Pochodzenie nazwisk (cz.7)

[Ewa_Szczodruch]

Tak, panie Grzegorzu. To rok odnotowania nazwiska w źródłach pisanych.

[benyzet]

Bardzo dziękuję za wyjaśnienie. Proszę bez "Pan"
Pozdrawiam Grzegorz.

[ROMAN_B]

Witaj Michale!

Napisałeś: „(…), czy mógłbym prosić o informacje nt. dwóch (niespotykanych) nazwisk - KULZ i BROMKA (parafia Radziwie-Płock, XVIII w.)”.

Według etymologii opracowanej przez p. Ewę Szczodruch na portalu Genealogia Stankiewicze z przyjaciółmi nazwisko Bromka i nazwisko Kulz ma następującą genezę:
• "Bromka - od podstawy bram , por. brama, dawniej też brona, broma, bram ‘obszycie z kosztownej tkaniny’."
• "Kulz - od kulsać, kulzać ‘kuleć’."

http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=44&sub=788
http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=44&sub=811

Pozdrawiam – Roman.

[dora_kg]

Dzień dobry,


poproszę o pomoc w interpretacji nazwisk Juzwa lub juźwa ewentualnie Józwa, Morda, Matyjczak.




Dziękuję

Dorota Pawlicka

[ROMAN_B]

Witaj Doroto!

Według etymologii opracowanej przez p. Ewę Szczodruch na portalu Genealogia Stankiewicze z przyjaciółmi nazwisko:

• Juzwa, Juźwa, Jużwa ma naastępującą genezę: „od imienia Józef. Imię pochodzenia hebrajskiego Joseph, oznaczające pierwotnie ‘niech Bóg pomnoży’. W Polsce imię popularne od średniowiecza. Adaptowane jako Ożep, Jożep, Jożef, na Kresach Wschodnich też jako Josyp, Hosyp, Jesyp, Josyf.”;
http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=44&sub=790
• Morda ma następującą etymologię: „1561 w grupie nazwisk pochodzących od mord, mordować ‘męczyć, zabijać’, morda ‘pysk zwierzęcia’, też od imienia biblijnego (żydowskiego) Mordokai.”. 1561 – rok w którym odnotowano to nazwisko;
http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=44&sub=814


Nazwisko Matyjczak.

Według mnie nazwa osobowa Matyjczak jest derywatem, nazwiskiem sufiksalnym. Składa się ono z tematu nazwiska [ rdzenia ] Matyj- oraz sufiksu -czak [ Matyj+czak=Matyjczak; Matyj-czak ]. Sufiks -czak należy do grupy formatów rzeczownikowych tworzących patronimika. Patronimik to nazwisko, nazwa lub przydomek utworzone od imienia, nazwiska albo nazwy urzędu ojca albo przodków [ za: Słownik Języka Polskiego PWN ]. Wynika z tego, iż nazwisko Matyjczak jest odojcowską nazwą osobową utworzoną od imienia ojca. Matyj / Matyja to ojciec: syn Matyjczak W dawnych źródłach polskich występowały takie imiona jak: Mathaeus, Matyjasz, Matitiasz, Matyja, Matys(z), Matoz, Matusz. Wszystkie te imiona są pochodnymi biblijnego imienia Mateusz, które wywodzi się od hebrajskiego wyrazu Matan [ מַתָּן ], imienia Matanjah, Matisyahu oznaczającego "dar od Boga", "dar od Jahwe". Dodam, iż do XVI wieku imiona Maciej i Mateusz nie były w języku polskim rozróżniane. Dr Krystyna Długosz-Kurczabowa [ Poradnia Językowa PWN ] tak pisała o imieniu Mateusz i Maciej. „Mateusz i Maciej to dwa kontynuanty jednego, hebrajskiego, teoforycznego imienia biblijnego Mattan-jah, tzn. 'dar Jahwe'. Zostało ono zapożyczone do języka greckiego w dwu formach: Matthaios oraz Matthias i dało początek dwóm odrębnym imionom. Grecka forma Matthaios, w łac. Mathaeus, to spolonizowane imię Mateusz. Natomiast greckie Matthias, łac. Matthias to polski Maciej. W staropolszczyźnie były w użyciu liczne formy oboczne, m.in. Matys, Matysz, Matusz, Matyja, Matyjasz, które odnosiły się zarówno do Macieja, jak i Mateusza.”.

Pozdrawiam – Roman.

