Marsylka pisze:Dobry wieczór. Interesuje mnie nazwisko Sciepuro. Miał je mój prapradziadek zamieszkały w Podwornikach na Litwie. Szperam, gdzie potrafię, ale nic nie znajduję, tzn. poszlak co do znaczenia/występowania. Podejrzewam, że skoro Białoruś była stosunkowo blisko, może stamtąd przywędrował na Litwę. Potrafiłby ktoś poratować jakąkolwiek informacją?
Ada z Wiśniewskich
Ado, witaj.
Trochę uzupełnię i rozszerzę informacje, które już otrzymałaś o pochodzeniu i występowaniu nazwiska Sciepuro na Litwie. Dodam też dane odnoszące się do występowania wspomnianego miana na Litwie i Białorusi.
[...]
Weryfikację i wnioski pozostawiam już Tobie.
Pozdrawiam – Roman.
Dzień dobry Romanie. Blisko Białorusi - skąd to przypuszczenie? Moja prababcia, domu Sciepuro, brała ślub w Szumsku, a jej mąż Tumas, był ze Starej Wsi (Starego Sioła). Rukojnie - stamtąd pochodzi tamta część mojej rodziny.
Pozdrawiam,
Ada W.
Ostatnio zmieniony pn 16 gru 2019, 20:25 przez Marsylka, łącznie zmieniany 1 raz.
Poproszę o wyjaśnienie pochodzenia nazwiska Rytlewski. Większość z nich (moich przodków o tym nazwisku) osadziła się w Śliwicach (KP), jednak coś mi się wydaje, że nazwisko wywodzi się z innych terenów.
Będę wdzięczny za wyjaśnienie pochodzenia nazwiska Samołyk i Samułek. To drugie pewnie jest zniekształconą wersją pierwszego, bo obydwu użył kolejno ten sam człowiek zawierając dwa małżeństwa. Przodkowie mieszkali w okolicach Sandomierza, przypuszczalnie w parafii Zaleszany.
Pozdrawiam,
Wojciech
Witam,
wg Pani Ewy Szczodruch, zespol prof. Kazimierza Rymuta nazwiska Samolik i Samołyk wywodzi od imienia Samuel. Imię to notowane w Polsce od XV wieku, pochodzenia hebrajskiego, od Šemu’el ‘Bóg wysłuchał’; w Kościele prawosławnym używane w formie Samuił.
Natomiast nazwisko Samułek pochodzi od słowa sam = samotny, jedyny, też od imion złożonych typu Sambor, od imion chrześcijańskich typu Samson, Samuel.
Moja hipoteza pochodzenia nazwisk Samolik i Samołyk jest calkiem inna. Uznaje, ze oba nazwania/nazwiska maja takie same staroslowianskie pochodzenie, ale nazwanie Samolik bylo ostatnio lokalnie, nieco inaczej zapisywane jako Samołyk ; http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... mo%C5%82yk
Staroslowianskie nazwanie Samolik sklada sie z dwoch czlonow; "samo" i "lik", ktore wedlug j. galijskiego[=celtyckiego] i staroslowianskigo mozna tlumaczyc jako .. "samo - lubiący", po prostu .. samolub, czyli osoba myśląca tylko o sobie i własnych korzyściach.
Wzorujac sie na slowianskich i celtyckich zasadach, powstalo slowo .. "alkohol -lik" = alkohol lubiący, czyli .. alkoholik (dwa "l", przeszly w jedno "l"), o prawie takim samym zapisie w kilku krajach slowianskich i jako .. "alcoolique" w j. francuskim.
