Księgi grodzkie - doświadczenia w analizie

[Lipnik.F.Turas]

Ciekawą pozycją jest książka-katalog
,,Katalog małopolskich ksiąg sądowych wiejskich XV-XVIII w."-Tomasz Wiślicz,
Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych.Warszawa 2007 r.
było pytanie o zestawienie index ksiąg .
Powinna być w Biblioteczkach podręcznych AP.
…………
Osobiście mam zdjęcia z AP w Bielsku-Białej.
jest w niej wspominana i pokazana jako cytat Księga Kunzendorf-Lipnik która publikuję na swojej stronie podobnie jak Księgę Białej[Krakowskiej]
jan
po chwila pojawiła się nowa książka.

http://ksiegarnia-ihpan.edu.pl/pl/ofert ... 80475.html
polecam. Bo jednak wiele bardziej czytelna niż oryginały.
czy kolejna publikacja w temacie szlacheckich? ksiąg grodzkich.
http://ksiegarnia-ihpan.edu.pl/pl/ofert ... 33920.html
………….
http://ksiegarnia-ihpan.edu.pl/pl/ofert ... 52899.html
………………………
http://ksiegarnia-ihpan.edu.pl/pl/ofert ... 52646.html
…………...

[RobertP]

Dziękuję za linki do tematycznych nowości wydawniczych
RobertP

[Ted_B]

Witam!
Robercie! Nie miałem styczności z księgami kaliskimi, ale na podstawie doświadczeń z księgami krakowskimi - mogę doradzić Ci tylko jedno. Zadzwoń do AP w Poznaniu i zapytaj o INDEKSY do ksiąg ziemskich kaliskich. Nie wiem czy takowe mają, bo tego tak nie widać, gdyż pozycje te nie są jednostkami danego zespołu.
Ogólnie pomocami do ksiąg ziemskich i grodzkich (mówię na przykładzie krakowskich) są:
1. Indeksy - są to oddzielne księgi, różnego formatu, opracowywane z reguły w II pol. XIX w. (lata ok 1860-80, chociaż dla krakowskich TC 1 do TC 12 wykonane zostały w latach 1945-47). Zawierają alfabetyczny wykaz nazwisk i miejscowości występujących w danej księdze, z podaniem strony (karty) i ew. nr dokumentu (o ile taki występuje). Często podany jest rodzaj zapisu (oblata, cesja, plenipotencja, intromisja, testament, etc.). To jest najlepsza pomoc, tylko że mamy je dla części pozycji.
2. Rejestry - te mają formę zazwyczaj następującą: data po łacinie (np. wtorek po niedzieli Invocati) i pod spodem wykaz nazwisk. Rejestry mogą występować w 2 postaciach: jako oddzielne księgi, które są osobnymi j.a. wchodzącymi w skład danego zespołu archiwalnego, lub jako wykazy znajdujące się na początku danej księgi (trochę ksiąg grodzkich bodajże CC ma takie wykazy). Przydatność jest znikoma, brak dokładnej strony czy nr dokumentu. Rejestry również opracowane są tylko dla niektórych ksiąg. Wśród j.a. ksiąg ziemskich kaliskich nie widzę takich pozycji.
3. Materiały pomocnicze - to wszelkiego rodzaju opracowania książkowe (chociaż nie zawsze). Traktują one jednak rzecz wybiórczo, ale mogą być pomocne. Dla ksiąg krakowskich takimi opracowaniami są np. ten katalog z inwentarzami, czy też Katalog Kutrzeby. Dla kaliskich - nie znam takich pozycji, bo to nie mój rejon.
Pozdrawiam!
TadeK

[Bartek_M]

Tak sobie myślę, że jeżeli z uwagi na ślub z mieszczanką, przyjęcie obywatelstwa miejskiego i zajęcie się piwowarstwem i handlem w Kaliszu, był zdeklasowanym szlachcicem, to może warto przeprowadzić kwerendę w aktach ziemskich kaliskich z 1 połowy XVIII wieku, oczywiście zakładając, że Józef Kostecki pochodził ze szlachty i z rejonu objętego tymi księgami?!
Czy masz jakieś doświadczenie badawcze związane z księgami ziemskimi kaliskimi? Mnie informacje dodatkowe zawarte na stronie: https://szukajwarchiwach.pl/53/4/0#tabZespol niewiele mówią. Ciekaw jestem, czy dla interesującego mnie okresu są sporządzone jakieś regesty, indeksy nazwisk, itp. materiały pomocnicze?
Czy zregestowanie przez Dworzaczka ksiąg grodzkich kaliskich dotyczyło całego zespołu?