[paulina_pudlo]

Witam,

Bardzo proszę o pomoc w ustaleniu pochodzenia nazwiska "Salos". Występuje ono w mojej rodzinie kilka razy w XVIII wieku i XIX wieku.

Niestety nigdzie nie mogę znaleźć informacji na temat etymologii tego nazwiska. Zastanawiałam się, czy nie jest to przekręcone nazwisko Salus ale mam kilka bardzo ładnie napisanych aktów tej rodziny gdzie ewidentnie jest to Salos zaś w formie żeńskiej Salosowa i Salosówna. Z kolei pod koniec XIX wieku nazwisko zostało przekręcone na Salora (forma żeńska) ale tylko w jednym akcie.

Mam jeszcze pytanie dot. nazwiska Hropacz. Mam je tylko w jednym akcie z początku XIX wieku. Też nie mogę znaleźć informacji na ten temat. Czy jest to może po prostu błędny zapis nazwiska Chrapacz?

Będę wdzięczna za pomoc.

Pozdrawiam serdecznie.

[historyk1920]

Witam !
Nazwisko Salos - Salus - w grupie nazwisk pochodzących od podstaw sal-, szal-, por. imiona typu Salomon, Salezy, niemiecka nazwa osobowa Sal, szalić ‘oszukiwać, kłamać’, szala ‘część wagi’, szaleć ‘zachowywać się gwałtownie, hulać’, szał ‘atak szaleństwa’.

Pozdrawiam
Marek

[dora_kg]

dziękuję za pomoc

[ROMAN_B]

Witaj

Nazwisko Salos.
Dołożę jeszcze dwie hipotetyczne możliwości pochodzenia nazwiska Salos.

Nazwisko Salos może mieć związek:

1. z Cerkwią Prawosławną i jej świętymi. W cerkwi prawosławnej święci prawosławni podzieleni są na kategorie. Jedna z nich to grupa świętych nazywana Błogosławieni, Szaleńcy Boży. Potocznie zwani oni są szaleńcami Chrystusowymi [ lub obłąkańcami Chrystusowymi ], ludzie świadomie i celowo pozorujący wobec otaczającego świata swoją głupotę, brak rozsądku, zachwianie umysłu objawiające się paradoksalnym postępowaniem i zachowaniem, narażające te osoby na kpiny, szykany, obelgi i pobicie. Nazywani oni są saloitamo – saloici, saloita. Nazwa ta pochodzi od greckiego słowa salos ‘chwianie się’ [ za: portal Cerkiew.pl ].
W Leksykonie Teologicznym, wydanym przez Wydawnictwo WAM w Krakowie w roku 2002, na stronie 180 – 181 pod hasłem Szaleni dla Chrystusa czytamy: „Grupa świętych, którzy cieszyli się uznaniem szczególnie - choć nie wyłącznie -
w Kościele wschodnim, a którzy na serio potraktowali słowa wypowiedziane przez św. Pawła: “My głupi dla Chrystusa” (1 Kor 4, 10; zob. 1 Kor 1, 18-19. 25; 3, 18-19; 2 Kor 6, 8; Mt 5, 11). Ten rodzaj życia świętych znamy już z Sentencji Ojców (Apophtegmata patrum). W języku greckim “człowiek głupi dla Chrystusa” jest określany wyrazem salos (prawdopodobnie z syryjskiego przekładu 1 Kor 4, 10 wyrazem saklas). Wśród Greków może najbardziej ulubionym z takich świętych jest legendarny św. Andrzej z Konstantynopola (X wiek?), którego życie łączy się z wielkim wschodnim świętem Opieki Bogurodzicy (Pokrow Bogomateri), związanym z płaszczem ochronnym Maryi. Krajem świętych szaleńców z prawdziwego
zdarzenia jest Rosja, gdzie “głupi dla Chrystusa” nazywa się “jurodiwij”. Dla przykładu wspomnijmy św. Izaaka Zatwornika (zm. 1090) i św. Bazylego Błogosławionego (zm. 1552). Sposobem życia, który może uchodzić za czystą karykaturę świętości, tacy szaleni dla Chrystusa w sposób proroczy podważają przyjęte przez społeczeństwo pozorne wartości i powierzchowną religijność wielu chrześcijan. Na Zachodzie wśród świętych znanych ze świętego szaleństwa znajdujemy św. Franciszka z Asyżu (ok.
1181-1226), św. Filipa Nereusza (1515-1595) i św. Benedykta Józefa Labrć'a (l 748-1783). Sprawa świętych szaleńców była natchnieniem dla klasycznych utworów literackich, takich jak: Blanquerna bł. Ramona Lulla (ok. 1233 - ok. 1315), Don Kichot Miquela de Cervantesa (1547-1616), Idiota Fiodora Dostojewskiego (1821-1881); bywali oni także wzorami różnych postaci występujących w utworach Aleksandra
Puszkina (1799-1837) i Lwa Tołstoja (1828-1910).”.