Zatem staroslowianskie nazwanie "samolik" i mlodsze "samołyk" to ..wspolczesny samolub.
nie wydaje się, żeby Peruta był przydomkiem Matuszewiczów lub odwrotnie. Matuszewicz to nazwisko patronimiczne od imienia antenata - Matusz vel Mateusz. Na przykład dla szlacheckiej rodziny Matuszewiczów herbu Łabędź z Litwy, takim przodkiem był bojarzyn Matusz, a piękna legenda wyprowadza ich od kniaziów Giedroyciów herbu Poraj. W omawianym przypadku mamy raczej do czynienia z okolicznością, że panna z domu Peruta poślubiła Matuszewicza, jednak na skutek perturbacji rodzinnych (takie, czy inne odejście męża), potomstwo lub jego część przyjęła panieńskie nazwisko matki. To dosyć częste przypadki.
Rozważania o genezie nazwiska Peruta oraz Matuszewicz.
Adamie, Podkarpacie [ Podkarpacie Zewnętrzne ] – region fizycznogeograficzny położony na obszarze Austrii, Czech, Polski, Ukrainy i Rumunii. Do Polski obecnie należy części Podkarpacia Północnego i Wschodniego. Rozumiem, że chodzi Ci o obecnie województwo podkarpackie. Pod względem historycznym województwo podkarpackie obejmuje południowo – wschodnie obszary przedrozbiorowej Małopolski [ części ówczesnych województw: krakowskiego, sandomierskiego i lubelskiego ] oraz zachodnią część Rusi Czerwonej [ głównie województwo ruskie, część bełskiego ]. Po rozbiorach ziemie obecnego województwa podkarpackiego znalazły się w granicach zaboru austriackiego stanowiąc środkową część ówczesnej Galicji. Natomiast po odzyskaniu niepodległości w roku 1918 tereny dzisiejszego województwa przynależały do województw: lwowskiego [ większość z Rzeszowem ], krakowskiego [ część zachodnia ] i lubelskiego [ skrawki północne ]. Rudołowice i Bystrowice to wsie leżące obecnie blisko granicy z obecną Ukrainą – w linii prostej to gdzieś około 30 – 40 km.
Nazwisko Peruta.
Nazwa osobowa Peruta moim zdaniem jest mianem derywowanym [ słowotwórcza forma pochodna ]. Została zapewne utworzona za pomocą przyrostka -uta od podstawy Per- [ Per + uta = Peruta ]. Mogły też istnieć formy oboczne, na przykład: Perut [ Per + ut = Perut ], Peruto [ Per + uto = Peruto ] oraz Perota [ Per + ota = Perota ]. Jak zauważyłeś każde z wymienionych 4 mian ma ten sam rdzeń Per- a równią się tylko sufiksami, to jest formatem: -ut, -uta, -uto, -ota. Wspomniane przyrostki należą do bardzo licznej grupy sufiksów, które między innymi służyły do tworzenia imion skróconych, imion zdrobniałych, imion spieszczonych, imion zgrubiałych, imion ekspresywnych, przydomków, przezwisk, nazw pochodnych od złożonych imion słowiańskich lub/i od imion chrześcijańskich [ łacińskich ],na przykład: Jarota [ Jar-ota ], Jaruta [ Jar-uta ], Jarek [ Jar-ek ], Jaruś [ Jar-uś ] od Jarosław, Jarogniew, Jaromir, Jaropełk i Jarostryj albo Romek [ Rom-ek ], Romuś [ Rom-uś ] od Roman.
Przejdźmy do ustalenia czym jest rdzeń Per- i od kogo lub/i od czego może pochodzić. Jest kilka możliwości:
1. Per-, to część skróconej, spieszczonej albo zdrobniałej nazwy osobowej powstałej od jakiegoś złożonego słowiańskiego imienia lub imienia chrześcijańskiego [ łacińskiego]. W naszym przypadku jest to miano Preuta [ Per + uta; Per-uta ]. Istnieje łacińskie imię Peregrinus, Pelegrinus. Forma Peregrinus oraz Pelegrinus pochodzi ze średniowiecznej łaciny. To genetycznie trzecia część nazwiska, przydomek. Przydomek Peregrinus znaczy: obcy, cudzoziemski albo wędrowiec, pielgrzym. W Polsce wspomniane imiona znane są od połowy XIII wieku w formach: Peregrinus, Peregryn, Pelegryn, Pyelgrzym, Pyelgrzim, Pielgrzymus, Pelegrinus, Pilgrim, Pilgrimus, Pilgrinus. Ciekawostka: polskie słowo pielgrzym wywodzi się od formy średniowiecznej za pośrednictwem niemieckiego pilgrim, piligrim, a następnie czeskiego pělhrim.
