Szkoły żołnierskich dzieci

[Nagórski_Bogusław]

Witam z Krakowa!

Po latach bezowocnych poszukiwań powracam z tematem:

Poszukuje wszelkich informacji n.t. istniejących na przełomie XIX i XX wieku szkół kształcących dzieci (młodzież?) na potrzeby wojska (rzemieślnicy, muzycy itp).
Były to dzieci (młodzież) byłych żołnierzy armii carskiej (sieroty, półsieroty).

Dzieci te "były oddawane do wojska" przez rodziny dobrowolnie.
Nie byli to więc tzw kantoniści.

Szkoły te miały by być przy pułkach gwardyjskich, m.in. w Warszawie.
Może ktoś się z tym tematem zetknął ?
W jakim wieku dzieci tam trafiały?
Czy nosiły mundury?

Pozdrawiam
Bogusław

[Krystyna.waw]

Chodzi o szkoły kantonistów?
Szkoły kadetów?

[Nagórski_Bogusław]

Witaj, Krysiu, z Krakowa!

Problem w tym, że ani o jedne , ani o drugie!
Szkoły kantonistów w tym czasie już zlikwidowano (trafiały do nich niedobrowolnie dzieci).
Do szkoły kadetów szli chyba młodzi ludzie już z jakimś wykształceniem lub cenzusem (szkoliły oficerów?).

Do "szkół żołnierskich dzieci" ubodzy rodzice (z byłym żołnierzem, wdowy) oddawali synów aby mogli znaleźć potem zatrudnienie w carskim wojsku jako rzemieślnicy czy muzycy.
Takie szkoły prowadziły pułki gwardii (m.in. w Warszawie). Ale brak literatury o tym temacie.

Pozdrawiam
Bogusław

[Irena_Powiśle]

To były szkoły garnizonowe dla dzieci przy pułkach lejb-gwardii.
Do takiej szkoły dzieci trafiały w wieku 7 lat.
W wieku 15 lat mogły iść do wojska. Mogły nie.
W tych szkołach uczono jak najmniej matematyki + inne nauki oraz fach cywilny.

Гарнизо́нная школа (фр. garnison от garnir — снабжать, вооружать, также полковая школа), Школа солдатских детей[1] — военное учебное заведение, дававшая начальное образование для детей лиц солдатского сословия, располагавшееся в гарнизоне (полку) Императорской армии и подготовки их к службе в РИА на определённых должностях. Матросских детей обучали в адмиралтейских школах.

Гарнизонные школы предназначались для подготовки солдат, других лиц нижних чинов, унтер-офицеров и нестроевых РИА. К обучению детей привлекали наиболее подготовленные унтер-офицеры и офицеры. Ответственность за качество обучения возлагалась на командира полка (отдельного батальона).

Низший разряд военно-учебных заведений России, где обучали детей солдат грамоте, чтению, письму, арифметике, строевой подготовке, основам артиллерии, инженерного дела и другим военным наукам. В гарнизонные школы предписывалось принимать солдатских и унтер-офицерских детей, начиная с 7-летнего возраста, как от того гарнизона, при котором школа учреждена, так и от губернских штатных воинских команд. В гарнизонные школы также принимались и дети отставных военнослужащих, проживающих в городах и уездах, рожденные во время службы. В случае, если дети не имели никакого содержания, возраст приёма в гарнизонную школу снижался до 5 лет от роду. Воспитанниками школ солдатских детей комплектовались хоры.

Wszędzie taki samy tekst.

Chociaż może nie mam racji.
To w ogóle o szkołach garnizonowych. Poszukam o szkołach przy pułkach lejb-gwardii.
A propos te dzieci miały mundurki - tak napisano w artykule.

Школы солдатских детей.
Проблема подготовки пополнений в условиях неграмотного населения для армии была серьезной проблемой еще с периода Петровских реформ. Изначально для решения этой проблемы были созданы школы кантонистов. Хоть их эффективность была и невысокой, тем не менее эти учреждения послужили основой для военного образования, ориентированного на нижних чинов. В середине 19 века эти школы были преобразованы в школы солдатских детей. Постепенно уровень образования в этих школах серьезно рос, особенно это коснулось школ при гвардейских полках, имевших большее финансирование и возможности. Помимо базовой грамотности и изучения церковной литературы, в этих школах преподавались и предметы, позволявшие готовить младших командиров(унтер-офицеров) или технических специалистов для военного ведомства еще до призыва на службу. Особо одаренные выпускники школ получали возможность продолжить обучение дальше, например, при Офицерской стрелковой школе.
Для учеников этих школ существовала специальная форма, схожая с формой полка, при котором действовала школа.

илл.1 Учащийся школы солдатских детей(кантонист) л.-гв. Кексгольмского полка
илл.2 Оркестр школы солдатских детей лейб-гвардии Измайловского полка 1909г
илл.3 Состав школы солдатских детей л.-гв.Литовского полка
илл.4 Формы одежды школ л.-гв. Литовского, л.-гв. Кексгольмского, л.-гв. Петроградского и л.-гв.Волынского полков
https://m.vk.com/wall-14444655_462
Niestety strona po logowaniu, ale na szybko przed komunikatem można zdążyć.

Jeszcze jedna strona ale raczej dotyczy architektury - szkoła w Petersburgu przy pułku lejb-gwardii
https://www.citywalls.ru/house13010.html

Сборник сведений и правил для воспитанников Школы солдатских детей Лейб-гвардии Преображенского полка
Место издания
Санкт-Петербург
Год издания
1894
Язык
Русский
https://rusneb.ru/catalog/000199_000009_003668567/
Niestety nie ma online wersji

Zaproszenie na choinkę, szkoła dzieci żołnierskich pułku Litewskiego
https://exponat-online.ru/exhibit/5426014/
Następne niestety, zdjęcia nie można oglądać(

[Nagórski_Bogusław]

Witaj, IRENO, z Krakowa!