Grodzkie kaliskie zostały przez Dworzaczka zregestowane w niewielkiej części (patrz krzyżyki w poniższej tabelce), a każda z regestowanych wykorzystana w różnym stopniu, zależnie od serii.
http://wtg-gniazdo.org/upload/opracowan ... odzkie.xls

W samym zespole akt kaliskich jest trochę regestów, ale mizerne i chaotyczne.

Poza tym w AP Poznań trochę prywatnych XIX-wiecznych regestów do akt grodzkich, wyliczone w referacie "Poszukiwanie przodków w aktach sądów i urzędów stanowych końca XVIII w. z zasobów Archiwum Państwowego w Poznaniu" (D. Gucia, konferencja w Brzegu 2018 r., chyba wyszedł już drukiem).

W księgach grodzkich i ziemskich kaliskich występują mieszczanie z Kalisza:
http://wtg-gniazdo.org/upload/opracowan ... s_1605.xls

[Robert_Kostecki]

Super, dziękuję.

[Bartek_M]

W książce Dyplomatyka staropolska, znalazłem taki ustęp:

W niektórych kancelariach (np. chełmskiej) chłopi zamieszkujący wsie starościńskie, a nawet
okoliczne dobra szlacheckie, mogli dokonywać zeznań zawartych przez nich transakcji wieczystych,
których przedmiot stanowiły użytkowane grunty. Potem te umowy były wpisywane do akt grodzkich
za odpowiednią opłatą. Tak działo się przez trzy stulecia począwszy od XVI w.67 Akta grodzkie nie
tylko służyły zaspokajaniu potrzeb dokumentacyjnych szlachty, kleru czy mieszczan, ale stwarzały
także możliwość zabezpieczenia praw do nieruchomości chłopskich poddanym, oczywiście za
opłatą z ich strony. Świadczy to, że kancelaria grodzka w pewnym zakresie obsługiwała również
kompleks społeczno–gospodarczy, jakim było starostwo. Ten dodatkowy rys w obrazie jej funkcji,
znajdujący bezpośrednie odzwierciedlenie w prowadzonej przez nie dokumentacji, zasługuje na
szczególne podkreślenie.

Ta zasada sprawdza się w przypadku każdej kancelarii. Chłopów z dóbr kapitulnych znajdziemy w aktach kapituły, chłopów z dóbr klasztornych w aktach klasztoru, ze wsi miejskich - w aktach radzieckich czy ławniczych itd.

[Mazewski_Tomasz]

Tak sobie myślę, że jeżeli z uwagi na ślub z mieszczanką, przyjęcie obywatelstwa miejskiego i zajęcie się piwowarstwem i handlem w Kaliszu, był zdeklasowanym szlachcicem, to może warto przeprowadzić kwerendę w aktach ziemskich kaliskich z 1 połowy XVIII wieku, oczywiście zakładając, że Józef Kostecki pochodził ze szlachty i z rejonu objętego tymi księgami?!
Czy masz jakieś doświadczenie badawcze związane z księgami ziemskimi kaliskimi? Mnie informacje dodatkowe zawarte na stronie: https://szukajwarchiwach.pl/53/4/0#tabZespol niewiele mówią. Ciekaw jestem, czy dla interesującego mnie okresu są sporządzone jakieś regesty, indeksy nazwisk, itp. materiały pomocnicze?
Czy zregestowanie przez Dworzaczka ksiąg grodzkich kaliskich dotyczyło całego zespołu?

Pozdrawiam

Robert

Jeśli zamieszkał w mieście i parał się handlem, mógł stracić szlachectwo (tzw. abusus nobilitatis). To prawo obowiązywało bodajże do 1775. Jeśli posiadał dom mógł być umieszczony w spisie podymnego np. 1789 (https://szukajwarchiwach.pl/53/64/0/-/K ... bJednostka). Reszta spisów podatkowych tutaj:
https://szukajwarchiwach.pl/53/64/0/str ... bJednostki
Przeglądałem rejestr podymnego dla ziemi zakroczymskiej i były tam wymienione tylko dymy (bydynki) na wsi ale może w kaliskiem będą również miejskie.

