Gdzie szukać informacji o założeniu wsi/folwarku?

Żaczek_Krzysztof · Post autor: **Żaczek_Krzysztof** » pn 18 gru 2023, 14:59

Mam takie nietypowe pytanie, gdyż zbieram dane na temat swojej wioski, a chciałbym znaleźć również jak najwięcej danych odnośnie wiosek okolicznych. O ile w niektórych miejscowościach daty założenia wsi można znaleźć na figurkach w nich się znajdujących, w mojej takiego przypadku nie ma. Wieś powstała stosunkowo niedawno, bo gdzieś w drugiej połowie XIX wieku. Obecna nazwa to Maksymów leżący w gminie Tarłów, niegdyś nazywał się Maksymów Kolonia, Stary Maksym i folwark Stary Maksym. Czy zakładanie folwarków, bądź osad, wsi było odnotowywane w księgach parafialnych, czy to zły trop?

jart · Post autor: **jart** » pn 18 gru 2023, 15:25

Raczej słaby. Po pierwsze nie bezpośrednio - tzn. "odnotowywano" o tyle że zaczęła pojawiać się dana nazwa, ale mogła być tylko podobna albo tak nazywano dane miejsce a nie "jednostkę administracyjną" (choć to już byc może może być przesłanka).
W księgach parafialnych szukałbym raczej pierwszych wystąpień nazwy (może w podobnej formie) - aby określić okres w którym szukałbym gdzie indziej (na teraz nie wiem gdzie - w aktach gminy? aktach dóbr?)

herka · Post autor: **herka** » pn 18 gru 2023, 17:26

Ja niedawno natrafiłem na XIXw księgi hipoteczne "Dóbr Chlewiska i Pawłów" należące do hr. R. Sołtyka w powiecie Szydłowiecki. Kopalnia wiedzy o wsiach, mieszkańcach wymienionych z imienia i nazwiska + jak odrabiali pańszczyznę itp. Do tego mapa dóbr z poszczególnymi domami, łąkami, lasami, opisy zabudowań itd

Pozdrawiam
Krzysiek

jamiolkowski_jerzy · Post autor: **jamiolkowski_jerzy** » pn 18 gru 2023, 18:12

W historii gminy Tarłów
https://tarlow.pl/historia-administracy ... rlow.htmli
jest informacja o Maksymowie
„Jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku na miejscu obecnej wsi był las. Z czasem okoliczna szlachta wybudowała tu folwark. Mieszkał tu zapewne jakiś chłop o imieniu Maksym od jego imienia w drugiej połowie XIX wieku wieś zaczęto nazywać Stary Maksym a folwark włączono do gminy Julianów. W latach osiemdziesiątych XIX wieku w folwarku był jeden dom i 8 mieszkańców”
Wręcz narzuca się kwerenda ksiąg metrykalnych . Jeśli się zachowały to wygląda na samograj . Pewien problem może być w ustaleniu do jakiej parafii przynależał Maksymów w połowie XIX wieku? Teraz to par Św. Barbary w Słupi Nadbrzeżnej
https://diecezjasandomierska.pl/slupia- ... w-barbary/
Ps ten chłop o imieniu Maksym brzmi moim zdaniem zbyt bajkowo. Jeśli są księgi to łatwo przyjdzie to zweryfikować. Historia wsi do utworzenia,

Zbig_Kowalski · Post autor: **Zbig_Kowalski** » pn 18 gru 2023, 18:20

jamiolkowski_jerzy pisze:W historii gminy Tarłów
https://tarlow.pl/historia-administracy ... rlow.htmli
jest informacja o Maksymowie
„Jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku na miejscu obecnej wsi był las. Z czasem okoliczna szlachta wybudowała tu folwark. Mieszkał tu zapewne jakiś chłop o imieniu Maksym od jego imienia w drugiej połowie XIX wieku wieś zaczęto nazywać Stary Maksym a folwark włączono do gminy Julianów. W latach osiemdziesiątych XIX wieku w folwarku był jeden dom i 8 mieszkańców”
Wręcz narzuca się kwerenda ksiąg metrykalnych . Jeśli się zachowały to wygląda na samograj . Pewien problem może być w ustaleniu do jakiej parafii przynależał Maksymów w połowie XIX wieku? Teraz to par Św. Barbary w Słupi Nadbrzeżnej
https://diecezjasandomierska.pl/slupia- ... w-barbary/
Ps ten chłop o imieniu Maksym brzmi moim zdaniem zbyt bajkowo. Jeśli są księgi to łatwo przyjdzie to zweryfikować. Historia wsi do utworzenia,

