Pochodzenie nazwisk (cz.6)

[Indan]

Kierunek polski nie jest poprawny. Prędzej Kurlandia i Semigalia, ale to tylko domysły. Nazwisko występuje na łotwie (kilkanaście osób) w zapisie Indāns/ Indāne. Drugi człon nazwiska to kompletna zagadka. Moja wiedza o pochodzeniu kończy się na Rydze około 1900 roku.

[Gawroński_Zbigniew]

Indas (pl: indai) to po litewsku "statki" = naczynia, zastawa stołowa. Indauja to "łyżnik", po naszemu szuflada ze sztućcami.

Tyle na początek. Nazwisko zaintrygowało mnie, że posiedzę trochę nad nim, może coś rozsądnego znajdę. Pójdę tropami - jak sugeruje autor pytania - w kierunku Kurlandii.
(Post będzie się rozwijał w miarę czasu... .)

-=-=-=-=


Co mi się udało ustalić. Ano to, że miejscowości Indany na Łotwie jest bodaj 6. Kilka rzeczułek o tej samej nazwie. Podstawa znaczeniowa słowa to zdaję się minóg (albo "minoga" tj określenie rzeczułki samo w sobie). To jednak wymaga dalszej kwerendy.

Dzisiaj nic więcej nie wymyślę.

[Indan]

Do mnie się szczęście uśmiechnęło - po paru dniach przeszukiwania raduraksti na oślep znalazłem akt urodzenia starszego brata dziadka. Co ciekawe - nazwisko dwuczłonowe napisane jakby z dwukropkiem zamiast myślnika. Dodatkowo pierwszy człon odmieniają przez przypadki a drugi nie.

[Gawroński_Zbigniew]

Myślę, że nie od rzeczy będzie poprzeglądać słowniki gockie i pokrewne. Nie daje mi spokoju ten temat zaczynający się na "in-" - ona zawsze oznaczała wodę, rzekę, ciek. I tak jest od Tyrolu po Tallin.

Pykna to bardzo stary ród rycerski pochodzący z Lichtenburga w Saksonii-Anhalcie. Niejaki Zikmund Pykna, walczył pod Grunwaldem. Ród był rozsiany i zapisywany różnie. Na terenie dzisiejszej Polski: 1383r- Miczkonis Piknos,,, 1442r. - Stanislaus Piknos,,, 1395 r. - Stasco Pignas i oczywiście wspomniany zapis oryginalny. Co znaczy słowo? Nie wiem, ale wiem gdzie i czego szukać.

-=-=-=
Na chwilę obecną nazwisko wygląda, że oznacza Pykno z Minogi. To oczywiście dalej tylko hipoteza robocza.


-=-=-=
I wielka siurpryza. Wszystko się zgadza, ale to był ród CZESKI!!! Potężny, możny, będący właścicielami "połowy" dzisiejszych Czech, kawału dzisiejszych Niemiec, tudzież Polski. I jeszcze starszy o najmniej 200 lat w sposób udokumentowany. Skrócony wstęp do genealogii rodu: https://de.wikipedia.org/wiki/Lichtenbu ... eschlecht) - o mało nie spadłem z krzesła.

[Kalutka]

Dzień dobry,
proszę o pomoc. Mam kłopot z nazwiskiem Piątkowski po przejrzeniu “Liber chamorum”. O jednym z nich pan Trepka, burząc moją wiedzę o pochodzeniu nazwiska moich przodków, napisał tak:
“Piątkowski nazwał się chłopski syn, tytuł wziął od piąt kowania, że chłop, a w kowanych botach chodził.. . “
Czy chodzi tu o noszenie butów? Co dokładnie mogło znaczyć “ piąt kowanie”? Chowanie pięt?
Co myśleć o takim wytłumaczeniu pochodzenia nazwiska Piątkowski?
O innym Piątkowskim Trepka pisze już w sposób, który łatwiej mi przyjąć:
“Piątkowski nazwał się jeden z Piątku w łęczycki ziemi rymarzów syn i stryj tegoż to był w Piątku tamże. “
Pozdrawiam
Kalutka

[Sroczyński_Włodzimierz]

kowanie kucie
nie chowanie (skąd?)

ale..jak? chcesz znaleźć skąd i dlaczego Twoi patrząc, że "inni to i owo"?