Jesteś NIEOCENIONA ! Baaaardzo Ci dziękuję !!!
Zdjęcie ze Szkoły Żołnierskich Dzieci Litewskiego Pułku Lejbgwardii jest WSPANIAŁE!
Może na nim być mój Dziadek i doskonale mówi do czego przygotowywano wychowanków.

Serdecznie pozdrawiam
Bogusław

[Irena_Powiśle]

Nie ma za co, Panie Bogusławie)
Znalazłam jeszcze mały (ale moim zdaniem ciekawy) szczegół o tej szkole warszawskiej.

Na podstawie listów prywatnych dyrygenta choru synodalnego, rosyjskiego kompozytora Aleksandra Kastalskiego (zmarł w roku 1926).
https://azbyka.ru/otechnik/Pravoslavnoe ... ma-tom-1/1

W tym chórze byli 2 soliści, już dorośli mężczyźni, ale podstawowa część chórzystów to chłopcy.
W roku 1911 zaproszono ten chór na występy do Wiednia, ale oczywiście że przez Warszawę - innej drogi nie było).
Jechali dwoma wagonami (razem z chłopcami jechali "dziadźki" - służący), przy stacjach mieli obiad.
W Warszawie mieli występ w Filharmonii, po koncercie dyrygent został zaproszony "do jakiegoś "Bristolu"))

После концерта Затаевич с Мыслиным зазвали обедать «администрацию» в какой-то «Бристоль» – с мадерами, шампанским..(с)

, a dzieci razem z "дядьками" pojechali na nocleg do szkoły dzieci żołnierskich Lejb-gwardii Litewskiego pułku, bo tam ich przydzielono.
W liście dyrygent nazywa tych uczniów "kantoniści", ale nie jest to tak, kantonistów już nie było - oprócz tego w przepisach napisano właśnie o szkole dzieci żołnierskich przy pułku Litewskim.

Następnego dnia dzieci mówiły że jedzenie/kolacja i śniadanie były bardzo nie smaczne. Znacznie gorzej od jedzenia przy stacjach kolejowych.

Из церкви давай кататься по городу (есть прелестные места); местами очень напоминает Одессу – везде давно все распустилось, масса цветущих уже каштанов, сирени, черемухи, желтой акации... У памятника Мицкевичу большие деревья уже цветут огромными какими-то вроде пионов...

Кантонисты полка уступили нашим ребятам свои постели и обед, а ребята наши им показывали свое искусство в фортепианной игре – словом, подружились; только солдатским обедом после станционных борщей и котлеток, кажется, остались не особенно довольны222* (с)

222*В Варшаве детская группа хора вместе с дядьками расположилась в школе солдатских детей лейб-гвардии Литовского полка и питалась в его столовой . (с)

No całe to moje małe opowiadanie mieści się w jedno zdanie - mimo tego że pułki lejb-gwardii miały budżet wyższy od budżetu zwykłej jednostki wojskowej jedzenie w szkole dla dzieci żołnierskich było nie za bardzo. I że w roku 1911 ta szkoła jeszcze istniała
Moim zdaniem drugie zdjęcie, zaproszenie na choinkę, powinno być ciekawe, bo w opisach są tam dzieci tej szkoły po jednej stronie i żołnierze po drugiej, w centrum choinka i na dole program imprezy. Niestety nie ma w opisach daty.
Można spróbować o skan tego zdjęcia.

[Nagórski_Bogusław]

Witaj, IRENO, z Krakowa !
JAK ZWYKLE jesteś WIELKA !

Patrzę na foto Szkoły Żołnierskich Dzieci Litewskiego Pułku Lejbgwardii i zastanawiam się czy jest na nim mój Dziadek (*1880; "specjalizacja" muzyk!). Śpiewakiem chyba nie był? W wojsku zrobił potem krótką karierę jako TRĘBACZ w pułkach huzarów, najpierw w Mławie, potem w Siedlcach. Niestety zaraził się tyfusem i już na zawsze pozostał nad Wołgą, koło Saratowa.

Przeglądając wikipedię natrafiłem na historię Litewskiego Pułku Lejb-Gwardii (A.Markgrafskij, s. 510) a w niej na informację o utworzeniu "pułkowej szkoły żołnierskich dzieci" oraz starań o polepszenie warunków lokalowych dla jej funkcjonowania (1878-1881).

Ogromnie Ci jestem wdzięczny za poświęcony mi czas! I za to, że pochyliłaś się nad tematem - obcym niestety naszym historykom a jakże ważnym dla genealogów !

Serdecznie pozdrawiam
Bogusław

[Irena_Powiśle]

Panie Bogusławie,
pamiętam tą historię... Nawet w RGWIA nie wiedzieli nic o istnieniu takich szkół.

Zapytałam o tym zdjęciu z choinką, odpowiedź trochę dziwna - odpowiedzieli że wszystkie te zdjęcia są na stronie Goskatalog (do której dostępu nie mamy) lub przyjechać do ich miasta(

Spróbuję w inny sposób.

Upd Czy pan zauważył że w tym pliku ze zdjęciem orkiestry jest zdjęcie części mundurku tych uczniów? To rys.1
Teraz otworzyłam plik z komputera, okazało się że można zrobić screen dość dobrej jakości.
Niestety źródła nie podane(

Są jeszcze książki o historii tego pułku (wydane przed rokiem 1914), można to ściągnąć. Zdjęcia/rysunki koszar w Alejach Ujazdowskich oraz cerkiew, ale w tej co oglądałam (prawdę mówiąc na szybko) nie odnalazłam nic o tej szkole.