[Robert_Kostecki]

Dzięki, sprawdzę. Natomiast w opracowaniu D. Gucia pt. "Poszukiwanie przodków w aktach sądów i urzędów stanowych końca XVIII w. z zasobów Archiwum Państwowego w Poznaniu" - brak jest nazwisk.

Robert

[Bartek_M]

Natomiast w opracowaniu D. Gucia pt. "Poszukiwanie przodków w aktach sądów i urzędów stanowych końca XVIII w. z zasobów Archiwum Państwowego w Poznaniu" - brak jest nazwisk

To oczywiste, ale są sygnatury różnych zbiorów regestów. Polecam kontakt z autorką na forum WTG.

[Robert_Kostecki]

Witam,

pytam osoby kompetentne, które ewentualnie już przeszukiwały następujące zespoły akt:

- Komisja Województwa Kaliskiego i Rząd Gubernialny 1815-1866;
- Generalne Dyrektorium Finansów, Wojny i Domen, Departament Prus Południowych z lat 1793-1806;
- Trybunał Cywilny Kaliski z lat 1807-1876.

W tym ostatnim namierzyłem wyrok z dnia 05.10.1829 r., dotyczący spadku po Józefie Kosteckim (zm. 1823 Kalisz).

Pytanie brzmi - Czy można liczyć, że w ww. zespołach będą dokumenty w jakich, w tym przypadku Józef Kostecki musiałby "ujawnić" miejsce swojego urodzenia, względnie imiona swoich rodziców? Nie interesują mnie jakiekolwiek wzmianki o jego osobie, tylko konkretnie jego personalia.

Pozdrawiam

Robert

[W_Marcin]

Robercie, nie jestem co prawda ekspertem, ale podzielę się doświadczeniem z własnych poszukiwań. Tak się składa, że stanąłem przed podobnym jak Twój problemem (brak danych o rodzicach i miejscu urodzenia w aktach metrykalnych/stanu cywilnego małżeństwa/zgonu) w mniej więcej tych samych czasach. Co prawda miejsce inne (Płońsk), ale pod kątem prowincji w czasach pruskich - można powiedzieć, że po sąsiedzku. Przeglądałem informacyjnie różne jednostki w zespole Generalne Dyrektorium Prus Nowowschodnich. To duży zespół, ale Prusy Południowe zgromadziły jeszcze więcej dokumentacji. Niestety to co przeglądałem jest głównie korespondencją między urzędami terenowymi a centralą w Berlinie, raportującą stan gospodarczo-finansowy poszczególnych części prowincji. Zespół ma więc podobny charakter jak i cały zabór - Prusaków interesowała głównie korzyść, jaką mogli uzyskać dzięki przyłączenym ziemiom. Jedynymi osobami, co do których pojawiają się dokładniejsze informacje, są osadnicy z Prus. Reszta widnieje jedynie jako statystyka. Mimo wszystko ogrom zespołu sprawia, że trudno jednoznacznie stwierdzić, że nie znajdziesz w nim danych, których poszukujesz.
Oczywiście wyrok o spadku, o którym piszesz, trzeba koniecznie sprawdzić. Życzę, abyś znalazł w nim potrzebne informacje.




[Robert_Kostecki]

Marcinie, przede wszystkim wielkie dzięki za zainteresowanie moim problemem. W Dzienniku Urzędowym Województwa Kaliskiego z 1829 roku jest zamieszczone obwieszczenie z 6 czerwca 1829 roku o publicznej licytacji nieruchomości pozostawionych przez Józefa Kosteckiego w skutek wyroku Trybunału Cywilnego Województwa Kaliskiego. W tym obwieszczeniu jest sporo rewelacyjnych danych o spadkobiercach (dzieciach) Józefa Kosteckiego, ale znowu żadnych danych o jego osobie. Wątpię, żeby w kolejnym wyroku z 5 października 1829 roku było coś więcej?!