niejednemu Burek.. tearz nalezaóy chyba dodać "..a burką niewiele wspólnego i nie wywódźmy Burków od burek"

[Warakomski]

Pewnie chodzi o zawód szewski
„kowane obuwie -średniowieczne obuwie ochronne na drewnianych podeszwach, osłaniano nim skórzane ciżmy i trzewiki na błotnistych ulicach, oraz damskie pantofle skórzane na drewnianej podeszwie noszone w XVI wieku. Obuwie w którym części połączono za pomocą kołków.”
https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstre ... zewska.pdf
Krzysztof

[Kalutka]

Dziękuję Krzysztofie za podzielenie się ze mną swoją wiedzą. Właśnie tego typu odpowiedzi oczekiwałam.
Kalutka

[Indan]

WOW.
Fakt zachacza o Czechy http://genealogy.euweb.cz/bohemia/ronov1.html
Dodam jeszcze, że w Szwecji mamy rzekę Indalslaven i miejscowość Indal.
Na łotwie dość często występuje Indāns jak na nazwisko na "I". W Rosji też sporadycznie się przewija.
Ponadto obecnie dotarłem wstecz do ~1870 i występowania nazwiska dwuczłonowego w Varakļāni na Łotwie

Przyznaję, że Pykna za bardzo nie próbowałem googlać jako samodzielne słowo.
Czy jest jakaś szansa poczynienia założeń co do połączenia tych dwóch nazwisk?

+----
Tylko, że podany link wiki mówi, że wymarło im się w linii męskiej w 1410. Pod Grunwaldem im się wymarło?

[Gawroński_Zbigniew]

Dalej podtrzymuję swoją tezę, że znaczenie nazwiska jest takie: "Pykno z Minogi" = Pykno znad rzeczułki, albo z osady, która się tak nazywa. Samo słowo 'pykno', skoro wiemy, (tzn zakładając, że rozumowanie jest poprawne) że jest czeskie, znaczenie ma od imienia męskiego. Trzeba tylko to imię dopasować: To jest moja hipoteza i będę jej bronił jak niepodległości.

Nie mogło się wszystkim Pyknom wymrzeć w 1410, bo następni pojawiają się w zapiskach kilkadziesiąt lat później, już chyba to wzmiankowałem.

[Indan]

Jakie imię dopasować? Nie rozumiem co masz na myśli.

Tomasz

[Gawroński_Zbigniew]

Jakie imię dopasować? Nie rozumiem co masz na myśli.

Tomasz

Szczerze mówiąc nie wiem co to będzie: jakiś 'Pięknisław', 'Pięknimir'. Ja oczywiście spekuluję podając te przykłady, tych imion starosłowiańskich jest tysiące i stawiam swego wąsa, że nie jestem w błędzie. Dziś późnym wieczorem'pokopię' dokładniej. Przyznam, że tak ciekawej przygody z poszukiwaniem etymologii nazwiska nie miałem.

Pozdrawiam pięknie.

[mjasion]

Witam,
Wracając jeszcze do nazwiska Andryszczyk, to również chciałbym podziękować za obszerne wyjaśnienia jego możliwego pochodzenia. Moja praprababcia nosiła to nazwisko. Najstarszy znany mi przodek z linii Andryszczyków, Antoni z Olszanki (Filipowskiej), musiał urodzić się nie później niż około 1770-75 roku (nie mam niestety dokładnej daty). W XIX wieku nazwisko to było bardzo popularne w parafii Filipów na Suwalszczyźnie (i do tej pory jest dość częste w Suwałkach i okolicy). Legenda o pochodzeniu przodka z rejonu szeroko pojętej Puszczy Augustowskiej (BTW te tereny to nie jest Białostocczyzna) może zatem zawierać ziarno prawdy.
Pozdrawiam,
Marek

[ROMAN_B]

Witam.
Tomaszu, do toczącej się dyskusji o etymologii nazwiska Indan – Pykna dodam swoje trzy grosze, raczej będą to moje rozważania na ten temat.

