyczne znamię jakie miewa koń na górnej wardze, taka biała plama.... ależ oczywiście kilkanaście, jeśli nie więcej nazwisk wszystkie od 'golić, strzyc'.

To zobaczmy Gocyła. Założę się, że znów będzie całkowicie inaczej... Zatem tak. Jako takiego nazwiska w słowniku nie widzę, są bardzo podobne 'Goczyła' 'Goczyło' i sporo innych wywiedzione są od nazwiska Gottschalk = 'sługa Boży'.
Tymczasem 'gocia', 'gocyła' to przezwisko kurpiowskie, za które można było w ryj dostać, a oznaczało odrabiającego pańszczyznę albo najczęściej po prostu Mazura.

Kosik. Przy tak starym nazwisku (1394 rok) wszystko jest możliwe. Pochodzi ono niewątpliwie od kosy albo od kosa (ptaka). Tak chce Rymut. I to jest dopiero początek historii, ponieważ jak łatwo się domyślić od słowa kosa jest fafdziesiąt słów w większości związanych znaczeniowo z czynnością ścinania czegoś na polu. Co dokładnie stało się materią na nazwisko nie mam pojęcia.

Sitek - już gdzieś pisałem sporo o tym nazwisku tu albo na 'genealogia-okiem'. Dlatego wyłowię tylko Rymuta: tia... 1463 rok. Pochodzi od sita albo od situ (roślina: 'ten sit to sitowie').
Ośmieliłbym się dodać jednak jeszcze możliwą etymologię odniemiecką (też chyba o niej pisałem). Słowo 'sītic', 'sitec' oznaczało przez stulecia 'skromny, przyzwoity', 'łagodny', współcześnie przekształciło się w: anständig, zahm, zutraulich i inne o zbliżonych znaczeniach.

Pozdrawiam raz jeszcze.

[ROMAN_B]

Witaj.
Mariuszu, nazwisko Gałuszka jest prawdopodobnie pochodzenia wołowskiego. Najprawdopodobniej osoba nosząca to nazwisko była Wołochem. Wołosi lud pasterski, koczowniczy, hodowcy owiec, kóz, bydła, którzy przemieszczali się z miejsca na miejsce – lud pasterzy górskich. Wołosi wywodzą się z terenów dzisiejszej Rumunii. Beskidy i Śląsk to miejsca gdzie Wołochów było najwięcej. Wołosi to byli ludzie wolni, podobnie jak Kozacy na Zaporożu. Wiele nazw osobowych i miejscowych w całej Polsce nosi ślady osadnictwa wołowskiego. Wołoski dialekt ( gwara ), to język pasterski, który sięga korzeniami do języka dracko - rumuńskiego, albańskiego, słowackiego, polskiego oraz węgierskiego. Zatem trudno jest odnaleźć znaczenie konkretnego wyrazu pospolitego lub nazwy osobowej albo miejscowej ponieważ może ona pochodzić z różnych języków. Nazwisko Gałuszka, jak wspomniałem powyżej, jest nazwiskiem występującym licznie wśród Wołochów. Najczęściej występowało na Podbeskidziu i Orawie. Gałuszka, w gwarze Wołochów, to kluska. Gałuszki to kluski. Na Śląsku Południowym ( Śląsk Cieszyński ) odnajdziemy ślady bytności Wołochów w tym rejonie. Świadczy o tym gwarowa nazwa klusek ziemniaczanych, które w tym regionie nazywane są gałuszki.

Na Śląsku i Pomorzu można spotkać, dość rzadko, roślinę wodną, która nazywa się Gałuszka kulecznica ( Pilularia globulifera L. ). Najczęściej roślina ta występuje w zbiornikach wodnych środkowej i południowej Europy. Roślina ta swoim wyglądem przypomina szczypiorek.
Możliwe są też i inne etymologie nazwiska Gałuszka. Ja proponuję takie jakie wymieniłem powyżej.

Pozdrawiam – Roman.

