Mieszko95 pisze:Czy mógłbym prosić o nazwiska Holfach i Hilke.
Moi przodkowie o tym nazwisku mieszkali w miejscowości Soczewka pod Płockiem.
Z góry dziękuję
Witaj Patryku!
Pytasz o etymologię nazwiska Hilke i Holfach. Na pierwszy rzut oka oba nazwiska najprawdopodobniej wywodzą się z kręgu języka niemieckiego.
Zacznijmy rozważania od nazwiska Hilke. Hilke to nazwa osobowa, która może być imieniem i nazwiskiem. A co najciekawsze w niej to to, że może ona odnosić się do kobiety jak i mężczyzny. Tak więc miano Hilke jest zarówno imieniem kobiecym jak i imieniem męskim. W przypadku mężczyzn imię to było rzadko nadawane. Imię Hilke z czasem stało się też nazwiskiem. Hilke to dolnosaksoński wariat [ skrócona forma ] staroniemieckiego kobiecego imienia Hildegard. Niemiecka etymologia tak mówi o pochodzeniu tego imienia: „Hildegard ist ein alter deutscher weiblicher Vorname, dessen erster Bestandteil aus althochdeutsch hilt(j)a = Kampf gebildet ist. Der zweite Bestandteil stammt aus dem Germanischen und bedeutet Schutz.”. Sens tego zapisu w języku polskim można oddać w następujący sposób: Hildegard do staroniemieckie imię kobiece, pierwsza jego część pochodzi z języka staro-wysoko-niemieckiego od słowa hilt(j)a = walka. Druga część pochodzi z języka germańskiego i oznacza ochronę. Tak więc Hilke = walka.
W Słowniku etymologicznym miast i gmin PRL profesora Stanisława Rosponda [ Ossolineum, 1984 ] na stronie 262 między innymi czytamy: (...) nazwa Olkusz nie jest całkowicie jasna. Prawdopodobnie jest pochodzenia obcego ( niem. ). Może zapisy z nagłosowym Hil– oddają niemieckie nazwy Hilko, Hilke, Hilkmann; a to pochodzi od germ. Heldiz, starosaskie hild = „walka” ( por. Hildebrand i inne liczne złożenia niem. nazwisk ). Obcy nagłos Hilk– ulegał różnym przeinaczeniom, spolszczeniom: Hilkusz – Ilkusz lub Elkusz, Lkusz i wreszcie Olkusz. Nagłos olk– najbardziej wydawał się rodzimy, polski. (…)”.
Tak więc męskie imię Hilke [ inaczej Hilcus ] pochodzi od złożonych imion typu Hildebrand gdzie pierwszy człon znaczy walka; Hilke = walka.
Kończąc ten wątek dodam, że imię / nazwisko Hilke występuje na gruncie języka niemieckiego, języka dolnosaksońskiego oraz języka fryzyjskiego – głównie w Holandii. Wniosek jaki się nasuwa, że Twój przodek noszący nazwisko Hilke mógł przybyć ogólnie z terenu Niemiec, w szczególności z obszaru Saksonii lub z Fryzji [ Fryzja do historyczna kraina położona w północno-zachodniej Europie, wzdłuż wybrzeża Morza Północnego. Obecnie w granicach Niemiec, Danii i Holandii ]. Zatem, imię i nazwisko Hilke [ może też i Hilka ] jest zdrobnieniem dolnosaksońsko – fryzyjskich imion złożonych zawierających człon Hild [ hilt ], takich jak Hildegard, Hildebrand.