2. z litewskim słowem salos, które po polsku znaczy wyspy. Może też mieć związek z litewską nazwą wsi [ części Wilna ] Salos, po polsku Sołonica.


http://www.typo3.cerkiew.pl/index.php?id=411
http://www.cerkiew.pl/index.php?styl=nowy
https://lt.wikipedia.org/wiki/Salos_(Vilnius)
http://wikimapia.org/6261232/pl/So%C5%82onica
http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/zeszyty/zeszyt_11.pdf


Nazwisko Hropacz.
Nazwisko Hropacz występuje też w graficznej formie Chropacz.

Według etymologii opracowanej przez p. Ewę Szczodruch na portalu Genealogia Stankiewicze z przyjaciółmi nazwisko Chropacz ma nastepujacą genezę:
• „Chropacz: od gwarowego chropacz ‘ten, kto jest chropawy’, ‘stawać się chropowatym’, też od gwarowego chropnąć’ uderzyć’.”.
http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=44&sub=892

Była kiedyś wieś o nazwie Chropaczów, która obecnie jest dzielnicą Świętochłowic. Wśród mieszkańców wciąż żywe jest przekonanie, że nazwa miejscowości pochodzi od chropowatego, czyli nierównego, pofałdowanego terenu, na którym miejscowość ta powstała. Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy nazwa miejscowości należy do grupy nazw patronomicznych i pochodzi od przezwiska założyciela oraz pierwszego właściciela Chropacza. W swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu Adamy wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Chropaczow podając jej znaczenie "Dorf des Chropacz" czyli po polsku "Wieś Chropacza". Stanisław Respond i Henryk Borek zaliczają nazwę Chropaczów do nazw dzierżawczych, sygnalizujących najczęściej pierwszego właściciela osady. S. Respond przyjmuje, że nazwa Chropaczów wywodzi się od właściciela wsi Chropacza [ za Wikipedia – znajdziesz tam też informacje na podstawie jakich źródeł opracowano przedmiotowe dane ]. Tu jest link:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Chropacz%C3%B3w
Wynika z tego, że było imię Chropacz, które pierwotnie mogło być przezwiskiem.

Pozdrawiam – Roman.

[dora_kg]

czy po znaczeniu nazwiska mozna w jakiś sposób dowiedzieć się o jego pochodzeniu ?

[Gawroński_Zbigniew]

Moje trzy grosze odnośnie nazwiska Morda.

Rosyjskie źródła wskazują na nieco starszą od Taszyckiego pierwszą notacje nazwiska. Ów Morda pojawił się w mieście Jurijew Polskij (Юрьев-Польский) w połowie drogi między Moskwą a Jarosławiem. Dokładnie nazywał się Лаврентий Морда (1445) tj Wawrzyniec Morda.

Moim zdaniem - oceniając jedynie po postaci nazwisk podobnych do Mordy ze słownika Taszyckiego samo słowo morda może być skrócona wersją jakiegoś zapomnianego starosłowiańskiego imienia. Owe podobne do Mordy nazwiska (samego nazwiska Morda w słowniku nie ma!) to: Mordak, Mordbir, Mordebir, Morder, Mordko, Mordosz, Mordusz i Mordysz. Dowodów na to nie mam ale postacie powyższe jawnie pod takie imiona pasują.

Czy da się po nazwisku ocenić skąd może ono pochodzić?. Bardzo rzadko można w pewnym przybliżeniu sugerować gdzie ono powstało. Pewności jednak mieć raczej nie można.

[Gawroński_Zbigniew]

Moje trzy grosze odnośnie nazwiska Salos. Jest konkretny święty o tym nazwisku i faktycznie był dokładnie taki jak w opisie p. Romana. http://en.academic.ru/dic.nsf/enwiki/3583523

http://dic.academic.ru/dic.nsf/biograf2/9351

I w końcu pierwszy "głupiec dla Kościoła" = Salos : https://www.heiligenlexikon.de/Biograph ... Salos.html

[Gawroński_Zbigniew]

Wydaje mi się, że nazwisko Bromka jest/może być zdrobnieniem imienia Bromir/Bromier.

