Mentzen - ciekawa genealogia

[bielecki]

Od czasu do czasu pojawiają się tu genealogie znanych polityków.

Ponieważ ciekawą historią swojej rodziny podzielił się swego czasu Sławomir Mentzen, a jest to nazwisko, które nosi w Polsce tylko jedna rodzina, więc zainteresowałem się sprawą, zwłaszcza iż dotyczy okolicy, z której mam też swoich przodków.

Oddajmy głos panu SM:

Jak łatwo zauważyć, mam niemieckie nazwisko. Mój pradziadek Józef Mentzen był 100% Niemcem. Mieszkał przed I wojną światową w okolicach Tucholi. Zdążył spłodzić z żoną Polką dwóch synów - Jana i Józefa, po czym ruszył walczyć za Kajzera z Carem i zginął w trakcie I wojny światowej, nie ujrzawszy na oczy swojego młodszego syna, a mojego dziadka - Józefa. Moja prababcia po śmierci męża ponownie wyszła za mąż, tym razem za Polaka.

O relacjach pomiędzy braćmi nie wiem nic. Ich matka była Polką, ojczym Polakiem a żyjący do II wojny światowej dziadek Niemcem. Wychowywali się w odradzającej się po zaborach Polsce, na terenach poniemieckich, w dwunarodowej rodzinie, mieszkając w okolicy zamieszkanej zarówno przez Niemców jak i Polaków. To były skomplikowane i trudne czasy.

W styczniu 1939 roku Józef ożenił się z Dominiką Serwaczyńską - moją babcią. Gdy wybuchła wojna, wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył nad Bzurą, dostał się do niewoli, z której wrócił po paru miesiącach. Nie wszyscy pewnie wiedzą, ale na Pomorzu trwała wtedy zorganizowana akcja mordowania Polaków przez Niemców. Zamordowany został wtedy, za fakt posiadania wyższego wykształcenia, brat mojej babci, będący zresztą długoletnim kolegą mojego dziadka. To zdaje się, ostatecznie przesądziło, że dziadek nie miał wątpliwości, że chce jednak być Polakiem. Odmówił zostania Niemcem, odmówił zgody na likwidację swojej polskiej żony, za co oboje zostali wysiedleni w okolice Lublina. Tam uciekł do lasu, wstąpił do AK, gdzie doszedł do egzekutywy - wykonywał wyroki śmierci na agentach, kolaborantach i im podobnych.

Dzięki indeksom PomTG udało się bez trudu zlokalizować tę rodzinę - okazuje się, że osadnik Johann Mentzen z okolic Duesseldorfu musiał przybyć do wsi Grochowo (w pół drogi między Chojnicami, a Tucholą) gdzieś w okolicy roku 1900, może w ramach akcji osadniczej pruskiej Komisji Osiedleńczej, gdyż dopiero od tego czasu różni członkowie tej rodziny pojawiają się w PomGenBazie. To jest ten dziadek dziadka, o którym wspomina SM, że dożył drugiej wojny - faktycznie pojawia się jego akt zgonu w indeksie w roku 1941. Nawet dziś można w mapach nazwisk niemieckich ustalić, że nazwisko to koncentruje się w Niemczech w regionie północnej Nadrenii.

Na stronie GenealogiaWArchiwach znajdziemy cywilną rejestrację ślubu jego syna w USC Kęsowo 1910: Johannes Josephus Mentzen, katolik, urodzony w roku 1884 w Lindtorf (chyba przekręcone Lintorf) w powiecie Duesseldorf, syn Johanna Mentzena i Elisabeth zd. Clasen - oraz Franziska Eva Wenda, katoliczka, urodzona w roku 1885 [w akcie błędnie: 1865] w Jeleńczu pow. Tuchola, córka Augusta Wendy i Reginy zd. Schulz.

Franciszka Ewa to "żona Polka" "pradziadka 100% Niemca", która najpewniej wywodziła się z tzw. Kosznajdrów, ludności zamieszkującej tereny w okolicy Chojnic i Tucholi, która przybyła tam z Niemiec jeszcze w późnym średniowieczu, pozostałą przy wyznaniu katolickim i kulturowo zasadniczo spolszczyła się, zachowując jednak niemieckie nazwiska. Ktoś nie znający tej lokalnej specyfiki mógłby uznać tę prababcię za Niemkę, bo w jej drzewie wszak same niemieckie nazwiska.