Zatem, jak doszło do powstania skróconego miana Peruta. Jak zaznaczyłem wcześniej skrócone imiona tworzone były od słowiańskich imion złożonych albo od imion chrześcijańskich [ łacińskich ]. Najbardziej rozpowszechnionym modelem skracania imion w staropolszczyźnie było dodanie określonego formantu do pierwszej lub dwóch pierwszych zgłosek imienia złożonego. Przy powstawaniu imion skróconych dochodziło często do całkowitej dezintegracji imion dwuczłonowych albo chrześcijańskich. Było kilka schematów powstawania imion skróconych. W przypadku nazwy osobowej Peruta rdzeń „Per” zakończony jest spółgłoską [r]. Zatem, temat „Per” tworzy sylabę zamkniętą, to jest sylabę, która ma wygłos. Do tak powstałego tematu dodawany był sufiks i powstawała skrócona struktura hipokorystyczna, to jest skrócone imię, zazwyczaj w formie spieszczonej albo zdrobniałej. Wynika z tego, że Peruta to skrócone imię powstałe od imienia Peregrinus albo Peregryn. Zatem, nazwisko Peruta jest mianem prostym równym imieniu Peruta;
2. Per- może pochodzić od apelatywu perkać ‘wrzeć’. Po dodaniu formatu -uta powstałoby przezwisko Peruta, które motywowane by było bezokolicznikiem perkać. Zatem, nazwa osobowa Peruta pochodzić może od przezwiska Peruta;
3. Per- może pochodzić od apelatywu perki ‘ziemniaki’. Po dodaniu przyrostka -uta powstałoby przezwisko Peruta, które motywowane by było rzeczownikiem perki. Tak więc nazwa osobowa Peruta pochodzić może od przezwiska Peruta;
4. Per- [ względnie „perk” ]. Ogólnosłowiański rdzeń „per” w znaczeniu ‘uderzać’. Po dodaniu formatu -uta powstało by przezwisko Peruta. Może ona oznaczać kogoś kto uderza – osobę uderzającą. Może kogoś kto był skłonny do bicia, uderzania innej osoby. Wynika z tego, że nazwa osobowa Peruta pochodzi od przezwiska Peruta.
Imiona [ przezwiska ] te stawały się czasem samodzielnymi nazwami osobowymi, używanymi pośród członków rodziny. Zatem, stawały się dziedzicznymi nazwami osobowymi.
Była rodzina szlachecka o nazwisku Peruti / Perutti w Inflantach – powiat wendeński. Jednym z jej przedstawicieli był Antoni Perutti [ Peruti ] starosta dziewoszycki i kościeński w roku 1775. To daleko od Podkarpacia, ale nigdy nie jest wiadomo jak toczyły się losy ludzkie.
Nazwa osobowa Peruta może być nazwiskiem typu dopełniaczowego od Perut, określjącego pochodzenie od ojca, a więc mógł być Bronisław Peruta i Bronisław [ czyj? ] Peruta. Wychodzi na to, że z jakimś prawdopodobieństwem nazwisko Peruta może być mianem dopełniaczowym z pochodzenia. Ojciec Perut a jego syn to Peruta.
Należy przyjąć, że geneza miana Perut jest taka sama jak etymologia nazwy osobowej Peruta.
Nazwisko Matuszewicz.