Nazwisko Puternicki od putery tj skopka na mleko, ale nie od putry tj. pienistej zupy z mleka z kaszą jęczmienną i skwarkami znanej u wszystkich Bałtosłowian. (Ewentualnie sama ta kasza też się tak nazywała.)

Kluza to może być również słabo wypieczony chleb albo zakalec. - tak przynajmniej podaje cytowany bardzo często przeze mnie słownik pruski.

[Cydejko]

Witam, bardzo prosiłbym o jakiekolwiek informacje na temat mojego nazwiska Cydejko. Za wszelkie wiadomości serdecznie dziękuję. Pozdrawiam

[ROMAN_B]

Witaj.

Pytasz o pochodzenie nazwiska Cydejko. Według mnie nazwa osobowa Cydejko jest nazwiskiem sufiksalny, derywatem. Zbudowane może ono być z tematu [ rdzenia ] Cyd- oraz sufiksu -ejko [ Cyd + ejko = Cydejko, Cyd-ejko ]. Zacznę może od formatu -ejko. Przyrostek -ejko w zasadzie przesądza o pochodzeniu nazwiska Cydejko? Z uwagi na ten sufiks można powiedzieć, że jest to najprawdopodobniej nazwisko białoruskie? Format -ejko obok przyrostka -ko jest jednym z najczęściej występujących przyrostów w nazwiskach białoruskich. Z przyrostkiem -ejko jest pewien problem. Cząstka -ej- może być integralną częścią przyrostka -ejko ale też może być częścią rdzenia i zawsze trzeba mieć to na uwadze przy rozpatrywaniu pochodzenia konkretnej nazwy osobowej.
Zatem, nazwa osobowa Cydejko może być zbudowana z rdzenia Cydej- i przyrostka -ko [ Cydej + ko = Cydejko; Cydej-ko ]. Tak więc w grę mogą wchodzić dwa tematy nazwiska, to jest rdzeń Cyd- lub/i rdzeń Cydej-. To samo dotyczy formatu -ejko i -ko. Podejście to trochę komplikuje rozważania o pochodzeniu i znaczeniu nazwiska Cydejko.
Trochę informacji o genezie przyrostka -ko [ moim zdaniem jest on nie bez znaczenia dla wyjaśnienia genezy nazwiska Cydejko ].
W języku polskim sufiks -ko tworzy zdrobnienia rzeczowników rodzaju nijakiego; na przykład szkiełko, pudełko, lusterko, uszko. Zatem, przyrostek ten tworzy nazwy rzeczy [ przedmiotów ] mniejszych od nazwy podstawowej. Poza tym przyrostek -ko tworzy derywaty [ pochodne ] od imion [ rzadko ]. Przykładem niech będą imiona: Jaśko < Jaś < Jan; Ignaśko < Ignaś < Ignacy; Staśko < Staś < Stanisław; Bolko < Bolesław [ od dwuczłonowego, słowiańskiego imienia Bolesław ]; Janko < Jan. Tak więc, tworzy też zdrobnienia imion. W przypadku zdrobnionego imienia Bolko przyrostek -ko w imieniu Bolko jest wynikiem latynizacji [ wpływu łaciny ] albo [ w innych wypadkach ] – wpływów Kresów Wschodnich. W Polsce jedynym oficjalnym imieniem z przyrostkiem -ko jest Mieszko [ współcześnie ponad 900 nosicieli ]. Etymologia [ pochodzenie ] tego imienia nie jest pewna. Sufiks -ko [-ко ] występuje w nazwiskach ukraińskich, białoruskich. Zatem, występował na dawnych Kresach Polski. Nazwiskami ukraińskimi z tym sufiksem są nazwiska typu: Czako, Gajko, Kaśko, Poskrobko. Natomiast nazwiska białoruskie zakończone przyrostkiem -ko, to jedne z najczęściej spotykanych nazwisk: Aniśko, Chwiećko, Mojsiuszko, Panasko, Rećko. Przyrostek -ko pełnił też funkcję patronimiczną, to jest tworzenie przezwisk, nazwisk od nazwy osobowej ojca. Tak więc, przyrostek ten tworzy też pojęcie osoby mniejszej lub relacji przynależności między ojcem i synem. Przyrostek -ko w przezwiskach lub nazwiskach nie jest w zasadzie polskim sufiksem. Do języka polskiego nazwy zakończone na -ko [ oraz -o ] dostały się przez język ukraiński oraz białoruski. W języku ukraińskim sufiks ten tworzy zdrobniałe formy imion, na przykład Pieczko – od imienia Piotr. Sufiks -ko uważany jest jako wariant polskiego przyrostka -ek. Widać jest to dobitnie w imieniu Krzys(z)tek oraz w imieniu Krzys(z)tko. Przyrostek -ek najczęściej występował w nazwach osobowych Małopolski a przyrostek -ko rozpowszechniony był na dawnych wschodnich ziemiach Polski.
Jak wspomniałem wyżej, tematem nazwiska Cydejko mogą być dwa apelatywy, to jest: ‘Cyd” oraz ‘Cydej’. Tylko jakie jest ich pochodzenie i co one znaczą?
Wyraz ‘Cydej” jest derywatem zakończonym bardzo rzadkim sufiksem -ej, który należy do zdrobnień. Przyrostek -ej występował na dawnych Kresach Południowych [ pogranicze białorusko – litewsko – polskie ]. Tak więc, apelatyw ‘Cydej” jest zdrobnieniem jakiegoś innego apelatywu. W naszym przypadku występuje on w rdzeniu nazwiska Cydejko a to mówi nam, że może on być przezwiskiem lub imieniem [ nazwiska ukraińskie i białoruskie w dużej mierze są nazwiskami odojcowskimi ]. Zatem rdzeń „Cydej” może być zdrobniałym przezwiskiem albo zdrobniałym imieniem, inaczej mówiąc skróconym imieniem lub/i przezwiskiem [ Cyd + ej = Cydej ]. Zdrobnienie to mogło pochodzić albo od imion złożonych, słowiańskich lub/i chrześcijańskich z członem Cyd, albo od przezwisk. W okresie staropolskim na Kresach Południowych rozpowszechnione były formy zdrobnień, imion skróconych, np. Misiej [ Miszej ]. Zdrobnienie to mogło pochodzić albo od imion złożonych, słowiańskich, z członem Miło-, albo od imion chrześcijańskich Mikołaj, Michał.
Tak wiec, miano Cydej to prawdopodobnie rzadko używane zdrobnienie przez nieczęsto w imionach lub/i przezwiskach zdrobniałych występujący przyrostek -ej, i które było nie nadawane oficjalnie w metrykach.

