Osadnictwo pruskie na ziemiach polskich

[jart]

Dzień dobry

Poszukuję informacji na temat przodków - osadników pruskich. Dokładnie chodzi mi o rodzinę Kunkel (spolszczone: Kunkiel, Kąkiel, Kąkol i podobnie), hutników szklanych. Udało mi się ustalić że pojawiali się przy hutach szklanych lub smolarniach (przynajmniej ci z mojej gałęzi) , jak poniżej:

1825-26 Huta Zawadzka, par. Podoś (Płoniawy)
1827-40 Huta Nowa/Huta Sztabińska, par. Krasnybór (do tej pory wymieniani jako fabrykanci/majstrowie/czeladnicy szklani)
ok. 1860-65 Smolarnia, par. Brańszczyk
1867 Trzcianka w par. Brańszczyk (już jako wyrobnicy)

Poszukując ogólnych informacji nt. pruskiego osadnictwa na ziemiach polskich, natknąłem się na wzmiankę o pracach niemieckiego historyka Eugena Oskara Kossmanna, zajmującego się m.in. tym tematem.
Co wydało mi się ciekawe, przed 1939 r. prowadził badania także w AGAD w Warszawie. Sporządzał szerokie wypisy/notatki z akt które wydały mu się interesujące, które potem przytaczał w swoich publikacjach.


Przechodząc do meritum, cytuje poniżej fragmenty z książki Krzysztofa Pawła Woźniaka pt. "Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisła od lat 70. XVIII w. do 1866 roku":

str. 166:
"Dla pierwszego trzydziestolecia XIX w. wartościowym materiałem pozostaje nadal tzw. lista warszawska, zestawiona przed 1939 r. przez Eugena Oskara Kossmanna, na podstawie nieistniejących już dziś dokumentów z dawnego Archiwum Akt Dawnych w Warszawie. (...) Nie są znane kryteria, którymi w 1835 r. kierowały się władze wojewódzkie sporządzając wykazy kolonistów. Obejmują one osadników wiejskich - rolników, ale także rzemieślników, związanych z falą osadnictwa przemysłowego i tworzących wyspecjalizowane włókienniczo osady..."

str. 272, przypis 67
"Liczne wypisy źródłowe wykonane przed 1939 r. w archiwach polskich posiadał E.O. Kossmann. Wśród nich były listy osad i osadników niemieckich, sporządzone przez Komisje Wojewódzkie w 1835 r. Był to najobszerniejszy zarówno co do zasięgu geograficznego, jak i szczegółowości, swego rodzaju topograficzny obraz zasiedlenia Królestwa Polskiego przez niemieckich przybyszy. Oryginały uległy bezpowrotnemu zniszczeniu w 1944 r. Los okazał się bardziej łaskawy dla odpisów, ale meine diesbezuglichen Aktennotizen, die Sinn und Zweck der Liste deuten konnen, sind verlogen gegangen, zusammen mit der ersten, noch in Warschau hergestellten Abschrift, pisał Kossmann w 1978 r. publikując ocalone materiały (Eugen Oskar Kossmann - Die Deutschen in Polen seit der Reformation. Historisch-geographische Skizzen, Marburg/Lahn 1978, s. 278-279, 367-396.)


W związku z powyższym chciałem zapytać, czy ktoś z Państwa ma dostęp do wyżej wymienionej publikacji (Eugen Oskar Kossmann - Die Deutschen in Polen seit der Reformation. Historisch-geographische Skizzen, Marburg/Lahn 1978, s. 278-279, 367-396.)
lub wie gdzie jest osiągalna do wypożyczenia, bądź kupna w przystępnej cenie (oferty za 100$ + shipping już widziałem, na tę chwilę szukam czegoś tańszego), ewentualnie posiada ją w swojej bibliotece i mógłby się podzielić fotografiami lub skanami stron jak wyżej (278-279 i ważniejsze: 367-396])?

A może ktoś z Państwa napotkał w swoich poszukiwaniach wspomniane wyżej listy osadników sporządzane w 1835 r. przez Komisje Wojewódzkie? Może zachowały się takowe z innych (jakichkolwiek) województw?

Za wszelką pomoc będę wdzięczny i zobowiązany.


P.S.
Wydawało by się że dobrą szansą na nawiązanie do tematu, a być może także zdobycie bliższych informacji mogą być nadchodzące Środkowoeuropejskie Spotkania Genealogiczne w Warszawie, i zapowiadana obecność genealogów niemieckich. Niestety, nie mówię po niemiecku (nic a nic), szkoda tym większa że być może byłaby dostępna jakaś literatura.

[Sroczyński_Włodzimierz]

@PS wystąpienia mają być tłumaczone

spotkałeś może opracowanie analogiczne do przywołanej przez Ciebie książki, ale o wcześniejszym okresie? XVII, pierwsza połowa XVIII, ew. szersze niż "niemieckie"?

