Nazwiska niemieckie?

[ROMAN_B]

Witam.

Kiszteliński – Potencjalną podstawę nazwiska stanowi także nazwa osobowa Kistela ( zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. I, s. 403 ), pochodząca od kiść, czyli: 1. pęk czegoś, wiązanka, kępka, garść, 2. płatki śniegu albo szronu pozlepiane w nitki, 3. pędzel murarski z włosów, 4. kwacz do smarowania wozów, 5. kij z nawiązaną szmatką do mycia naczyń kuchennych, 6. roczna opłata bartnikowi za pilnowanie pasiek, 7. wierzchołek prosa, trzciny, 8. pęk włosów na końcu ogona ( zob. tzw. Słownik warszawski, t. II, s. 343 ). Por. też kiszyć 1. kipieć, 2. trząść się, roić się, mrowić się ( zob. tzw. Słownik warszawski, t. II, s. 343 ).

Pochodzenie nazwiska Kiszteliński podałem za etymologią opracowaną przez dr hab. Alinę Naruszewicz - Duchlińską – profesor Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego.

Kistela – Kistela - 1789 od kiść ‘pęk’; od niemieckiej nazwy osobowej Kist.

Pochodzenie nazwiska Kistela podałem za etymologią opracowaną przez p. Ewę Szczodruch ( portal Sztaniewicz z przyjaciółmi ).


Pozdrawiam – Roman.

[teresa_kisztelińska]

Witam,
Serdecznie dziękuję. Zastanawiam się nad niemieckim pochodzeniem nazwiska, ponieważ pojawiło się ona chyba w jednym miejscu w Polsce, w parafii Żytno około XVIII w. (okolice Częstochowy).

Serdecznie pozdrawiam, Teresa

[ROMAN_B]

Witam ponownie.

Tereso, wspominasz, że zastanawiasz się czy nazwisko Kiszteliński, Kistelinski, Kiśteliński jest pochodzenia niemieckiego. Moim zdaniem jak najbardziej nazwisko to może być pochodzenia niemieckiego. Jest to ciekawy przypadek nazwiska niemieckiego Kistel, które zostało spolonizowane na wzór nazwiska polskiego do postaci Kistelinski, Kiśteliński, Kiszteliński za pomocą złożonego sufiksu –inski ( iński ). Wynika z tego, że nazwisko Kistelinski ( Kiśteliński, Kiszteliński ) jest hybrydą nieniecko – polską, która powstała z połączenia niemieckiego rdzenia Kistel oraz poskiego przyrostka –iński ( -inski ) > Kistel + iń(n)ski = Kisteliń(n)ski.

Zatem, nazwisko Kistelinski ( Kiśteliński, Kiszteliński ) powstało od niemieckiej nazwy osobowej Kistel, ta od nazwy pospolitej kistel. Apelatyw kistel jest derywowany przy pomocy sufiksu –el. Sufiks – el często występuje w niemieckich nazwiskach. Zatem jaką funkcję ma sufiks –el? W języku niemieckim poprzez dodanie tego przyrostka do rdzenia wyrazu tworzy się formy mające charakter zdrobnienia, spieszczenia nazw osobowych. Cząstka –el pełni też funkcję dzierżawczą albo tylko ogólnostrukturalną. Dodam, że cząstka zdrobniająca –el pochodzi z obszaru Turyngii Górnej Saksonii [ suffix –el im Thüringisch – Obersächsischen ( Mäusel ) ]. Tak więc, apelatyw kistel powstał poprzez dodanie do rdzenia kist sufiksu –el ( kist + el = kistel ). Co znaczy wyraz pospolity kist? Kist > skrzynia, pudło, kosz. Zatem apelatyw kistel ( zdrobniała forma ) powinien znaczyć: skrzynka, pudełko, koszyk. Wyrazy pospolity kist oraz kistel pochodzi z obszaru ( języka, dialektu ) Turyngii Górnej Saksonii.

Biorąc powyższe pod uwagę można postawić hipotezę, która zakłada, że nazwisko Kistelinski ( Kiśteliński, Kisteliński, Kiszteliński ) jest hybrydą językową, powstałą z połączenia niemieckiej nazwy osobowej Kistel i polskiego nazwiskotwórczego sufiksu –iński (–inski ) [ Kistel + in(ń)ski = Kistelin(ń)ski ]. Nazwa osobowa Kistel pochodzi od wyrazu pospolitego kistel ‘skrzynka, pudełko, koszyk’, ten od apelatywu kist ‘skrzynia, pudło, kosz’, który pochodzi z obszaru, języka niemieckiego ( dialektu ) Turyngii Górnej Saksonii.

