Witam!
Oczywiście wiele nazwisk może mieć pierwotnie kilka wariantów etymologii (o tym zresztą pisze K. Rymut). Aby wybrać tę prawdziwą, trzeba prześledzić jego zmiany w czasie na podstawie dokumentów zebranych w procesie badania genealogicznego własnej rodziny. Nie zawsze jest to możliwe, szczególnie we wstępnym okresie badań, kiedy nie mamy dostatecznej ilości materiału dowodowego.
Ponieważ padły już propozycje wariantów pochodzenia tego nazwiska, podam też swoje przypuszczenie. Otóż ja wybrałbym etymologię podana przez kolegą o nicku 'Zelmer'. Za niemieckim pochodzeniem nazwiska przemawia lokalizacja współczesna pierwotnego nazwiska "Hach" w Niemczech (1690 osób) i w Austrii (17 osób),a licznie też w Czechach jako "Hacha",
pochodne nazwiska "Hachul" występuje w Niemczech (15 osób) a "Hachula" w Niemczech (21 osób) i na Śląsku (11 osób).
Te pochodne nazwiska musiały zawędrować do Niemiec już wtórnie zmienione w Polsce, prawdopodobnie już w XIX wieku i chyba w zaborze austriackim. O tym może wskazywać ślad historyczny występowania tego i pokrewnych nazwisk w poniższym wykazie, gdzie podano miejsce urodzenia:
"Lista strat Wojska Polskiego 1918-1920"
(opracowanie Jacek Młochowski -
www.genealodzy.pl )
Hach Karol - kan. 12.p.a.p. zm.ch. 22.11.1920 Lwów.
Hacholski Leon - sierż. 8.p.strz.wlkp. pl. 3.II.1919 Szczepice.
Hachulski Jan - kan. 3.p.a.c. zm.ch. 10.111.1920 Lublin.
Hachuła Wawrzyniec - szer. 9.p.p.leg. pl. 14.V.1919 Chyrów.
To jest nadal hipotetyczne pochodzenie, ale o silniejszych podstawach dowodowych. Trzeba w końcu sięgnąć do dokumentów...