Na Łotwie znajdują się obecnie między innymi następujące miejscowości:
1. Indāni, Gmina Varakļāni, Łotwa;
2. Indāni, Gmina Riebiņi, Łotwa,
3. Indāni, Gmina Aknīste, Łotwa,
4. Indāni Kandava, Gmina Kandava, Łotwa.
Ale też jest na Łotwie jest wieś o nazwie Indany, która położona jest niedaleko rzeczki Kuja. Wieś Indany znajduje się w Praulienas pagasts ( parafia Praulienas ) w gminie Madona. Na Łotwie nie ma innych miejscowości o nazwie Indany – jest tylko jedna wieś, która nazywa się Indany.

W 1876 roku wieś Indany nazywana była też Indan, a rzeka Kuja nazywana była Kue. Rzeka Kuja ( Kue ) obok wsi Indany ( Indan ) wpada do rzeki Aiviekste ( kiedyś Ewnesta ).

Wieś Indany była zaściankiem szlacheckim, który znajdował się w powiecie nowoaleksandrowskim, w gminie Oknista. W tym samym powiecie były też inne zaścianki szlacheckie o podobnej nazwie, które znajdowały się w innych gminach:
• Indaryszki – gmina Oknista,
• Inducie – gmina Antolepty
Była też wieś o nazwie Indruny w powiecie nowoaleksandrowskim, w gminie Gzadosy ( Czadosy?? ).
Dodam, że istniały też inne wsie, osady, które nosiły bardzo podobne nazwy – więcej w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów (…).

Nazwa zaścianka szlacheckiego Indany jest typowym przymiotnikiem utworzonym przy pomocy sufiksu –ny od nazwy własnej ( rzeczownik ) Inda. Moim zdaniem, wyraz Indany należy traktować jako utworzony zgodnie z normami słowotwórczymi języka polskiego. Istnieje wiele podobnych wyrazów, na przykład takich jak: religia > religijny; utopia > utopijny. Pozostaje ustalić co oznacza nazwa własna Inda? Jest żeńskie imię Inda, oraz męskie imię Indan, które spotykane było na Łotwie, Białorusi, Polsce, Skandynawi. Istnieje nazwisko Inda oraz Indan w Polsce i na Łotwie. Profesor Kazimierz Rymut uważa, że nazwiska Inda, Indan, Indan – Pykno, Indanow ( i wiele podobnych ) posiada nie peny temat nazwiska, który może pochodzić od imienia Indrzej = Andrzej lub od apelatywu „ind-”, na przykład „indyk”. Wynika z tego, że rdzeń „ind-” w nazwach osobowych typu Inda, Indan, Indanow, Indan-Pykno ( Ind+a=Inda; Ind+an=Indan; Ind+anow= Indanow ) jest nieznanego pochodzenia i w zasadzie nie wiadomo co znaczy.

Dr Katarzyna Konczewska, autorka kilkudziesięciu publikacji naukowych z zakresu filozofii,
socjolingwistyki, dialektologii, frazematyki gwarowej, kultury kresowej, glottodydaktyki, opublikowała artykuł pt. „Pamięć rzeczy minionych” w miesięczniku Magazyn Polski nr 11 z listopada 2015 roku, w którym między innymi napisała: „(…) Wspomniane miejscowości, będące dzisiaj zwykłą wsią lub «agrogorodkom», mają swoją piękną, bogatą historię. Indura jest dość starą osadą, być może jaćwieską, na co wskazuje jej nazwa pochodzenia indoeuropejskiego wywodząca się od nazwy rzeki Indurki. W hinduizmie imię Indra nosi władca wód. Nazwy rzek i miejscowości nad nimi z cząstką «ind» («woda») są usytuowane na obszernym terytorium od Łotwy ( miasto Indra, rzeka Indrica) poprzez Urał (wieś Indra, jezioro Wielka Indra ) i basen Wołgi ( jezioro Inder, rzeki Inda, Indaur ) po Indie ( miasta Indore i Indaur, rzeka Indr ). Podgrodzieńska Indura w źródłach pisanych pojawia się na początku XVI wieku jako dwór marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego Jana Dawojnowicza,(…)”. Wynika z tego, że takie miejscowości jak: Indany ( Indan ), Indaryszki, Inducie, Indruny, Indāni, Indrānu, które położone są obecnie na Łotwie i Białorusi też należy wiązać z cząstką „ind”, która znaczy „woda”. Wszystkie te miejscowości położone są nad rzekami lub niedaleko nich.