A to nie jest ten Maksymów?
Wykaz (księga) hipoteczny nieruchomości ziemskiej Maksymów
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jed ... a/16224684
1820 to dolna data akt.

Żaczek_Krzysztof · Post autor: **Żaczek_Krzysztof** » wt 19 gru 2023, 13:06

Dziękuję za odpowiedzi.
Zbig - to ten Maksymów, ale ten 1820 to może jakaś uogólniona data dla wszystkich zakładanych dokumentów, bo w tym roku na pewno jeszcze nic tam nie istniało. 1880 już tak, w dużo wczesniejszych dokumentach i o składzie miejscowym parafii Słupia Nadbrzeżna i o miejscowościach w gminie Julianów, do której wtedy folwark należał, nie ma wzmianek o Maksymowie (Starym Maksymie).
Nie byłem nigdy w Czytelni Akt w żadnych Archiwach Państwowych, ale jak widzę czas na ten pierwszy raz

janusz59 · Post autor: **janusz59** » wt 19 gru 2023, 14:02

Okoliczne nazwy nowych osad to oprócz Maksymowa : Mieczysławów, Tadeuszów, Julianów. Podejrzewam pochodzenie od imion osób spokrewnionych z właścicielem dóbr.

Istnieje i jest dostępna w bibliotekach cyfrowych : Tabella Miast, Wsi , Osad Królestwa Polskiego ...... Jest to dzieło w dwóch tomach z 1827 roku.

Pozdrawiam
Janusz

Żaczek_Krzysztof · Post autor: **Żaczek_Krzysztof** » wt 19 gru 2023, 14:49

W 1827 roku jeszcze nie było żadnej z tych wsi "imiennych". Ale dziękuję Janusz, bo podsunąłeś mi dobry trop. Niekoniecznie może były to osoby spokrewnione z właścicielem dóbr, ale może właśnie wszystkie te imienne miejscowości powstały po 1864 roku po reformie uwłaszczeniowej.

edit: W 1865 roku u Oskara Kolberga w "Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Serya II. Sandomierskie" również jeszcze wzmianek nie ma - jest tylko Słupia Naddbzeżna i Wesołówka z pobliskich wsi, czyli te, które też przewijają się na starszych mapach.

piotrek07 · Post autor: **piotrek07** » wt 19 gru 2023, 15:03

Pisał Krzysiek że natrafił na księgi hipoteczne.Ale chyba nie w internecie...?

jamiolkowski_jerzy · Post autor: **jamiolkowski_jerzy** » wt 19 gru 2023, 17:23

Bardzo sceptycznie (a przynajmniej z rezerwą) łączyłbym powstawanie Maksymowa i jego nazwy z reformą uwłaszczeniową . Jeśli geneza i historia lokalnego nazewnictwa są prawdziwe, a w latach 80 tych XIX był tylko jeden właściciel, to bardziej mi kojarzy z rodzajem leśnej osady. O takich w moich pod białostockich stronach mawiało się z rosyjska myza. Szybki rozwój był raczej wynikiem intensywnej ale już późniejszej gospodarki leśnej w tym przypadku wycinki lasu.
Mam nadzieje że zapisy hipoteki pozwolą to rozwiązać

mbeelas · Post autor: **mbeelas** » wt 19 gru 2023, 18:09

herka pisze:Ja niedawno natrafiłem na XIXw księgi hipoteczne "Dóbr Chlewiska i Pawłów" należące do hr. R. Sołtyka w powiecie Szydłowiecki. Kopalnia wiedzy o wsiach, mieszkańcach wymienionych z imienia i nazwiska + jak odrabiali pańszczyznę itp. Do tego mapa dóbr z poszczególnymi domami, łąkami, lasami, opisy zabudowań itd