Rodzice: August Wenda i Regina Schulz (cywilna rejestracja ślubu Ostrowite 1875)
Dziadkowie: Józef Wenda i Katarzyna Wolschlaeger z Jeleńcza (ślub 1838 Jeleńcz) - oraz Andrzej Schulz i Maria Stranz z Ciechocina (ślub 1854 Ostrowite)

Tak to na polskim Pomorzu bywało. W XX wieku w swej masie Kosznajdrzy uważali się za Polaków i nie ma powodu przypuszczać, by cytowane wspomnienia były w tym punkcie naciągane - Józef Mentzen był świeżo osadzonym Niemcem i za takiego uchodził, a Wendowie, Schulzowie itd. mieszkający tam od stuleci, uważali i uważają się za Polaków.

Łukasz

[Janiszewska_Janka]

Faktycznie to ciekawa genealogia i w pewnych faktach splata się z dziejami mojej rodziny Wieteckich. Najstarszy syn mojego dziadka Franciszka Wieteckiego urodził się w 1907 roku w okolicy Berlina, bo mieszkając w Kaliszu jechali na "saksy" do Niemiec i tam nauczyli się uprawy szparagów. Na podstawie aktu urodzenia najstarszy brat mojej mamy nosił nazwisko spolszczone z niemieckiego i jako Jan Wetezki został zawodowym plutonowym w jednostce w Bydgoszczy. Brał udział w walkach wrześniowych 1939 roku i zaginął w czasie walk nad Bzurą ok 19 września 1939 roku, gdy wypłacał żołd jako opiekun kasy pułku.
Moja mama mieszkająca wówczas w Poznaniu wraz z ówczesnym mężem, pochodzącym z Prus Wschodnich także musiała uciekać i po ukrywaniu się w lasach zamieszkali w Lublinie, gdzie niestety w 1943 r hitlerowcy zabrali ich na Zamek Lubelski i po miesiącu osadzono na Majdanku jej męża oraz po kilku tygodniach pozostały po nim tylko okulary i przyrządy do golenia.
Dodam, że moja prababcia Magdalena z Rypplów Wietecka (1852-1941) także pochodziła z rodziny niemieckiej Jakuba Rippe, który w XVIII wieku był murarzem w Pyzdrach.
Mimo tych niemieckich genów czujemy się Polakami i tylko została nam niemiecka dokładność oraz niechęć do bałaganu w zarządzaniu państwem polskim.

Pozdrawiam
Janka

[Tadeusz_Wysocki]

Rodzina o nazwisku Mentzen występowała też na Śląsku wieku XVIII w. np. nasza Genetka i śluby:
1766 Georgius Michnik Georgius Catharina Mentzen Grodziec-Grodzietz Grodziec
- a więc Katarzyna Mentzen urodzona ok. 1740 r.
Nie musi być powiązana, ale ciekawe.

[niki.ix]

Mentzen to Trondheim w Norwegii. Prusy dopiero od XVIII w.

pozdrawiam
Anka

[piotr_nojszewski]

To może tak gwoli uzupełnienia.
Jest tu dwu Janów Mentzenów jeden str 121 - 4 lata, dość drugi strona 122 - 8 lat
Pierwszy to przypadek specyficzny bo po wojnie po służbie w Wehrmachcie wrócił do Polski i czytając można opisy można miec pewne watpliwości co do stanu faktycznego.
Drugi mniej fajny ale i tu sąd zbyt wiele nie ustalił.
Miejsce urodzenia zbieżne Grochowo powiat Tuchola. Obaj mieli DVL 2 a daty ur. s 130-131.

https://www.miastochojnice.pl/zeszyty-c ... kie-33.pdf

[Janiszewska_Janka]

To faktycznie jeszcze ciekawsza historia. Dwóch Janów Mentzenów, urodzonych w tym samym Grochowie w powiecie Tuchola i urodzeni w podobnym czasie. Jeden Jan Mentzen urodzony w 1912 r kupiec, a drugi Jan urodzony w 1914 r rolnik. Obydwaj karani więzieniem i ten pierwszy siedział w więzieniu z akowcami.
Dziadek polityka miał imię Józef, mieszkał na tym samym terenie i był według niego bohaterem i żołnierzem AK, a tu taka zhańbiona rodzina z krwią na rękach. Jedni mordowali Polaków i zostali skazani, a jego dziadek chyba z tej samej rodziny "likwidował" wrogów Polski jako żołnierz AK. Krańcowo różne zachowania w tej samej rodzinie?
Dobrze byłoby dotrzeć do akt sądowych, które są zapewne w IPN i sprawdzić jak było faktycznie.