Mam nadzieję, że niczego nie poplątałem. Oczywiście, powyżej zamieszczona etymologia nazwiska Kistelinski ( Kiśteliński, Kisteliński, Kiszteliński ) jest tylko moją hipotezą, opinią i moim spojrzeniem na to nazwisko.

Na zakończenie dodam, że nazwisko w formie Kiszteliński jest nazwiskiem, w mojej ocenie, zapisanym w hiper poprawnej formie [ Kiśteliński, Kisteliński > Kiszteliński ]. Może to wynikać ze zjawiska zwanego szadzeniem. Szadzenie – zjawisko polegające na zastąpieniu szeregu spółgłosek zębowych: c, s, z, dz szeregiem spółgłosek dziąsłowych cz, sz, ż,dż. Jego powstanie wynikło z przesadnego unikania mazurzenia, które w tym przypadku jest procesem do niego odwrotnym. To cecha typowa dla obszaru granicznego gwar mazurzących z niemazurzącymi albo z hiperpoprawności ( też wstydu – fakt mówienia gwarą mazurzącą ) [ sołtys > sołtysz; dziedzic > dziedzicz; Kisteliński > Kiszteliński ].

Na sam koniec mojego postu dodam, że w Polsce obecnie mieszka 2 osoby o nazwisku Kistel. O nazwisku Kiszteliński jest w Polsce 36 osób. Zamieszkują oni w 14 różnych powiatach i miastach. Najwięcej zameldowanych jest w Gryficach ,a dokładnie 6. Dalsze powiaty/miasta ze szczególnie dużą liczbą osób o tym nazwisku: Radomsko (6), Piotrków Trybunalski (5), m. Wrocław (4), Bełchatów (3), m. Konin (2), Szczecin (2), m. Częstochowa (2), Kościerzyna (1) i Zawiercie z liczbą wpisów 1.



Pozdrawiam – Roman.


https://de.wikipedia.org/wiki/Suffix
https://de.wikipedia.org/wiki/Th%C3%BCr ... lektgruppe
https://de.wikipedia.org/wiki/Ostmittel ... e_Dialekte
https://pl.wikipedia.org/wiki/Szadzenie
http://www.moikrewni.pl/mapa/kompletny/kistel.html
http://www.moikrewni.pl/mapa/kompletny/ ... 84ski.html

[teresa_kisztelińska]

Witaj,

Serdecznie dziękuję za tak wspaniały i merytoryczny wykład! Najstarszy zapis nazwiska, do którego dotarłam pochodzi z 1769 r. Jest napisany po łacinie i brzmi: Kistelinski. W 1779 r. również po łacinie: Kisteiński, w 1820 w języku polskim zapis Kistolenski, w 1838 r. w jęz. polskim zapis Kiszteliński, a w 1847 r. w jęz. polskim Kiśteliński. W XX w. utrwaliła się forma Kiszteliński.

Serdecznie pozdrawiam,
Teresa

[Veith_robert]

Witam. Szukam wszelkich informacji na temat pochodzenia swojego nazwiska. Może ktoś już prowadził badania na ten temat? Będę wdzięczny za wszelkie informacje.

[Szuwar]

Witam

Etymologia nazwiska

Veith - od niemieckiej nazwy osobowej Weit, ta od weit ‘daleki’.

opracowanie etymologii nazwisk - w/g Ewa Szczodruch

główne źródła:

Kazimierz Rymut, "Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny", Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999
Kazimierz Rymut, 'Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001
Zofia Kaleta, „Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Odmiejscowe nazwy osobowe”, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1997
Aleksandra Cieślikowa ‘Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Odapelatywne nazwy osobowe’, Wydawnictwo Naukowe DWN, PAN, Instytut Języka Polskiego, Kraków 2000
Maria Malec ‘Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Nazwy osobowe pochodzenia chrześcijańskiego’, Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, Kraków 1995
Zygmunt Klimek, ‘Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego’, Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, Kraków 1997

Pozdrawiam

[M_K_C]

O pochodzeniu nazwiska nic nie wiem, ale może to się przyda - niejaka Agnieszka z Osieckich Veith sprzedała w 1913 ziemię w Nadwórnej (wówczas woj. stanisławowskie, obecnie Ukraina) mojemu pradziadkowi Witoldowi Terleckiemu.

