Status społeczny osoby.

[edamian]

Mam uprzejme zapytanie o status społeczny mojego przodka Antoniego Urbanowicza, żyjącego na przełomie 18. i 19. wieku na terenie parafii Mąkoszyn. W polskojęzycznych metrykach z lat 20tych 19. w figuruje jako gospodarz. Jego syn też był gospodarzem, a początkowo nawet parobkiem. Wniosek oczywisty się nasuwa, że chłop.
Przeanalizowałem łacińskie metryki z pierwszego dziesięciolecia 19. wieku i okazało się, że ten sam tylko młodszy Antoni Urbanowicz występuje w księgach rozmaicie jako haeres, czyli dziedzic (co najmniej dwukrotnie), jako pater familias, a raz jako inquilinus czyli komornik. Miał on też prawdopodobnie, ale nie na pewno dwóch młodszych braci, z których jeden był gajowym a drugi komornikiem albo honestus.
Samo nazwisko opisywane było niejednolicie, bo w najwcześniejszych aktach brzmi Urbaniak, a potomkowie przeszli na nazwisko Urbański.
Czytałem szczegółowo akt po akcie kolejnych roczników tej parafii i na 99 % mogę powiedzieć, że chodzi o jedną i tę samą osobę.
Moją wątpliwość budzi status haeresa, który jak dotąd myślałem dotyczył wyłącznie szlachty, dziedzicznych właścicieli majątków, ziemian. Jeżeli tak było, to dlaczego tytułem tym opisano osobę jak zakładam chłopskiego stanu. Pozdrawiam

[msmkg]

Spotkałam się często podczas indeksacji z takimi określeniami; parobek dziedzic, komornik dziedzic lub szlachetny etc. W tym linku można o tym poczytać.
http://genealodzy.pl/index.php?name=PNp ... deklasacja

Pozdrawiam,
Mirka

[edamian]

Dziękuję Mirko. Rozumiem, że Antoni Urbanowicz mógł, ale nie musiał mieć szlacheckie pochodzenie i tylko analiza wcześniejszych akt może więcej wyjaśnić.
Mnie jeszcze interesuje samo słowo "haeres", czy tylko dotyczyło dziedzica w sensie ziemianina, czy też odnosiło się do innych znaczeń.

[msmkg]

Dokładnie tak jak myślisz trzeba dojść do żródła swojej rodziny.
Haeres – to był dziedzic- ziemianin, natomiast haeres bonorum to był spadkobierca, czyli ten co dziedziczy.
Spotkałam się tylko z tymi dwoma określeniami, ale może ktoś zna ich więcej??

Mirka

[jackun]

Trochę światła może rzuci poniższa opinia prof. Dworzaczka

"Wiejscy plebani przeważnie nie byli szlachtą, toteż często nie
znali dobrze genealogicznych stosunków swych
szlacheckich parafian, przekręcali nazwiska i piastowane
urzędy. Nie umieli odróżnić tych, którzy z prawa należeli do
uprzywilejowanego stanu od pnących się do niego poprzez
swoisty awans społeczny. Tedy nomenklatura: magnificus,
generosus, nobilis, która w praktyce kancelarii sądowych
miała swoje dość ściśle określone znaczenie, tutaj bywała
raczej wyrazem materialnego autorytetu, jakiego zażywał
wobec plebana ten czy inny posesjonat, dzierżawca lub
nawet wpływowy ekonom pański".
Władysław Dworzaczek: Genealogia. PWN Warszawa 1959, str. 63

[jamiolkowski_jerzy]

W słownikiu Janusza Sondela dla prawników i historyków Haeres -edis oznacza 1. Dziedzic , spadkobierca Ale żeby było ciekawie jest i 2. chłop. Oba są znaczeniami średniowiecznymi . Ponadto jest 3. patrz heres a tam znaczeń jest kilka. To co we wszystkich jest stałe to dziedzic , spadkobierca, następca prawny.
Wedle mojej oceny nie można tego prawniczego pojęcia kojarzyć ze szlachtą a jedynie posiadaniem jakiejś własności lub prawa do niej. A że własność posiadała głównie szlachta stąd może takie skojarzenia
Nie zmienia to wyrazanego wyżej przesłania że szlachectwa nie wystarczy domyślać sie ale trzeba znaleźć potwierdzenie w ksiegach
Pozdrawiam

[edamian]

dziękuję, naprawdę dużo ciekawych rzeczy się dowiedziałem.
Pozdrawiam
Damian

[poszukiwaczka60]

W Galicji było kilka regionów zwartego osadnictwa drobnoszlacheckiego.
Największym pod względem terytorialnym był region podkarpacki. Znajdowało się w nim ok 300 zaścianków ( od cyrkułu kołomyjskiego, przez cyrkuły stanisławowskie, stryjski, samborski, aż po cyrkuł sanocki).
Przykładem jest wieś Dobra zwana Dobra Szlachecka, w której w 1824 roku na 981 mieszkańców , aż 218 mężczyzn !! to szlachta.
Przeglądając metryki wsi Dobra Szlachecka (lata 1790-1860) co drugie urodzone dziecko ma ojca " generosus'
i wcale nie dlatego że pleban miejscowy chciał się przypodobać !!

z poważaniem
Jaśka