[ROMAN_B]

Witaj.
Mariuszu, nazwisko Kosik jest zdrobnieniem . Zdrobnienia odnoszą się do istot żywych jaki i rzeczy. Zdrobnienie nazwy osobowej zazwyczaj oznacza osobę mniej znaczącą albo mniejszą lub/i młodszą od nazywanej wyrazem podstawowym. Zdrobnienia niosą ze sobą duży ładunek emocjonalny, mają na celu też wywołanie u odbiorcy pożądanych emocji, zazwyczaj pozytywnej czasem ironicznej a niekiedy trochę pogardliwej. Jednym z formatów służącym w języku polskim do zdrobnień jest sufiks –ik. Taki przyrostek odnajdujemy w nazwisku Kosik. Zatem nazwa osobowa Kosik może oznaczać:
1. osobę mniej znaczącą;
2. osobę mniejszą ( niższą );
3. osobę młodszą;
Może też oznaczać osobę, która była lubiana, kochana w danej grupie, rodzinie i dlatego zwracano się do niej w formie pieszczotliwej ( zdrobniałej ). Istnieje też możliwość, że nazwa osobowa Kosik była nadana osobie z innych względów; np. miała mieć na celu obniżenie jej znaczenia w danej grupie osób albo była ironiczna lub/i lekko pogardliwa. Miano to może też oznaczać syna Kosa. Jak było w tym przypadku nie wiem. Nazwiska, przezwiska powstaję między innymi od nazw pospolitych. Tak więc od apelatywu „kos” powstała nazwa osobowa „Kos” a od niej nazwa osobowa „Kosik” ( Kos + ik = Kosik ). Co oznacza apelatyw „kos”? Może on mieć naprawdę bardzo wiele znaczeń, czasem nawet zaskakujących. Wszystko zależy to od gwary, dialektu ( języka ), miejsca, czasu w jakim ten apelatyw istniał i jakie zostało mu nadane znaczenie w dalej społeczności. Niestety nie wiem jakie miał znaczenie apelatyw „kos” albo nazwa osobowa „Kos” lub „Kosik” – „Kos” w odniesieniu do osoby, o której nazwisko pytasz. Niemniej jednak w ogólnym, szerokim znaczeniu miano „kos” może w sensie ludowym odnosić się między innymi do:
1. ptaka o nazwie Kos;
2. osoby, która umiała naśladować odgłosy wydawane przez ptaka o nazwie Kos;
3. osoby, która umiała naśladować, wydawać różne dźwięki, podobnie jak to robi Kos;
4. osoby mieszkającej samotnie w lesie, w pustym i odludnym miejscu ponieważ Kos w symbolice ludowej kojarzony był z samotnym z życiem w lesie;
5. symboliki kosy = narzędzie do ścinania.

Mariusz, jeżeli apelatyw „kos” był wymawiany na obszarze gdzie ludność posługiwała się dialektem mazurzącym ( sz > s ) to jego prawdziwe brzmienie jest „kosz”. Zatem zdrobnienie „kosik” oznacza mały kosik ( koszyk ). I jest to następna możliwość pochodzenia i znaczenia nazwiska Kosik. Zatem wyraz pospolity „kosik” wypowiedziany w gwarze mazurzącej może też oznaczać mały koszyk.

Pozdrawiam – Roman.

[Mariok]

Dxiekuj bardzo

[Mariok]

Ponownie. Bardzo dziekuje

[Gawroński_Zbigniew]

(...) nazwisko Gałuszka jest prawdopodobnie pochodzenia wołowskiego. Najprawdopodobniej osoba nosząca to nazwisko była Wołochem. (...)

Pozdrawiam – Roman.

Mam nadzieję, że pan Roman zauważy ten wpis. Mam pytanie. Czy można coś więcej znaleźć o gwarach wołoskich, jakieś słowniki coś więcej z etnografii? Bardzo zainteresowały mnie pana informacje. Wiedzy i źródeł nigdy dość.
Pozdrawiam pięknie: Zbigniew.

[Kurzych_Krzysztof]

Dzień dobry!
Pragnę uzyskać wiedzę na temat mojego nazwiska Kurzych.
Bardzo dziękuję!