[jart]

Włodku, a czy jest szansa że wystąpienia będą zarejestrowane a nagrania później dostępne? Czy będą dostępne dla słuchaczy jakieś skrótowe nawet materiały (nie mówię o ew. samych prezentacjach, ale choćby tylko jakiś abstrakt + zebrane linki + ew. bibliografia; z tym podczas notowania na żywo zdarzają się błędy - pośpiech itp)
Z racji nieznajomości języka odpuściłem sobotę tj. już zaplanowałem inaczej czas, nad niedzielą się jeszcze zastanawiam (ale dużo ciekawsza wg programu byłaby dla mnie właśnie sobota).

(możesz mieć pewien dysonans że szukam niemieckich materiałów a na konferencję się nie wybrałem bo nie znam języka - z pisanym poradzę sobie tak czy inaczej, na to będzie czas - a niemiecki mówiony, na żywo, jest poza moimi możliwościami, tym bardziej że i dopytać o cokolwiek nie mam jak...)

Jeśli chodzi Ci o książkę Woźniaka to nie, na tę chwilę nic nie kojarzę, ale postaram się pamiętać, gdyby/jakby - dam znać. A'propos - masz tę pozycję? Tam jest dość obszerna bibliografia, może w niej byś coś znalazł.

[Sroczyński_Włodzimierz]

nie mam, przeglądałem w księgarni historycznej
ale może faktycznie powinienem zgłębić
czy będzie rejestracja materiały - nie wiem. Pytaj organizatorów. Ale może po będzie nieformalne w sobotę spotkanie

[Bea]

(...)
W związku z powyższym chciałem zapytać, czy ktoś z Państwa ma dostęp do wyżej wymienionej publikacji (Eugen Oskar Kossmann - Die Deutschen in Polen seit der Reformation. Historisch-geographische Skizzen, Marburg/Lahn 1978, s. 278-279, 367-396.)
lub wie gdzie jest osiągalna do wypożyczenia, bądź kupna w przystępnej cenie (oferty za 100$ + shipping już widziałem, na tę chwilę szukam czegoś tańszego), ewentualnie posiada ją w swojej bibliotece i mógłby się podzielić fotografiami lub skanami stron jak wyżej (278-279 i ważniejsze: 367-396])?

Szczerze mówiąc też mnie interesują osadnicy niemieccy - nie zgłębiałam tematu, bo mam jeszcze inne sprawy genealogicznie nie dopięte, a też niemieckiego ani w ząb... Więc temat trochę odłożyłam. "Moi" to ziemia zawkrzańska i sierpecka - czyli północne Mazowsze.
W każdym razie ma pytanie - skąd wiesz, że znajdziesz w tej pozycji interesujące dla siebie informacje ? Jest jakieś zestawienie nazwisk ?...


Co do samej książki.. Wydaje mi się (nie jestem pewna), że publikację tę ma Biblioteka Narodowa:
http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe ... NU=03&DD=2
to trochę dziwne... nie ma sygnatury, ani w której czytelni dostępne... Ale w sumie nigdy nie korzystałam z czytelni zagranicznej (w ogóle nie korzystałam z Biblioteki Narodowej już dawno, więc może się wszystko pozmieniało).
Warto jednak sprawdzić na miejscu - może nie będzie problemu (jak rozumiem kolega z Warszawy --> w sobotę czytelnie są otwarte, można skorzystać, albo przynajmniej dowiedzieć się czy dadzą zajrzeć do tej książki i czy zrobią xero wybranych stron).

I po drugie: podobnie dziwny zapis znalazłam w Bibliotece Głównej Uniwersytetu im. Wyszyńskiego w Warszawie (dziwny - w sensie: nie przesądzający czy pozycję na pewno mają i czy dadzą zerknąć, no i czy każdemu... ).

Beata


BTW
ja się zapisałam na niedzielę..

[diabolito]

To ja się dołączę do dyskusji, bo 75% mojej rodziny to osadnicy z terenów Wielkiego Księstwa Badeńskiego, Księstwa Nassau i Królestwa Bawarii (te 3 państwa mam w tej chwili udokumentowane).
Mam trochę opracowań na ten temat:
K.P. Woźniak: Imigranci z Hesjii i Badenii między Łodzią a Szadkiem w 1 poł. XIX w.
W. Rusiński: Osadnictwo niemieckie na ziemiach polskich w XVI—XIX w. Mity i rzeczywistość.
P. Szkutnik: Sprowadzanie użytecznych cudzoziemców. Osadnicy w zachodniej części Królestwa Polskiego w pierwszej połowie XIX w. na przykładzie przodków autora
J. Bieda, D. Wiśniewska-Jóźwiak: Warunki osadnictwa w Łodzi w I połowie XIX wieku w świetle składanych protokołów deklaracyjnych
K.P. Woźniak: Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII wieku do 1866 roku. Proces i jego interpretacje.

