Wykaz poległych za Polskę w latach 1918-1921 z Wielkopolski.

[ROMAN_B]

Dobry wieczór.

Jeśli ktoś z państwa poszukuje informacji o poległych i zmarłych żołnierzach, powstańcach, cywilnych pracownikach Wojska Polskiego oraz sióstr Polskiego Czerwonego Krzyża z okresu walk o niepodległość Polski z lat 1918 – 1921 z obszaru Wielkopolski to polecam opisaną poniżej publikację.

Wykaz poległych i zmarłych za Polskę w latach 1918–1921 ( na podstawie akt urzędów stanu cywilnego z zasobów archiwów państwowych w województwie wielkopolskim ), który został opracowany przez Sławomira Józefiaka przy współpracy Bartosza Biegały. Wydawcą przedmiotowej publikacji jest Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu. Opracowanie ukazało się w Poznaniu w roku 2020 i było objęte patronatem Archiwum Państwowego w Poznaniu.

W przedmowie do publikacji Henryk Krystek, dyrektor Archiwum Państwowego w Poznaniu, między innymi napisał: „(…).W Archiwum Państwowym w Poznaniu oraz jego oddziałach zamiejscowych w Gnieźnie, Koninie i Pile, a także w Archiwach Państwowych w Kaliszu i Lesznie, w około 330 zespołach archiwalnych, zachowały się wykazy żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej oraz w walkach o granice Polski w latach 1918-1921.
Mając na uwadze zarówno troskę o właściwe kultywowanie pamięci o poległych żołnierzach i powstańcach, zwłaszcza w wyjątkowym roku setnej rocznicy zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej, Archiwum Państwowe w Poznaniu z wielką przychylnością przyjęło propozycję Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, przygotowania i wydania drukiem „Wykazu poległych i zmarłych za Polskę w latach 1918-1921”, na podstawie akt urzędów stanu cywilnego z zasobów archiwów państwowych zlokalizowanych na terenie województwa wielkopolskiego. Ma to tym większe znacznie, iż wiele miejsc pochówku już nie istnieje. Tak więc publikowane materiały są jednym z niewielu źródeł pozwalających zachować należną pamięć o żołnierzach tamtych pamiętanych dni.
Celem niniejszego wydawnictwa było przeprowadzenie dodatkowej kwerendy archiwalnej, aby uzupełnić dotychczasowe wydawnictwa źródłowe odnoszące się do poległych w I wojnie światowej żołnierzy oraz w walkach o granice Polski 1918-1921, na podstawie akt przechowywanych w archiwach państwowych w: Poznaniu, Gnieźnie, Koninie, Pile, Kaliszu i Lesznie. Przygotowane zestawienie nie rości sobie jednak miana pełnej i wyczerpującej listy poległych, gdyż nie zawiera danych w całości zweryfikowanych. Jest to lista poległych, którymi dysponuje Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu. Dzięki niej można zweryfikować dotychczasowe opracowania źródłowe, co w efekcie pozwala na wskazanie nowych nazwisk poległych osób, które w tych publikacjach nie były odnotowane. Tak, więc stanowi ona uzupełnienie wykazu tych, którzy oddali życie za niepodległą Polskę. (…).”.