Pozdrawiam
Janka

[bielecki]

Jan Alojzy urodzony w 1912 to brat Józefa - Akowca. Zresztą Sławomir Mentzen w dalszej części zacytowanych wspomnień mówił również o nim:

"Zawsze uchodził za cwaniaka, nie był lubiany przez resztę rodziny, mówiono na niego Hans. Prawdopodobnie nie bez powodu, bo po wybuchu wojny Jan poczuł się dla odmiany Niemcem. W 1941 roku został powołany do Wehrmachtu, trafił na front wschodni. Walczył wtedy z Rosjanami na Krymie, zanim to było modne. W 1944 roku trafił na front zachodni, do Alzacji. Jego jednostka wycofała się do Bawarii, gdzie trafił do niewoli amerykańskiej.

Pod koniec 1945 roku wrócił do Polski, gdzie po kilku miesiącach został oskarżony i skazany na 4 lata więzienia za udział w Selbstschutz i SA, a także za przemoc względem ludności polskiej, obelżywe słowa i donosy. Wyszedł z więzienia w 1949 roku i wyjechał do RFN, gdzie słuch po nim zaginął. "

Natomiast pytanie kim jest osoba o personaliach Jan Mentzen urodzony rzekomo w roku 1914. W rodzinie Józefa i Franciszki takiego dziecka nie było.

Jednak jest też w tej samej okolicy jeszcze jeden Jan Mentzen (już czwarty?), być może kolejny syn Jana i Elżbiety (czyli pierwotnych osiedleńców w Grochowie), który w roku 1911 ożenił się z Agnieszką zd. Tepe. Może mieli syn Jana w roku 1914? W PomGenBazie ich pierwsze dziecko jest wykazane w roku 1921, więc całkiem prawdopodobne, że jakieś inne dzieci rodziły się wcześniej, tylko rejestrowane były w którymś USC dotąd niezindeksowanym.

Łukasz

[Robert1]

Drugi Jan Mentzen, ten skazany na 8 lat, ur. 19.10.1914, to syn Jana - vide: https://inwentarz.ipn.gov.pl/node/30092 ... a7PgQurpUA

a zatem:

Jan/Johann Mentzen zm. 1941 + Elżbieta z d. Clasen - pierwotni osadnicy w Grochowie

1. syn Jana i Elżbiety: Józef Mentzen (w akcie: Johann Joseph) ur. 1884 Lintorf - żonaty z: Franciszka Ewa Wenda, secundo voto Janowicz, ur. 1885 Jeleńcz

ich dzieci (wnukowie pierwotnych osadników):

a) Jan Alojzy Mentzen - ur. 23.03.1912 Grochowo, w II RP odbył zasadniczą służbę wojskową. Volksdeutsch II grupy, członek niemieckiej Samoobrony i SA. W 1941 powołany do Wehrmachtu, był kucharzem. Walczył na froncie wschodnim (Krym), a od 1944 - na froncie zachodnim (Alzacja, Bawaria), trafił do niewoli, dobrowolnie wrócił do Polski 2 listopada 1945, aresztowany i skazany na 4 lata więzienia. Po odbyciu wyroku wyjechał do RFN. Zmarł po 1985 r. w Lintorf, czyli miejscowości urodzenia swojego ojca.

b) Józef Mentzen ur. ok. 1914 - odmówił podpisania Volkslisty, żołnierz WP, następnie AK. Żonaty z Dominiką z Serwaczyńskich (1919-2002), dziadek Sławomira Mentzena

c) Jadwiga voto Kuffel ur. 1911, zm. 1947 w obozie dla Niemców w Potulicach
d) Zygfryd Mentzen (ur. i zm. 1915)
e) [córka] voto Rosentreter