Służę pomocą.
Pozdrawiam serdecznie,
Robert

[Grazyna_Gabi]

Spis tresci wspomnianej publikacji (Eugen Oskar Kossmann):
https://d-nb.info/780633407/04
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Prz ... 23-745.pdf
Inne pozycje na ten temat dostepne online:
Pastor Dr. theol. Eduard Kneifel
http://eduardkneifel.eu/

Pozdrawiam
Grazyna

[W_Marcin]

Krótką wzmiankę o emigracji z Prus do Polski w latach Fryderyka II zawiera książka "Prusy w okresie monarchii absolutnej" pod red. B. Wachowiaka. Załączam fragment rozdziału "Polityka demograficzna" (s. 427-428)
https://drive.google.com/open?id=1PI819 ... sP4C3Q8icU
https://drive.google.com/open?id=1RlD47 ... dZAnPpm3Hh

[jart]

(...) W każdym razie ma pytanie - skąd wiesz, że znajdziesz w tej pozycji interesujące dla siebie informacje ? Jest jakieś zestawienie nazwisk ?...

A skąd założenie że wiem? Nie, nie wiem, to tylko luźna hipoteza, ale przyznam że obiecująca, że wg. mnie warta sprawdzenia/weryfikacji. Może za dużo sobie po niej obiecuję, ale nie wiem za bardzo jak ugryźć temat pruskich kolonistów. Materiałów niby sporo i dostępne, ale na sporym poziomie ogólności (może szukać jakichś konkretnych-regionalnych?). Z drugiej strony, znając mniej więcej miejsce zamieszkania i mniej więcej czas, można się pokusić o wytypowanie potencjalnych/rokujących akt notarialnych i szukanie w nich, mając nadzieję że spisali kontrakt/umowę osobiście/personalnie (w końcu rzemieślnicy) a nie że "Jurgen, Hans i Helmut podpisali w imieniu całego zgromadzenia" (a nasi, niewymienieni byli w tej reszcie). Tylko że taka kwerenda oparta o "mniej więcej" tak samo może być skuteczna, mniej więcej...

Co do samej książki.. Wydaje mi się (nie jestem pewna), że publikację tę ma Biblioteka Narodowa:
(...)
Warto jednak sprawdzić na miejscu - może nie będzie problemu (jak rozumiem kolega z Warszawy --> w sobotę czytelnie są otwarte, można skorzystać, albo przynajmniej dowiedzieć się czy dadzą zajrzeć do tej książki i czy zrobią xero wybranych stron).

Super informacja! Trzeba sprawdzić, niestety zawodowo-prywatny układ zajęć powoduje że będę miał szanse zrobić to najwcześniej w czwartek.

I po drugie: podobnie dziwny zapis znalazłam w Bibliotece Głównej Uniwersytetu im. Wyszyńskiego w Warszawie (dziwny - w sensie: nie przesądzający czy pozycję na pewno mają i czy dadzą zerknąć, no i czy każdemu... ).

Super, j.w.. Gdyby okazało się że w BN sie nie uda, to mogłaby być druga szansa (i ewentualnie odwrotnie).

BTW
ja się zapisałam na niedzielę..

Wielkie dzięki za info o BN i UKSW, będę drążył. Dasz znak sygnał czy i jak się udało?

[piotr_nojszewski]

Ja tylko w kwestii niemieckich genealogów.

Mówią po niemiecku, angielsku i polsku.
AGOFF ma na konferencji punkt informacyjny.
A w przypadkach wątpliwości zawsze ktoś życzliwy przetłumaczy.
Co nie znaczy, ze od ręki rozwiążą każdy problem genealogiczny.

[jart]

Piotrze, miej litość, ja się między innymi z powodu domniemanej bariery językowej dzisiaj nie wybrałem....
Ale mam nadzieję że zostanie nawiązana jakaś konkretna współpraca, nie tylko jednorazowe spotkanie, wtedy będę miał kolejną szansę...

[piotr_nojszewski]

Staraliśmy się wyraźnie napisać, ze wystąpienia zagraniczne będą tłumaczone. I nawet były z niemeickiego i angielskiego na polski. A nawet z polskiego na angielski.

Nasi niemieccy przyjaciele będą też jutro. Tak wiec zapraszamy.

Współpraca jak najbardziej ma być długofalowa.

[San.Min.]

Czy udało Ci się znaleźć jakiś spis? Szukam swoich ewangelików...

[adamrw]

Dzień dobry,
może ktoś natknął się na informacje o "pruskich poddanych", którzy osiedlili się w Pińsku, przypuszczalnie w 1 poł. XIX wieku? Przeglądając księgi widziałem, że było ich całkiem sporo, co ciekawe byli katolikami, a nie ewangelikami, więc raczej z terenów dawnej I Rzeczpospolitej, a nie rdzennych terenów niemieckich.

[Wiesław_F]

Witam,
Dorzucę jeszcze jedną publikację w temacie osadnictwa niemieckiego:
"Osadnictwo niemieckie na terenach wiejskich między Pilicą a Wisłą w latach 1815-1864" dr Izabela Bożyk - Wydawnictwo Marron Kielce-Łódź 2015

A także link do publikacji: K.P. Woźniak: Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII wieku do 1866 roku. Proces i jego interpretacje.
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q ... U00TpckCPn

Pozdrawiam,
Wiesław_F