Nazwa osobowa Matuszewicz ma też oboczności, to jest miano Matusiewicz, Matusewicz, Matuszewski, Matuszkiewicz. Miano Matuszewicz jest nazwiskiem derywowanym za pomocą formatu -ewicz od podstawy Matusz- [ Matusz + ewicz = Matuszewicz ].
Rdzeń Matusz-. Matusz to imię. Pochodzi ono do imienia Mateusz. Mateusz to imię męskie pochodzenia biblijnego, wywodzące się od hebrajskiego wyrazu Matan, imienia Matanjah, Matisyahu oznaczającego „dar od Boga”, „dar od Jahwe”. W staropolszczyźnie, w dawnych źródłach polskich występowało jako: Mathaeus, Matyjasz, Matitiasz, Matyja, Matys(z), Matoz, Matusz, Matyja, Matyjasz. Do wieku XVI imiona Maciej i Mateusz nie były w języku polskim rozróżniane ponieważ były uważane za jedno imię. Do języka polskiego przeszło z łaciny od imienia Mattheus, Mathaeus, Matthaeus, Matheus. W Polsce używane od XII wieku. Tak więc miano Matusz to skrócona i zdrobniona forma imienia [ Mat + usz = Matusz; Mat-usz ]. Nie będę pisał jak doszło do skrócenia imienia ponieważ napisałem o tym przy nazwisku Peruta. Miano Matusz występuje też jako nazwisko. Tak więc nazwisko Matusz jest mianem prostym równym imieniu Matusz.
Przyrostek -ewicz powstał pod wpływem języka ukraińskiego gdzie polskie wygłosowe „c” przechodzi w ruskie „cz”. Typowym polskim przyrostkiem był format -ewic, który jest kontynuatorem starszego przyrostka -ic. Z sufiksem -ewic było podobnie jaki z przyrostkiem -ic. Nazwiska polskie z przyrostkiem -ewic uważane były też za gorsze ponieważ kojarzono je z mazurzeniem i dlatego nazwiska zakończone na -ewic dość szybko przeszły w zakończenie na -ewicz. Format -ewic i -ewicz należą do patronimików tworzących nazwiska odojcowskie. Ów formant w kategorii nazwisk uważany jest za najstarszy formant patronimiczny. Przywołuje on kognitywne pojęcie przynależności do rodziny, pojęcie ojca i syna, dziedziczenia, pochodzenia.
Trzeba podkreślić, że formant -ewicz w wieku XVI i XVII był bardzo produktywny. Na ziemiach etnicznie polskich szczególnie często tworzono za jego pomocą nazwiska mieszczańskie, zaś na kresach wschodnich typ nazwisk patronimicznych z formantem -ewicz dominował tak w odniesieniu do nazwisk szlacheckich, jak i mieszczańskich oraz chłopskich.
Zatem, nazwisko Matuszewicz może nam mówić, że osoba nosząca to miano jest synem Matusza [ ojciec Matusz, syn Matuszewicz ].
Niemniej jednak Matuszewicz może być strukturalną nazwą osobową. Z biegiem czasu przyrostek -ewicz stracił swoją pierwotną funkcję patronimiczną i stał się nazwiskotwórczym formatem, ponieważ nazwiska z przyrostkiem -ewicz cieszyły wysokim prestiżem społecznym takich nazw osobowych powstawało wiele.
Oczywiście w przeszłości i obecnie istnieje nazwisko Matusz, które jest mianem prostym równym imieniu Matusz. Może ktoś o tym mianie chciał mieć nazwisko „prestiżowe” i zaczął nazywać się Matuszewicz.
W mojej ocenie tylko wszechstronna kwerenda różnych źródeł, w tym dokumentów historycznych, genealogicznych, słownikowych czy językoznawczych może, choć nie musi, odpowiedzieć na pytanie od kogo, od czego, w jaki sposób i kiedy powstała konkretna nazwa osobowa oraz rozwiać różne dylematy odnoszące się do pochodzenia społecznego albo etnicznego osób noszących miano Peruta i Matuszewicz. Bo jak mówił profesor Kazimierz Rymut: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Natomiast, profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”.