Moim skromnym zdaniem, imiona i nazwiska typu: Ind, Inda, Indan też posiadają w sobie cząstkę „ind” ( Ind = ind; Ind+a=Inda; Ind+an=Indan ) i cząstka ta jest rdzeniem tych nazwisk. Zatem, wszystkie te nazwiska związane są lub pochodzą od apelatywu woda lub oznaczają wodę. Wynika z tego, że pierwszy człon nazwiska Indan – Pykna, to jest Indan został wyjaśniony. Można postawić hipotezę, że nazwisko Indan pochodzi od apelatywu „ind-” lub od nazw osobowych i miejscowych rozpoczynających się na”Ind-”, na przykład od imienia Indan, Inda.

Wincenty Pol w swojej pracy pt. „Północny wschód Europy. Hyfrografija Polski”, wydanej we Lwowe w 1876 roku, napisał, że niedaleko rzeki Kuja ( Kue ) znajdowała się wieś o nazwie Indan. Wieś ta nosiła i nosi obecnie też nazwę Indany [ Słownik Geograficzny KP i innych krajów (…) ]. Wniosek z tego, że istniały obok siebie dwie nazwy tej samej wsi. Indan – to rzeczownik a Indany – to przymiotnik. Zatem, pierwotną nazwą powinna być nazwa Indan. Można postawić tezę, że nazwisko Indan równe jest nazwie miejscowej Indan. Osoba posiadająca nazwisko Indan może nosić to nazwisko z racji: 1) bycia jej właścicielem tej wsi lub potomkiem jej właściciela; 2) przybrać nazwisko Indan z uwagi na pochodzenie, zamieszkiwanie w tej wsi. Oczywiście jest to kolejna hipoteza o pochodzeniu nazwiska Indan.

Zastanówmy się co znaczy drugi człon nazwiska Indan – Pykna, to jest nazwy osobowej Pykna. Nazwa osobowa Pykna może pochodzić od takich apelatywów jak:
• pik // pyk < pikać „oddawać mocz”; pikać „popiskiwać, drżeć”;
• pika // pyka < pika „broń składająca się z długiego drzewca i grotu”;
• pyka < ptak zięba;
• pyka < pykać, cmokać;
• pyka < twarz;
• itp.
Nazwisko Pykna robi wrażenie nazwiska dopełniaczowego powstałego od nazwy osobowej Pykno. Możliwe jest powstanie nazwiska Pykna od przezwiska Pykno, określające pochodzenie od ojca ( nazwisko patronimiczne ), a więc mógł być Jurand od Pykna i Jurand (czyj?) Pykna, a więc nazwisko dopełniaczowe z pochodzenia.


Nazwisko Indan – Pykna składa się z dwóch członów, z których każdy może stanowić odrębne ( samoistne ) nazwisko lub przezwisko. Każdy z dwóch członów tego nazwiska został przeze mnie powyżej omówiony z próbą ustalenia jego pochodzenia. Pochodzenie nazwiska zawsze ustala się po męskiej formie nazwiska. Można postawić tezę, że pierwszy człon ( Indan ) tego nazwiska jest przydomkiem a drugi człon ( Pykna ) stanowi faktyczne nazwisko. Może pierwsza osoba, która nosiła nazwisko w formie Indan – Pykna była znana w danej społeczności pod dwoma przezwiskami albo nazwiskami. W takim razie w dokumentach mogła być różnie zapisywana, na przykład: Indan vel Pykna, Indan v. Pykna, Indan albo Pykna, Indan: Pykna. Z czasem ktoś zapomniał dodać vel, v., albo, :, powstało nazwisko Indan Pykna a potem Indan – Pykna.

Moim zdaniem nazwisko Indan – Pykna trudne jest do jednoznacznego zdefiniowania a jego etymologia jest niejasna. Biorąc powyżej opisane znaczenia poszczególnych członów przedmiotowego nazwiska, trudno jest stwierdzić co może oznaczyć ( znaczyć ) to nazwisko odczytywane jako Indan – Pykna. Uważam, że w nazwisku tym brak jest złożenia obu członów w jeden, który by miał swoje odrębne znaczenie.