Pozdrawiam,
Magda

[Grazyna_Gabi]

Co mowia zrodla niemieckie na temat tego nazwiska.
Pochodzenie nazwiska Veit nie jest do konca wyjasnione. Najstarsze lacinskie nazwisko Vitus prawdopodobnie
pochodzi od regionalnego slowa "bitus" ( z Bithynien/ z Bitynii?). Nazwisko/imie rowniez moze pochodzic
od staro-wysoko-niemieckiego slowa "vidu" lub "vitu" (drewno, las) albo tez mozliwe znaczenie w
sredniowiecznej lacinie to "ochoczo powracac".
Nazwisko/imie bylo bardzo popularne i powszechnie uzywane.
Swiety Veit/Wit
https://de.wikipedia.org/wiki/Veit_%28Heiliger%29
https://de.wiktionary.org/wiki/Veit
Literka H na koncu to juz czasy pozniejsze raczej zwiazane z zasadami pisowni.
W Niemczech Veith jest nazwiskiem i imieniem.
Troche genealogii:
http://gedbas.genealogy.net/search/simp ... 200&max=50

Pozdrawiam
Grazyna

[ROMAN_B]

Witam.

Widzę, że Szuwar podał już znaczenie nazwiska Veith. Również Grażyna podała znaczenie nazwiska Veit. Zatem, ja, też dodam trochę informacji o tym nazwisku.


Robercie, poniżej zamieszczam pochodzenie i znaczenie nazwy osobowej Veith opracowane przez niemieckich etymologów:

1. Veith – ( inna pisownia i forma: Veit ). Nazwa osobowa ( imię, nazwisko ) Veith wywodzi się z języka łacińskiego i niemieckiego. Imię Veith jest niemiecką formą łacińskiego imienia Vitus. Imię Veith było bardzo rozpowszechnione w średniowieczu i było nadawane na cześć świętego o imieniu Veit. Imię Veith znaczy: pełen życia, żywy, żywotny. Od imienia Veith powstało też przezwisko ( nazwisko ) Veithi. Żeńską formą imienia Veith jest imię Vita.
2. Veit – Veit, jest to niemieckie nazwisko lub imię męskie, pochodzi od łacińskiego imienia Vitus. Imię to było rozpowszechnione w średniowieczu na cześć świętego o imieniu Vitus. Święty ten żył na przełomie 3 i 4 wieku i umarł jako męczennik. Pochodzenie imienia jest niejasne, może pochodzić z języka trackiego od słowa bitus, które oznacza pochodzący „z Bitymii”. Również imię to może pochodzić z języka staro – wysoko – niemieckiego od słowa vidu względnie od słowa vitu [ = „Holz”, „Wald” odpowiednio: drewno, las ]. Może też pochodzić ze średniowiecznej łaciny od imienia Vitus z możliwym znaczeniem „willig” [ chętny, ochoczy, uczynny ]. Ze względu na przywiązanie do nazwy świętego o imieniu Veit imię to był szeroko stosowane w średniowieczu.
Łacińskie słowo (łac. Vita = "życie") jest tłumaczone jako "pełen życia" i "żyjący" Święty Vitus jest jednym z Czternastu Świętych Wspomożycieli.

Biorąc powyższe pod uwagę można postawić hipotezę, że nazwisko ( imię ) Veith ( Veit ) jest proste i równe imieniu Veith ( Veit ).