Może zebrane przeze mnie informacje oraz hipotezy robocze o genezie nazwiska Paruta i Matuszewicz pomogą Ci w poszukiwaniach i badaniach genealogicznych?
Pozdrawiam – Roman.
Bibliografia:
• Kazimierz Rymut: Nazwiska Polaków. Słownik historyczno – etymologiczny; Kraków 2001.
• Daniela Podlawska: Gramatyka historyczna języka polskiego z elementami języka staro – cerkiewno – słowiańskiego i dialektologii; Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku; Słupsk 2003.
• Stanisław Rospond: Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami; Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa 2009.
• Jan Grzenia: Słownik imion; Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa 2002.
• Witold Taszycki: Najdawniejsze polskie imiona osobowe; Kraków 1925.
• Krzysztof Mikulski: Urzędnicy inflanccy XVI – XVIII wieku. Spisy; Biblioteka Kórnicka; Kórnik 1994.
• Jan Siwik: Encyklopedia nazwisk i przydomków szlacheckich; Warszawa 2010.
• Justyna Masłowiec: Kijanka do prania; Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego; Kraków.
• Aleksander Gieysztor: Mitologia Słowian; Warszawa 1982.
• Słownik języka polskiego Witolda Doroszewskiego.
• Henryk Fros, Franciszek Sowa: Twoje imię. Przewodnik onomastyczno – hagiograficzny; Kraków 1995.
• Jan Grzenia: Słownik imion; Wydawnictwo Naukowe PWN; Warszawa 2002.
• Józef Bubak: Księga naszych imion; Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Wrocław 1993.
• Maria Malec: Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych; Wrocław – Warszawa – Kraków 1982.
Witam,
proszę o informacje na temat nazwiska Krempla i Krępla - może wyjdzie, która pisownia jest prawidłowa. Wg przekazów rodzinnych, nazwisko rodowe przybyło z żołnierzem Austro-Węgierskim, który osiadł na terenach Janówki k/Zamościa.
Zohan85 pisze:Witam,
proszę o informacje na temat nazwiska Krempla i Krępla - może wyjdzie, która pisownia jest prawidłowa. Wg przekazów rodzinnych, nazwisko rodowe przybyło z żołnierzem Austro-Węgierskim, który osiadł na terenach Janówki k/Zamościa.
Witaj Wojtku,
nazwiska Krempla i Krępla to .. bardzo rzadkie, polskie nazwiska !.
Oba nazwiska wedlug prof. K.Rymuta pochodza od slowa krępy = niewysoki, lecz mocno zbudowany.
Wczesniej nazwanie jesli zapisywano [w lacinie !] to jako Krempla, wiec mozna je uznac za starsze od Krępla , ale oba sa prawidlowe.
Witam Władysławie,
bardzo dziękuję za te bardzo ważne i istotne informacje.
Krempla, Krępla, Grempla - ostatnio dotarłem do zapisu Krempl - lecz póki co na chwilę obecną nie mam połączenia.
Z Życzeniami Świątecznymi i Noworocznymi - Wojtek.
Wladyslaw_Moskal pisze:
Zohan85 pisze:Witam,
proszę o informacje na temat nazwiska Krempla i Krępla - może wyjdzie, która pisownia jest prawidłowa. Wg przekazów rodzinnych, nazwisko rodowe przybyło z żołnierzem Austro-Węgierskim, który osiadł na terenach Janówki k/Zamościa.
Witaj Wojtku,
nazwiska Krempla i Krępla to .. bardzo rzadkie, polskie nazwiska !.
Oba nazwiska wedlug prof. K.Rymuta pochodza od slowa krępy = niewysoki, lecz mocno zbudowany.
Wczesniej nazwanie jesli zapisywano [w lacinie !] to jako Krempla, wiec mozna je uznac za starsze od Krępla , ale oba sa prawidlowe.