2. syn Jana i Elżbiety: Jan Mentzen - żonaty z: Agnieszka Tepe (ślub 1911)

ich syn, a wnuk pierwotnego osadnika: Jan Mentzen ur. 19.10.1914 w Grochowie - Volksdeutsch II grupy, członek niemieckiej Samoobrony i (rzekomo) SS. Skazany za udział w zbrodni w Rudzkim Moście oraz za znęcanie się nad ludnością polską na 8 lat więzienia. Jego zdjęcie widnieje w podlinkowanej publikacji.

[bielecki]

Przy pomocy PomGenBazy można chyba z dużą pewnością ustalić co następuje:

1. Johann (+1941) i Elisabeth zd. Clasen (+1909) - przybyli do Grochowa po 1900?

1.1 Johann Joseph (*1884 pow. Duesseldorf) oo Franciszka Wenda, ślub USC Kęsowo 1910 [jest w GenealogiaArchiwach], w 1920 Franciszka wyszła ponownie za mąż za Leona Janowitza [Janowicza?]
1.1.1 Jan Alojzy *1912 USC Raciąż - to ten skazany na 4 lata
1.1.2 Zygfryd August * oraz +1915 par. Silno
1.1.3 Józef Augustyn *1916 par. Silno, ślub 1939 z Dominiką, dziadek Sławomira

1.2 Johannes oo Agnieszka Tepe [Tepc?] ślub 1911 par. Ostrowite
1.2.1 Johann Bernard *1914 [na razie nie ma w PomGenBazie - hipoteza] - skazany na 8 lat
[EDIT: jest w PomGenBazie tylko zindeksowany jako "Mantzen"]
... dalsze dzieci wykazane w PomGenBazie w par. Silno od 1921

Najwyraźniej wszyscy ww. mieszkali we wsi Grochowo par. Silno, USC Raciąż.

W PomGenBazie są też kobiety (pewnie córki Johanna i Elisabeth) o nazwisku Mentzen wychodzące za mąż po 1900, pominąłem dla przejrzystości.
Można też odszukać dwa śluby Janów Mentzenów, możliwe że tych znanych nam z powojennych wyroków, tyle że to co w tej chwili wiemy, chyba nie pozwala ich konkretnie przypisać. Jeden Jan Mentzen żeni się w Chojnicach w 1938 z Henriette Lange, drugi w 1940 w Silnie z Agnes Schwemin.

Łukasz

[bielecki]

Ech, bohaterowie genealogii obecnych polityków. Może przejdźcie teraz do tej genealogii:
https://forum.genealodzy.pl/search.php? ... fd2645f069
Ale uważajcie, bo pod tym tematem zmieniają i kasują wpisy.

Nie mam się czego wstydzić. O ile pamiętam, pierwszy wskazałem lokalizację oryginalnego aktu urodzenia Józefa Tuska. Do tamtej pory podawano Gdańsk jako miejsce urodzenia.

Ale prawda, że w przywołanym wątku znajdują się wpisy zaiste kuriozalne, w których pytają na forum GENEALOGICZNYM "po co właściwie szukacie mu tych przodków"

Łukasz

[Robert1]

Jeśli czegoś nas uczą lata doświadczeń z genealogią to żeby się opierać na dokumentach, a nie na zasłyszanych historiach rodzinnych.

Speaking of which: oto akt małżeństwa Johanna Mentzena i Elisabeth Huberty Clasen z 1881 r., który znalazłem.

Angermund, dnia 30 kwietnia 1881 r.

Przed niżej podpisanym urzędnikiem stanu cywilnego stawili się dziś
w celu zawarcia małżeństwa:

1. Johann Mentzen,

wyznania katolickiego, urodzony 24 listopada 1855 r. w Lintorf,
zamieszkały w Lintorfie, dom nr 141,

syn rolnika Johanna Mentzena i zmarłej Wilhelmine z domu Hinselmann
zamieszkałych w Lintorfie.

oraz

2. niezamężna Elisabeth Huberta Clasen,

wyznania katolickiego, urodzona ? grudnia 1858 r. w Rahm,
zamieszkała w Rahm, dom nr 174,

córka Hermanna Clasen
i zmarłej Marii z domu Ricken,
zamieszkałych w Rahm.