Pozdrawiam
Krzysiek

Tak z ciekawości. Czy w przypadku tej wsi, na spisie dotyczącym pańszczyzny są kobiety?

herka · Post autor: **herka** » wt 19 gru 2023, 20:37

Odnosząc się do powyższych pytań to samą hipotekę przeglądałem w AP Radom. Wcześniej przewertowałem Szukajwarchiwach.pl i wytypowałem potencjalnie ciekawe dokumenty w tym tą hipotekę. Obecnie coraz więcej ksiąg hipotecznych pojawia się z różnych APów na szukajwarchiwach więc warto sprawdzać.
Sugestia dla Krzysztofa Żaczka - dobrze jest sprawdzić co jest w danym AP i przed przyjazdem zgłosić mailowo (wg procedury AP) chęć przeglądania wybranych dokumentów. Zaoszczędza się wtedy czas zanim pracownik AP przyniesie te księgi.
Co do pańszczyzny kobiet to z zasady odrabiali ją (lub płacili w innej formie) chłopi/gospodarze, ale są też zapisy np. wśród komorników znalazłem taki: "Kasprzykowa wdowa".

Pozdrawiam
Krzysiek

Żaczek_Krzysztof · Post autor: **Żaczek_Krzysztof** » wt 19 gru 2023, 20:52

Krzysiek dziękuję Ci za cenne wskazówki. Już pisałem do AP w Sandomierzu o chęć oględzin tej księgi. Być może znajdą się również inne, w których znajdę cenne informacje. Internet też potrafi zaskakiwać, bo np. znalazłem w Kurierze Warszawskim z 1894 roku informację o pożarze wsi. Jeżeli w AP wypali zebranie odpowiedniej wiedzy, to wezmę się za pozostałe wioski parafii Słupia Nadbrzeżna, usystematyzuję i skataloguję wszelkie dane dla potomnych, bo odkąd tutaj zamieszkałem (2017), poszerzam swoją wiedzę o regionie i chcę też zostawić coś po sobie dla potomnych.
Jerzy, możesz też mieć rację. Ciekawi mnie ten boom, w którym na przestrzeni 30-40 lat nagle pojawiło się kilkanaście wiosek w obrębie kilku - kilkunastu kilometrów, a tereny leśne zostały zredukowane o 80-90 procent (szacunki wg map, które oglądałem z różnych okresów w tej okolicy - początek XIX wieku to praktycznie same lasy, okres międzywojenny i tuż po II WŚ to praktycznie same grunty orne, obecnie od jakichś 30 lat znów wracają duże połacie leśne).

Sroczyński_Włodzimierz

Rabunkowa "gospodarka" leśna XIX wieku dotknęła wielu rejonów. Okresowo/lokalnie nie było drewna, budulca
Z powodu braku lasów - drzew, i to w tych okolicach, które 200 lat temu w miarę dostatnio żyły z gospodarowania lasami, racjonalnego gospodarowania.
Pomimo cenzury można trafić na opisy z epoki, nawet poza "specjalistyczną literaturą" tj nawet w broszurach/gazetach. 100-200 kilometrów niżej tj z biegiem Wisły, podobnie przy Bugu. Pewnie mechanizm podobny, i transport może też rzeką.
Nie było tam "szybkich przekształceń własnościowych" (dzierżawców obcych) przed wylesieniem?:)

jamiolkowski_jerzy

Sandomierskie i opatowskie było zamieszkiwane przez szlachtę co najmniej średnią (najmniej jednowioskową ) Takim znacznym tam rodem był ród Leszczyńskich. Byli dziedzicami Słupi Nadbrzeżnej i właścicielami okolicznych ziem, także lasów.
Alojzy był fundatorem Kościoła w latach 1840 – 1842. To za życia jego syna Władysława powstawały owe specyficzne miejscowości leśne. W trakcie kwerendy zapisów hipotecznych warto mieć to nazwisko na uwadze.