Polskim odpowiednikiem imienia Veith jest imię Wit. Poniżej zamieszczam znaczenie i pochodzenie imienia Wit według polskich źródeł:
1. Wit, imię rzymskie, prawdopodobnie pochodzenia barbarzyńskiego (etymologia bliżej nieznana) albo łacińskiego (od niewystępującego samodzielnie wyrazu vitus, -a, -um 'chętny, ochoczy'; por. invitus, -a, -um 'niechętny, zmuszony'). Imię Vitus w inskrypcjach chrześcijańskich występuje w formie: sanctus Bitus (por. też Bibiana, Bibius, Viviana, Vivius).
2. Wit, imię to jest pochodzenia starosłowiańskiego, oznacza: bardzo dzielny, znakomity, miły. Może także wywodzić się z łacińskiego słowa vitalis (żywy, żywotny) lub z niemieckiego Wald – oznaczałoby wówczas: leśny.
3. Wit, imię pochodzenia łacińskiego. Wit - męskie imię rzymskie o nieustalonej etymologii. Być może pochodziło od łacińskiego przydomka 'Vitus' (łac. 'vita' - życie, 'vitus' - chętny, ochoczy) lub z języka jednego z barbarzyńskich plemion. Znane są także zapisy tego imienia w formie Bitus (z powodu zamiany 'v' na 'b' w językach iberyjskich ). Imię Wit było prawdopodobnie dosyć powszechne w Polsce w czasach średniowiecza, co potwierdzają liczne przysłowia je zawierające. Nosiło je wielu świętych i błogosławionych. Wit to osoba kierująca się w życiu zasadami moralnymi. Zdolny do dużych poświęceń dla innych. Ludzi są dla niego najważniejsi, lubi spędzać czas w ich towarzystwie.

Pozdrawiam – Roman.

http://www.erdbeerlounge.de/mami/vornamen/veith/
http://www.vorname.com/name,Veith.html
https://de.wikipedia.org/wiki/Veit
https://de.wiktionary.org/wiki/Veit
http://www.baby-vornamen.de/Jungen/V/Ve/Veit/
http://blog.tyczkowski.com/2010/06/imio ... niemiecki/
http://www.deon.pl/imieniny/imie,3424,wit.html
http://dzieci.pl/word,Wit,imie.html?_ti ... aid=6167cd
http://bankimion.pl/imie/wit

[Gawroński_Zbigniew]

Zdecydowanie potwierdzam powyższe Św. Wit po niemiecku pisał się przez stulecia Veit. Samo słowo oznacza z języka łacińskiego: "z lasu".

Jako dowód zacytuję tylko kilka niemieckich przysłów pogodowych ze św Witem:

Regnet's an St.Veit, / Gerste nicht leid's
Heiliger Veit, regne nicht, / dass es uns nicht an Gerst' gebricht.
Ist zu St. Vitus der Himmel klar, / gibt es ein fruchtbares Jahr.
Nach St. Veit / wendet sich die Zeit.
Der Wind dreht sich um St. Veit, / da legt sich`s Laub auf die andere Seit'.
Hat der Wein abgeblüht auf St. Vit, / bringt er ein schönes Weinjahr mit.
Wer dem Veit nicht traut, / kriegt auch kein Kraut.
Hat St. Veit starken Regen, / bringt er unermesslichen Segen.

Data wspomnienia liturgicznego przypada 15 czerwca. Źródłem popularności imienia/nazwiska jest niewątpliwie fakt, że św Wit wraz z towarzyszem męczeństwa znalazł się w "Złotej legendzie" Voraginea - chętnych zapraszam do lektury. Jest powszechnie dostępna w pdf-kach w internecie.

św Weit jest patronem bez mała uniwersalnym, był wzywany przy modlitwie wstawienniczej w sprawach i odniesieniach sytuacyjnych następujących:
młodzieży, epileptyków, karczmarzy, farmaceutów, winnic, aktorów, piwowarów, bednarzy, górników, kotlarzy, pracowników najemnych, niemych i głuchych; ochrony zwierząt domowych; do zachowania czystości, dobrego materiału siewnego i dobrych zbiorów; przeciwko obsesji, podnieceniu, histerii, przed pogryzieniem przez psy i węże; by powstrzymać drgawki, wściekliznę, padaczkę (pląsawica), dziecięce moczenie nocne, problemy z oczami i uszami, złe warunki atmosferyczne, wzywano go by ustrzec się od błyskawic lub pożaru, niepłodność.

Tak ciurkiem czytam w zaawansowanych biografiach.

Co do sugestii związanej z Bitynią - interesująca, ale chyba nie wytrzymuje krytyki, Wit bowiem urodził się i został ugotowany w ołowiu na Sycylii w Mazzara del Vallo.

Św Veit jest jednym z 14 wspomożycieli. T oznaczało w swoim czasie o wiele więcej aniżeli patron, święty, nie wiem co jeszcze. Tak jak my znamy tabliczkę mnożenia tak każdy katolik od 7-8 do 17 wieku znał wspomożycieli. Jak łatwo się domyślić, że o innych lekarzy w tamtych czasach było trudnawo.



Pozdrawiam pięknie.