Pozdrawiam

Robert

[Michał_Zieliński]

Michale,

proszę o poradę, jak byś widział kierunek dalszej kwerendy w następującej sprawie:

I. Mając niewiele informacji początkowych, głównie drogą metrykalną, ale nie tylko, doszedłem dowodnie do osoby Józefa Kosteckiego z Kalisza. Przy czym, w mojej rodzinie istniał dosyć silny przekaz o jej dawnym pochodzeniu szlacheckim.
II. W trakcie badań znajdowałem w XIX-wiecznych archiwaliach liczne potwierdzenia wspomnianego pochodzenia (np. wpisy do ksiąg miejskich ludności, listy stanu służby, świadectwa szkolne, itp. urzędowe dokumenty pochodzące z zaboru rosyjskiego).
III. Dopiero dokumenty z 2 połowy XVIII wieku i początków XIX wieku związane z Józefem Kosteckim z Kalisza - wniosły wątpliwości, co do pochodzenia szlacheckiego mojej rodziny.
IV. Józef Kostecki w metrykach i aktach miejskich (od 1769) i grodzkich kaliskich (w 1780), był określany jako sławetny, zacnie sławetny, godny, dostojny i na koniec szlachetny, co głównie wiązało się z jego awansem materialnym, gdyż zmarł jako jeden z najbogatszych Kaliszan.
V. Brak w przeszukanej dokumentacji, t.j.: metrykach czterech małżeństw, akcie zgonu oraz w testamentach danych dotyczących jego miejsca urodzenia oraz imion rodziców, nie pozwala na sięgnięcie głębiej w historię rodzinną.

Co wiem:
- urodził się około 1747 roku;
- nie pochodził z Kalisza, ponieważ w zachowanych księgach urodzin/chrztów dwóch parafii rzymskokatolickich działających w XVIII wieku, nie ma jego aktu chrztu;
- w przejrzanych wyrywkowo metrykach kaliskich z 1 połowy XVIII wieku nazwisko Kostecki nie występuje;
- z indeksów sporządzonych przez R. Knap-Kurowskiego dla ksiąg miejskich kaliskich wynika, że nazwisko Kostecki nie występowało przed 1771 rokiem;
- Józef Kostecki po raz pierwszy był odnotowany w Kaliszu w 1769 roku, kiedy to w Kolegiacie Kaliskiej, jako kawaler zawarł pierwsze małżeństwo.

Tak sobie myślę, że jeżeli z uwagi na ślub z mieszczanką, przyjęcie obywatelstwa miejskiego i zajęcie się piwowarstwem i handlem w Kaliszu, był zdeklasowanym szlachcicem, to może warto przeprowadzić kwerendę w aktach ziemskich kaliskich z 1 połowy XVIII wieku, oczywiście zakładając, że Józef Kostecki pochodził ze szlachty i z rejonu objętego tymi księgami?!
Czy masz jakieś doświadczenie badawcze związane z księgami ziemskimi kaliskimi? Mnie informacje dodatkowe zawarte na stronie: https://szukajwarchiwach.pl/53/4/0#tabZespol niewiele mówią. Ciekaw jestem, czy dla interesującego mnie okresu są sporządzone jakieś regesty, indeksy nazwisk, itp. materiały pomocnicze?
Czy zregestowanie przez Dworzaczka ksiąg grodzkich kaliskich dotyczyło całego zespołu?

Pozdrawiam

Robert

Z powyższego wynika, że przeglądałeś już metryki i księgi ławnicze z Kalisza. Od tego bym zaczynał. Skoro metryki i owe księgi nie wskazują by był szlachcicem, dodatkowo nie pojawia się w księgach grodzkich kaliskich (mimo wszystko sporo ich jest u Dworzaczka z drugiej połowy XVIII w.) to raczej jednoznacznie świadczy o tym, że szlachcicem nie był. Jeśli pod koniec życia tak był tytułowany i potem jego potomkowie, to raczej świadczy o tym, że za awansem materialnym, poszły ambicje co do awansu społecznego, co jest typowym przejawem. Tak więc ten kierunek wydaje się naturalny, a nie taki, że zdeklasowany szlachcic zostaje najbogatszym mieszczaninem wojewódzkiego miasta. Można oczywiście próbować przeglądać te księgi grodzkie kaliskie, których Dworzaczek nie zindeksował lub księgi ziemskie (zawierają podobny materiał jak księgi grodzkie), ale jeśli jako majętny człowiek nie pojawił się w tym co już jest zregestowane, to szanse nie są duże.

[Robert_Kostecki]

A, jeżeli przybył jako młodzieniec do Kalisza z Kresów, na przykład z powodu zawieruchy Konfederacji Barskiej lub powstania hajdamaków, przyjął obywatelstwo miejskie, ożenił się z mieszczanką i zajął się rzemiosłem i handlem, co spowodowało owe "abusus nobilitatis", to tak mogło być?!

Pozdrawiam

Robert

[Michał_Zieliński]

Pewnie, że tak mogło być. Żadnej opcji z góry nie powinno się wykluczać.