Przejdźmy do nazwiska Holfach. Holfach to najprawdopodobniej złożenie dwóch wyrazów. Każdy z nich z osobna ma swoje znaczenie ale po złożeniu powstaje nowy wyraz, który nabiera innego, nowego znaczenia. Zapisać to można w następujący sposób: Hol + fach = Holfach; Hol–fach ]. Zapis graficzny tego nazwiska wskazuje na niemiecki język. Przejrzałem kilka słowników ale nie znalazłem w nim wyrazu holfach – może nie w tych słownikach szukałem. Jest bardzo podobny wyraz holzhach. Może jakiś chochlik wkradł się do zapisu nazwiska i pierwotnie brzmiało ono Holzfach [ holz + fach = holzfach ]. Słowo holz jako rzeczownik znaczy ‘drewno, drzewo’ a jako przymiotnik ‘drewniany, drzewny’ i ma też obecnie kilka innych znaczeń. Apelatyw holz pochodzi z języka staro–wysoko–niemieckiego [ Althochdeutsch ] i znaczy ‘drewno, drzewo’. Ale czy apelatyw holz jest równy wyrazowi hol [ holz = hol ] a może jest nierówny [ holz ≠ hol ]. Wiemy już, że słowo holz jest niemieckim [ staro – wysoko – niemieckim ] wyrazem. Ale czy apelatyw hol jest też niemieckiego pochodzenia? Może pochodzi z innego języka? Jest pewne wyjaśnienie mówiące, że może jednak znaczeniowo holz = hol. Wyjaśnienie tej zagadki związane jest z nazwą kraju nazywanego po niemiecku Niederlande potocznie nazywanego Holland a po polsku to Holandia. Niemcy tak piszą o etymologii nazwy geograficznej Holland: „Offizieller Staatsname: Koninkrijk der Nederlanden; Königreich der Niederlande. Nederland heißt auf deutsch „niedriges Land“. Diesen Namen bekam das Land von den Habsburgern, um die Niederen Rheinlande von den Besitzungen am Oberrhein zu unterscheiden. Die Bezeichnung Holland bezieht sich lediglich auf zwei von 12 Provinzen der Niederlande: Noord-(=Nord-) und Zuid-(=Süd-) Holland. Die Silbe holt (hol) bedeutet „Holz“ und weist auf bewaldetes Land hin.”.
Z tego tekstu najważniejszym zdaniem dla nas jest: (…) Holland. Die Silbe holt (hol) bedeutet „Holz“ und weist auf bewaldetes Land hin.”. Holandia [ Holland ]. Sylaba holt ( hol ) znaczy „holz” [ drewno, drzewo ] i wskazuje na zalesiony kraj [ lesisty kraj, zalesiona ziemia ].
Nazwa Holandia [ w języku niderlandzkim: Holland ] wywodzi się z wczesnego średniowiecza: pierwszy raz w źródłach pojawiła się w IX wieku. Jest pochodzenia germańskiego, prawdopodobnie pochodzi od dwóch słów języka staroniderlandzkiego: holt [ „lesisty” ] i land [ „kraj” ], opisującego początkowo ziemie wokół Haarlemu. W XI wieku pojawia się w najstarszych kronikach holenderskich Annales Egmundenses, gdzie określa księstwo Holandii.
Dodam, że język niderlandzki [ język – dialekt holenderski, język – dialekt flamandzki ] wywodzi się z grupy języków germańskich i zaliczany jest do języków dolnoniemieckich. Dialekt holenderski – dialekt języka niderlandzkiego używany w prowincjach Holandia Północna i Holandia Południowa. I dlatego dziś język niderlandzki ma wiele lokalnych odmian. Skoro są odmiany [ gwary ] to te same słowa, wyrazy mogą być różnie wymawiane oraz zapisywane lub/i posiadać inne znaczenie. Dlatego obecnie w Holandii w szkołach uczą wystandaryzowanego języka holenderskiego [ niderlandzkiego ].
Zostańmy przez chwilę przy języku staroniderlandzkim. Staroniderlandzki jest bardzo blisko spokrewniony z językiem starosaksońskim, językiem starosaskim. Językiem tym posługiwali się Anglowie i Sasi. Język ten rozpadła się na dwie formy, które rozwinęły się w Anglii w język staroangielski, a w północnych Niemczech w język dolnoniemiecki. Wielu językoznawców uważa nawet, iż mógł być to jeden i ten sam język. Językiem dolnoniemieckim [ dialekty dolnoniemieckie, język dolnosaksoński lub dolnosaski ] posługują się mieszkańcy Niemiec północnych [ landy – Brandenburgia, Hamburg, Brema, Meklemburgia-Pomorze Przednie, Dolna Saksonia, Saksonia-Anhalt, Szlezwik-Holsztyn ] i Holandii. Do dziś ich współczesne formy wykazują między sobą największą liczbę podobieństw wśród języków zachodniogermańskich. Skoro język staroangielski i dolnoniemiecki są ze sobą spokrewnione i wywodzą się z jednego pnia to może w języku angielskim odnajdziemy słowo holt [ hol ]. W języku angielskim jest słowo holt. Wyraz ten jest opisany w Collins English Dictionary. Copyright © HarperCollins Publishers w następujący sposób:
1. „Noun, archaic or poetic, a wood or wooded hill”. Archaiczny lub poetycki rzeczownik wood w znaczeniu ‘drewno, lasek [ mały las ] lub przymiotnik wooded ‘zalesiony, lesisty’ – np. o wzgórzach. Hill [ rzeczownik ] – wzgórze, pagórek, wzniesiecie; czasownik – otaczać wzgórzami. Wooded hill – zalesione wzgórze, pagórek, wzniesienie.