Zatem, nazwisko Cydejko [ Cyd + ej + ko = Cydejko ] prawdopodobnie pochodzi od zdrobniałego imienia lub/i przezwiska Cydej i może być w pierwotnym znaczeniu nazwiskiem odojcowskim [ sufiks -ko ]. Cydej to ojciec a syn Cydejko. Drugi wariant powstania nazwiska Cydejko: powstało ono od zdrobniałego imienia lub/i przezwiska Cydejko – nazwisko proste, równe imieniu lub/i przezwisku Cydejko.

Tylko powstaje pytanie, czy Cydej to imię czy raczej przezwisko? Tu dla wyjaśnienia tego zagadnienia dochodzi drugi temat nazwiska Cydejko, to jest rdzeń Cyd-. Cyd kojarzy mi się z Rodrigo [ Ruy ] Díaz de Vivar [ urodzony około 1043 w Vivar del Cid w prowincji Burgos, zm. 10 lipca 1099 w Walencji ], zwany Cydem Walecznym [ hiszp. El Cid Campeador ], Mój Cyd [ Mio Cid ] lub Cyd [ El Cid, arab. سيد sīd – Pan ], kastylijski rycerz [ hidalgo ], hiszpański bohater narodowy czasów rekonkwisty, zdobywca i późniejszy zarządca miasta Walencja. Tyle mówi nota biograficzna, z której jasno wynika, iż nazwa osobowa Cyd pochodzi z języka arabskiego i znaczy Pan. Co ma wspólnego arabskie nazwisko Cyd z nazwiskiem Cydej / Cydejko. Na dawnych Kresach Polski [ obecna Litwa, Ukraina, Białoruś ] mieszkali Tatarzy, Turcy, i inne narodowości. Wszyscy oni byli muzułmanami. W islamie język arabski jest językiem Koranu. I tu moim zdaniem mamy powiązanie z nazwą osobową Cyd [ Sīd ] – Pan. Wnioskuję z tego, iż Cydej / Cydejko to pierwotnie było przezwiskiem.

Oczywiście jest to tylko moja robocza hipoteza, raczej moje rozważania o ewentualnej etymologii nazwiska Cydejko. Może ktoś przytoczy inną genezę tego nazwiska? Bo jak pisał w jednej ze swoim prac profesor Kazimierz Rymut : „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Natomiast profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”.

Pozdrawiam – Roman.