Jeżeliby nazwisko było zapisywane jako Indan Pykna i przyjmując, że nazwa osobowa Indan jest równa imieniu Indan, to można by je odczytać jako Indan Pykna syn Pykna ( imię, przezwisko ojca Pynko ). Przyjmując, że nazwa własna Indan jest przezwiskiem albo przydomkiem, to nazwa ta związana jest z wodą. W tym przypadku nazwisko zapisane w formie Indan Pykna można odczytywać jako woda, rzeka, jezioro należące do Pykna lub Pykna z nad rzeki albo innego miejsca nazywanego Indan.
Oczywiście są to daleko idące dywagacje na temat znaczenia nazwiska pisanego bez myślnika w formie Indan Pykno.

Tomaszu, pozostawiam Twoje ocenie moje rozważania na temat pochodzenia nazwiska Indan – Pykna.

Pozdrawiam – Roman.

Źródła:
• Pol W.: Północny wschód Europy. Hyfrografija Polski; Nakładem F.H. Richtera; Lwów 1876.
• Rymut K.: Nazwiska Polaków. Słownik historyczno – etymologiczny; Instytut Języka Polskiego PAN; Kraków 1999.
• Rymut K.: Nazwiska Polaków. Słownik historyczno – etymologiczny; Wydawnictwo Naukowe DWN; Kraków 2001.
• Kaleta Z.: Słownik etymologiczno – motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Odmiejscowe nazwy osobowe; Instytut Języka Polskiego PAN; Kraków 1997.
• Cieślikowa A.: Słownik etymologiczno – motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Odapelatywne nazwy osobowe; Wydawnictwo Naukowe DWN, PAN Instytut Języka Polskiego; Kraków 2000.
• Zofia Kowalik - Kaleta, Leonarda Dacewicz, Beata Raszewska Żurek: Słownik najstarszych nazwisk polskich – Pochodzenie językowe nazwisk omówionych w historii nazwisk polskich; Tom 1.
• Kleszczowa K.: Przyrostek -ny, w: Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja; Katowice 2003.
• Wielki słownik ortograficzny PWN.
• Słownik języka polskiego, tak zwany warszawski;
• Konczewska K.: Pamięć rzeczy minionych; Magazyn Polski Nr 11 ( 119 ) Listopad 2015; Ogólnokrajowy miesięcznik Społecznego Zjednoczenia Związku Polaków na Białorusi. Wydawany na uchodźctwie.
• Kurzowa Z.: Nieodmienność i odmiana nazwisk na –o w języku polskim; w: Język Polski Język 1966, nr 5 ( listopad/grudzień ); Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego; Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie;
• Wiśny P.: Pochodzenie nazwisk siołkowickich; Stare Siłkowice, 2012.
• Karłowicz J., Kryński A.A., W. Niedźwiedzki W.: Słownik gwar polskich; Warszawa 1900 – 1927;
https://www.google.pl/maps/place/Indany ... 0bdb92654b
https://archive.org/stream/dzieawiersze ... 7/mode/2up
http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geogra ... V_cz.1/611
http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geogra ... V_cz.1/611
http://kresy24.pl/wp-content/uploads/20 ... _Small.pdf

[Indan]

Przyznam, że pochodzenie nazwiska intryguje mnie długi czas, i nieśmiało próbowałem zgłębić temat. Ostatnio zintensyfikowałem poszukiwania a dzięki "tutejszej" indeksacji metryk z Bujwidze rozbudowałem drzewo po kądzieli do 1750 roku.
Nie miałem jakoś śmiałości prosić o pomoc na forum ale teraz widzę, że takiej wiedzy raczej nie posiadłbym sam nigdy.
Serdecznie dziękuję. "Namieszaliście" mi sporo w głowie. Faktycznie w Polsce jest sporo (~100 nazwisk Inda) ale już tylko 10 Indan.
Cieszę się, że dostarczyłem Wam frajdy w poszukiwaniach i zaintrygowałem tematem mało powszednim.
PS. Jest jeszcze post, ale raczej zauważyliście przy szukaniu" http://genealodzy.pl/PNphpBB2-viewtopic-t-46906.phtml, gdzie z szybkością błyskawicy Monika wykopuje nazwiska "spod ziemi" Na razie drugi człon nie chce pojawić się w Warklanach w okolicach 1800 roku. Wtrącę jeszcze z całym szacunkiem do profesora, ale jeśli podaje w literaturze literalnie Indan-Pykno to entymologia jest prosta Pykno=bład USC.
Pozdrawiam
Tomasz