Pochodzenie słowa holt: „Old English holt; related to Old Norse holt, Old High German holz, Old Slavonic kladũ log, Greek klados twig”. Staroangielskie słowo holt; związane, powiązane ze staronordyckim Holt, staro – wyskoko – niemieckim holz, (…).
2. „Noun, the burrowed lair of an animal, esp an otter”. Word origin of 'holt': a phonetic variant of hold. Oddając sens tej frazy można powiedzieć: Rzeczownik, wykopana jama, nora, legowiska przez zwierzę zwłaszcza przez wydrę [ ale może też przez inne zwierzę np. królik ]. Pochodzenie słowa holt: fonetyczny wariat hold ‘komora’.
Połowę zagadki chyba rozwiązaliśmy, wiemy, że apelatyw hol [ holt ] istniał i istnieje, odnajdziemy go w nazwie własnej Holland; Hol – land. Pochodzi on najprawdopodobniej z dialektu holenderskiego języka niderlandzkiego, zaliczanego do języka dolnoniemieckiego. Natomiast jego znaczenie może być różne, napisałem o nim powyżej.
Pozostaje ustalić co znaczy apelatyw fach. Według niemieckiego słownika Duden [ Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus ] słowo fach pochodzi od: mittelhochdeutsch vach = Stück, Teil, Abteilung einer Wand o. Ä., althochdeutsch fah = Mauer, ursprünglich = ( Zusammen ) gefügtes, Gebundenes, Geflochtenes”.
• Język średnio – wysko – niemiecki „vach” = kawałek, część, odłam; fragment, [ składnik, element, częściowy; odgrodzenie, dział, przegrodzenie, wydział ] muru, ściany.
• Język staro – wysoko – niemiecki „fah” = mur, ściana; pierwotnie ( razem ) skręcona, spleciona, powiązana.
Zatem, wiemy już co znaczy słowo fach = fah.
Moim zdaniem aby ustalić co może znaczyć i od czego pochodzi nazwa osobowa Holfach należy przyjąć, że pochodzi ona od apelatywu holfach. Słowo holfach w mojej ocenie jest złożeniem dwóch wyrazów, który z osobna posiada indywidualne znaczenie. Po złożeniu ich w jednorodną strukturę nabiera innego znaczenia niż słowa wchodzące do niego. Takiego znaczenia jakie mu zostało nadane. Tak więc co może znaczyć apelatyw holfach? Biorąc pod uwagę dotychczasowe ustalenia przypuszczam, że apelatyw holfach jest nazwą zawodu i to starego zawodu. Według mnie zawód ten polegał na wyplataniu, splataniu z gałęzi, kawałków drewna większych fragmentów tworzących na przykład ściany, maty o różnych rozmiarach. Wytworzone maty lub/i ściany mogły służyć do budowy domów, zagród lub innych schronień albo do osłony czegoś lub kogoś. Tak więc nazwa osobowa Holfach pochodzi od apelatywu holfach [ holfah ]. Oczywiście jest to tylko moja robocza hipoteza.
Zapewne mogą też i istnieć inne wyjaśnienia pochodzenia i znaczenia nazwiska Holfach i Hilke. Niemniej jednak ja proponuję hipotezy, które opisałem powyżej przy założeniu, że zapis graficzny mian Holfach i Hilke jest odwzorowaniem ich poprawnej formy, pochodzącej z szeroko rozumianego języka niemieckiego.
Patryku, mam nadzieję, że moje rozważania, hipotezy oraz zebrane informacje pomogą Ci w badaniach nad historią nazwiska i rodziny noszącej nazwisko Holfach i Hilke. Bo jak pisał profesor Kazimierz Rymut: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”.
Pozdrawiam – Roman.
mialem nadzieje ze jakims Cudem beda niemcami I teraz bedzie zgorki ale wyglada na to ze narazie na tej Lini juz nic nie znajde I jak znalesc spis ludnosci ?