[Veith_robert]

Bardzo dziękuję za odpowiedzi. Nie spodziewałem się, że to tak szybko będzie. No cóż, teraz przede mną ogrom pracy z ustaleniem skąd moja rodzina przybyła do Polski.

Pozdrawiam.

[Gadecki.Bogusław]

Witam,
podczas indeksacji parafii ewangelickiej z woj łódzkiego natknąłem się na nazwisko Schodek.
Mi , Polakowi kojarzy się to ze schodami ,
ale czy występuje w j. niemieckim?
95% nazwisk w tych księgach ma na pewno pochodzenie niemieckie - dotyczy kolonistów z przełomu XVIII/XIX w.
pozdrawiam
Bogdan

[ROMAN_B]

Witam.

Bogdanie, nazwisko Schodek na pierwszy rzut oka wygląda na nazwisko polskie. Nazwisko to derywowane jest sufiksem –ek [ Schod + ek = Schodek ]. Rdzeniem jest wyraz pospolity shod, do którego dodano przyrostek –ek. Cząstka –ek należy do sufiksów zdrobniających. Zatem, nazwisko to mogło powstać od apelatywu ‘schodzić’ albo ‘schodny’. Jak wiesz apelatyw schodek, to element schodów; też stopień; też schdzień i od tych wyrazów mogło powstać to nazwisko.

Bogdanie, napisałeś w swoim poście, że 95% mieszkańców parafii ewangelickiej, którą indeksujesz to niemieccy koloniści z przełomu XVIII i XIX wieku a ich nazwiska są na pewno pochodzenia niemieckiego. Pytasz czy nazwisko Schodek może mieć odpowiednik w języku niemieckim? W języku niemieckim schodek to „tritt”, stufe „treppenstufe”, „treppen”. Może ktoś przetłumaczył nazwisko niemieckie na język polski i tak powstało nazwisko Schodek.

Jest jeszcze jedna możliwość, raczej czysto teoretyczna, powstania polskiego [ polskobrzmiącego ], spolszczonego nazwiska Schodek od jakiegoś nazwiska niemieckiego, które swoim brzmieniem [ wymową ] przypominałoby polski wyraz pospolity schodek. Ale jakie to może być nazwisko? Jest takie niemieckie nazwisko Schröder, które pochodzi z dialektu średnio – dolno – niemieckiego od wyrazu pospolitego schroden, który znaczy po polsku „ciąć coś za pomocą nożyczek”. Nazwisko Schröder zakończone jest niemieckim sufiksem –er, który między innymi oznacza wykonawcę jakieś czynności – jakiś zawód. Nazwisko Schröder posiada liczne oboczne formy zapisu [ wymowy ], które wynikają z różnych języków, dialektów, gwar niemieckich oraz spolszczeń. Takimi nazwiskami są: Schreder, Schöder ,Schreider, Szreder, Szrejder, Schröder, Szrodar. Jedną z form nazwiska Schröder jest forma Schöder [ Schoder ]. Nazwisko Schöder [ Schoder ] bardzo przypomina polski wyraz schody, schodek, schodzić, schodny. Niemiecki sufiks –er w nazwisku Schöder [ Schoder ] z łatwością mógł przekształcić się w Polski przyrostek –ek i z nazwiska Schoder powstało nazwisko Schodek.
Bogdanie, oczywiście jest to tylko moja teoria, raczej daleko idące przypuszczenia na temat ewentualnego niemieckiego pochodzenia nazwiska Schodek. Może ktoś na forum napisze coś na temat.

Mam nadzieję, że niezbyt namieszałem. Pozdrawiam – Roman.

[teresa_kisztelińska]

95% nazwisk w tych księgach ma na pewno pochodzenie niemieckie - dotyczy kolonistów z przełomu XVIII/XIX w.
pozdrawiam
Bogdan[/quote]


Witaj,
Chcę zapytać, czy istnieją księgi dokumentujące nazwiska niemieckich kolonistów z przełomu XVIII-XIX w.?

Pozdrawiam, Teresa

[Szuwar]

Witam

Małopolskie Towarzystwo Genealogiczne

Biblioteka Cyfrowa



Das Kolonisationswerk Josefs II. in Galizien. Ludwig Schneider. Poznań 1939

http://www.mtg-malopolska.org.pl/bibliotekacyfrowa.html


Proszę zobaczyć

Pozdrawiam