W części „Zamiast wstępu” autorzy między innymi napisali: „Obchodzona w tym roku setna rocznica zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej skłania do refleksji nad losami tych, którzy w wojnie z Rosją bolszewicką oddali swoje życie i nie doczekali ostatecznego zwycięstwa. Szacuje się, że jedynie w tym konflikcie życie po polskiej stronie mogło stracić nawet 60 tysięcy żołnierzy. Tymczasem Lista strat Wojska Polskiego... ( dalej: LSWP ), czyli najpełniejszy jak dotąd wykaz osób, które zginęły w walkach o odrodzenie Polski, obejmuje zaledwie nieco ponad 47 tysięcy wpisów. A należy podkreślić, że znaleźli się na niej również ci żołnierze i powstańcy, którzy zmarli lub polegli w innych konfliktach, prowadzonych w latach 1918–1921 przez naszą Ojczyznę, np. w powstaniu wielkopolskim. Oznacza to, że LSWP nie jest listą pełną, a podawana przez nią łączna liczba zgonów jest wartością znacznie zaniżoną i nie oddaje prawdziwej skali poświęcenia polskiego żołnierza. Przeprowadzenie rzetelnych i wyczerpujących badań naukowych w tym zakresie jest ogromnym wyzwaniem, wymagającym drobiazgowych poszukiwań źródłowych w zespołach archiwalnych rozproszonych po różnych archiwach, zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. (…). Wśród ok. 330 zespołów, z którymi się zapoznaliśmy, aż 210 jest przechowywanych w AP w Poznaniu i w jego oddziałach. W efekcie naszych poszukiwań powstała obszerna, bo licząca niemal 10 tysięcy wpisów baza. W przeważającej mierze obejmuje one informacje o poległych w trakcie I wojny światowej, którzy zmarli na wszystkich ówczesnych frontach działań. Specyfiką państwa niemieckiego, w granicach którego aż do przełomu 1918 i 1919 r. znajdowała się większość Wielkopolski, było odnotowywanie śmierci żołnierzy w USC właściwych ze względu na miejsce zamieszkania przed powołaniem do wojska. To rozwiązanie przejęła następnie administracja polska, przez co dziś w wielkopolskich księgach metrykalnych odnaleźć możemy akty zgonów powstańców i żołnierzy zmarłych nie tylko w Wielkopolsce, ale także poza jej granicami – na Śląsku, Ukrainie, w walkach z Litwą, a przede wszystkim w trakcie wojny polsko-bolszewickiej.
Zaprezentowana tu baza poległych jest efektem czasochłonnych poszukiwań i identyfikacji zmarłych i poległych polskich żołnierzy, powstańców, jak również cywilnych pracowników Wojska Polskiego i sióstr Polskiego Czerwonego Krzyża z okresu walk o niepodległość Polski z lat 1918–1921. (…). W efekcie naszych prac udało się odnaleźć również nieliczne, ale interesujące akty zgonu powstałe po 1921 r. One również zostały dołączone do wykazu, sygnalizując konieczność chronologicznego rozszerzenia ewentualnych przyszłych prac archiwalnych w tym zakresie.
W tabelce zawarliśmy podstawowe dane osobowe, które można odczytać w większości aktów zgonu. Obejmują one takie informacje, jak imię i nazwisko, stopień wojskowy, jednostkę wojskową oraz datę i miejsce zgonu. W wielu przypadkach zostały również odnotowane dodatkowe informacje, np. miejsce urodzenia i zamieszkania przed powołaniem do wojska, imiona rodziców, a czasami nawet data urodzenia. Tam gdzie było to możliwe, dane te następnie zweryfikowaliśmy i uzupełniliśmy o odnalezione przez nas podczas dodatkowych poszukiwań akty urodzenia, dostępne w formie zdigitalizowanej na portalu Szukaj w Archiwach. Całość zebranego materiału została rozszerzona o informacje z Listy strat Powstania Wielkopolskiego...6 (dalej: LSPW) oraz wspomnianej już LSWP. Oczywiście nie dla wszystkich wpisów udało się odnaleźć komplet informacji. W części takich przypadków pomocne okazało się zestawienie autorstwa dr. Ł. Jastrząba7 (dalej: CN), co każdorazowo zostało zasygnalizowane w formie przypisu (w tym miejscu należy zastrzec, że jeżeli jedynie zasygnalizowaliśmy fakt występowania danego nazwiska w przywołanej publikacji, bez czerpania z niej danych osobowych, przypis został postawiony przy nazwisku poległego). Dodatkowo należy podkreślić, że w przypadku występowania rozbieżności w danych między zapisami aktów zgonu a wymienionymi powyżej publikacjami, każdorazowo została podana informacja zawarta w księgach metrykalnych. W przypadku miejscowości (urodzenia, zamieszkania i zgonu) w nawiasie kwadratowym podano najbardziej prawdopodobną współczesną nazwę miejscowości, której dany zapis dotyczy (jeżeli istnieją rozbieżności), wraz z informacjami pozwalającymi na ich identyfikację i lokalizację. Nie we wszystkich przypadkach udało się pozyskać pełną i wyczerpującą wiedzę, jednak wydaje się, że zebrane przez nas dane są materiałem wartościowym i przede wszystkim wiarygodnym. Warto również podkreślić, że tam, gdzie było to możliwe, zostały zastosowane polskie formy imion i nazwisk – mimo że w aktach metrykalnych najczęściej można spotkać ich wersję niemiecką. W przypadku nazw jednostek wojskowych każdorazowo podano wersję obowiązującą w dniu śmierci danego żołnierza. Wszystkie informacje odautorskie w tekście zasadniczym zostały ujęte w nawias kwadratowy. Prezentowane tu zestawienie nie jest pełną i wyczerpującą listą poległych. Nie zawiera też danych w pełni zweryfikowanych i absolutnie pewnych, a jest jedynie wykazem poległych, którymi dysponuje Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu. To materiał w naszym przekonaniu cenny, pozwalający na weryfikację wielu zapisów LSWP i LSPW oraz uzupełnienie obu list o nowe, niekiedy nigdy wcześniej i nigdzie indziej nieodnotowane nazwiska. Weryfikacja zebranych tu informacji jest wyzwaniem, które stawiamy przed naukowcami zajmującymi się problematyką polskich strat wojennych w okresie 1918–1921. To też kolejny, niewielki, ale istotny krok do stworzenia nowej, pełniejszej i bardziej wiarygodnej listy tych, którzy umarli za wolną Polskę. Pamięć o nich to nie tylko nasz patriotyczny obowiązek, ale także powód do dumy i wdzięczności za ich poświęcenie, gorliwość i wiarę w najważniejsze dla nas, Polaków, wartości.”.

Kończąc dodam, że polecana przeze mnie publikacja zawiera 2624 nazwiska. Jeśli ktoś z państwa odnajdzie w wykazie osobę, której poszukuje, proszę nie zapomnieć o przypisach i bibliografii, które znajdują się na końcu opracowania.

Link do elektronicznego wydania przedmiotowej książki:
https://www.poznan.uw.gov.pl/system/fil ... s_nr_2.pdf


Pozdrawiam - Roman.