Jako świadkowie stawili się:

dzierżawca gospodarstwa Hilarius Hundgeburth,
lat 55, zamieszkały w Rahm.

rolnik Peter Mentzen,
lat 24, zamieszkały w Lintorf.

W obecności świadków urzędnik stanu cywilnego zapytał narzeczonych,
oddzielnie i kolejno, czy oświadczają, że chcą zawrzeć ze sobą małżeństwo.
Po twierdzącej odpowiedzi obojga ogłosił,
że są oni odtąd zgodnie z prawem małżeństwem.

Przeczytano, zatwierdzono i podpisano:
Johann Mentzen
Elisabeth Huberta Mentzen z domu Clasen
Hilarius Hundgeburth
Peter Mentzen

Urzędnik stanu cywilnego
Baasel (??)

Zgodność z księgą główną poświadczam,
Angermund, dnia 30 kwietnia 1881 r.

Urzędnik stanu cywilnego
(Müller?)

[bielecki]

Przy okazji, wszystkim tutejszym genealogom życzę odwagi cywilnej i wzniesienia się ponad podziały polityczne, a decydentom więcej wyrozumiałości, bo to wszystko genealogia właśnie, która jest nauką pomocniczą historii. O tym uczą na uczelniach o profilu humanistycznym, z przekazem o rzetelności w przeprowadzanych badaniach i kwerendach.

Myślę, że dopóki piszemy o samej genealogii unikając aluzji politycznych i motywowanych politycznie wycieczek osobistych, to da się dyskutować również o genealogii kontrowersyjnych postaci, w tym czynnych polityków. Co też staram się robić, mimo iż na innych forach o polityce też dyskutuję.

Łukasz

[Janiszewska_Janka]

Łukaszu,
Masz rację, że rozważania dotyczą genealogii , a nie osoby polityka Sławomira Mentzena i dziękuję za wszystkie wpisy i wyjaśnienia. Faktycznie miał ciekawą genealogię i miejscami kontrowersyjne powiązania rodzinne, ale pamiętajmy zawsze o tym, że potomkowie nie wybierają sobie rodziny i nie mają wpływu na to, w jakiej rodzinie się urodzą.
W rodzinie Czodrowskich z Prus Wschodnich ( związani z moją matką przed II WŚ) także jeden z braci był prawnikiem, nawoływał do przygotowania obrony przed hitlerowcami pod koniec sierpnia 1939 r, potem miał związki z podziemną organizacją w lasach lubelskich i w efekcie został zamordowany w obozie koncentracyjnym na Majdanku w 1943 r. Drugi brat wręcz przeciwnie natychmiast w 1939 r zadeklarował pochodzenie niemieckie i wstąpił do Wermachtu, a ich siostra zanim umarła w latach 70-tych bardzo bała się konsekwencji zachowania brata i tego by ją nie prześladowano za jego służbę dla Niemców.
Skomplikowane były losy rodzin z mieszanym pochodzeniem w czasach II WŚ.

Pozdrawiam
Janka

[piotr_nojszewski]

Wszystko może być polityczną wycieczką i niby nic też może nią być. Inteligentny wyczuje intencję i rozsądzi, a głupi, który nie analizuje zawiłości losów rodzinnych, zawsze podchwyci podawaną powierzchowność. U jednego polityka wyciągnie się dziadka w Wermachcie u drugiego krewnego Volksdeutscha, ale jak rozumiem, wszystko w imię genealogii.

A więc czy mógłbyś "inteligentnie" skupic się na tym wątku? Bo dopisywanie tu innych osób zaczyna zwyczajnie wyglądać żałośnie. Masz jakiś kompleks? Przecież mozesz pisac we właściwym watku jesli masz coś do pisania.
To właśnie ci kilka osób sugeruje. To strona o genealogii a nie o frustracjach.
A może masz potrzebę bycia prześladowanym przez Administrację?

[niki.ix]

Ktoś wie albo mógłby sprawdzić czy Augustyn Rosentreter to ta sama gałąź?

pozdrawiam
Anka