Witaj.
Pytasz o pochodzenie nazwiska Gradkiewicz. Moim zdaniem nazwisko to zbudowane jest z dwóch członów. Pierwszy to Grad, który jest rdzeniem [ tematem ] tej nazwy osobowej. Drugi to sufiks –kiewicz [ Grad + kiewicz = Gradkiewicz; Grad–kiewicz ]. Deszyfrując to nazwisko powinno się zacząć od początku. Przyrostek –owicz oraz –ewicz zaliczany jest to cząstek patronimicznych, a więc Domasławowicz to dawniej 'syn Domosława'. Sufiksy te w okresie staropolskim występowały w postaci –owic, –ewic. Pod wpływem języka ruskiego [ język ukraiński, język białoruski ] cząstki te przyjęły formę –owicz, –ewicz. Przyrostek –kiewicz wykształcił się pod wpływem języka białoruskiego i powstał mniej więcej w XVI / XVII wieku. Format –kiewicz był dodawany do rdzenia o wschodnim pochodzeniu, np. w takich nazwiskach jak: Mic–kiewicz, Sien–kiewicz oraz był też dodawany i do polskich rdzeni wyrazowych, takich jak: Brat–kiewicz czy Kwiat–kiewicz. Zatem, nazwa osobowa Gradkiewicz to dawniej ‘syn Grada’. Wynika z tego, że nazwisko Gradkiewicz z dużą dozą prawdopodobieństwa może być mianem odojcowskim, nazwiskiem patronimicznym.
Oby nie było tak łatwo dodam, iż patronimiczny sufiks –kiewicz z czasem utracił funkcję odojcowskich nazw osobowych i stał się strukturalnym przyrostkiem przy pomocy, którego tworzono nazwiska od imion, przezwisk czy innych pospolitych słów. Aby odpowiedzieć w sposób kategoryczny od kogo, czego i w jaki sposób powstało konkretne nazwisko trzeba znać historię rodziny, osoby noszącej to nazwisko. Jak pisał profesor Kazimierz Rymut: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”.
Skoro coś niecoś wiemy o sufiksie –kiewicz to pozostaje ustalić co może znaczyć rdzeń nazwiska Gradkiewicz, to jest słowo „grad”? Dr hab. Alina Naruszewicz –Duchlińska [ profesor Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego ] na portalu Genezanazwisk.pl tak pisze o nazwisku Grad: „Grad – Nazwisko od nazwy osobowej Grad, ta od apelatywu grad ‘rodzaj opadu atmosferycznego’. Inne potencjalne podstawy to: imiona staropolskie Gardek, Gardosz, Gardota itp. < Gardomir, zob. M. Malec, Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych, Wrocław – Warszawa – Kraków 1982 s. 68, Gradzisław < Grodzisław, nazwa miejscowa: Gradtken, Gradki, Gratki ( „Wieś w powiecie olsztyńskim, blisko granicy lidzbarskiego powiatu, należała od dawna do dóbr stołowych warmińskich biskupów, wydawana zazwyczaj szlachcie za wojskową służbą i czynszem”, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. II s. 798), zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880, t. II s. 689, 798, staro-wysoko-niemieckie grātag ‘łakomy, chciwy, łapczywy’, zob. M. Gottschald, Deutsche Namekunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Bedeutung, Berlin 1954 s. 297, łacińskie gradus ‘stopień’, dotyczy to zarówno oceny szkolnej, jak i tonów w muzyce (interwał), zob. F. Kluge, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, 18. Auflage, bearbeitet von W. Mitzka, Berlin 1960 s. 266.”.
http://genezanazwisk.pl/content/grad
Biorąc pod uwagę powyższe nazwisko Gradkiewicz może mieć różne podstawy etymologiczne:
1. Gradkiewicz to syn Grada – nazwisko odojcowskie [ inaczej patronimiczne ] utworzone za pomocą patronimicznego sufiksu –kiewicz;
2. Gradkiewicz to nazwisko utworzone przy pomocy strukturalnego sufiksu –kiewicz od nazwiska Grad, które pochodzi od przezwiska Grad a ono powstało od apelatywu grad [ znaczenie wyrazu pospolitego grad znajduje się powyżej ];
3. Gradkiewicz utworzone przy pomocy strukturalnego sufiksu –kiewicz od imienia Grad, Gardek, Gardosz, Gardota, które jest skróconą formą staropolskiego dwuczłonowego imienia Gardomir albo Gradzisław < Grodzisław. Grodzisław, Grodzsław – staropolskie imię męskie. Składa się z członu Grodz(i)– [ "grodzić, otaczać płotem" ] i –sław [ "sława" ];
4. Gradkiewicz utworzone przy pomocy strukturalnego sufiksu –kiewicz od nazw miejscowych Gradtken, Gradki, Gratki;
5. Gradkiewicz utworzone przy pomocy strukturalnego sufiksu –kiewicz od staro – wysoko – niemieckie grātag ‘łakomy, chciwy, łapczywy’;
6. Gradkiewicz utworzone przy pomocy strukturalnego sufiksu –kiewicz od łacińskie gradus ‘stopień’, dotyczy to zarówno oceny szkolnej, jak i tonów w muzyce [ interwał ].
Jak sam widzisz masz spory wybór od kogo lub czego mogło powstać nazwisko Gradkiewicz.
Na koniec dodam, że na forum toczyła już się dyskusja o pochodzeniu nazwiska Gradkiewicz. Tu jest link gdzie przeczytasz co na ten temat mówiły różne osoby:
http://genealodzy.pl/PNphpBB2-viewtopic ... 1020.phtml
Pozdrawiam – Roman.
