Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Pochodzenie (etymologia) nazwisk

Moderatorzy: elgra, Galinski_Wojciech, maria.j.nie

Janiszewska_Janka

Sympatyk
Adept
Posty: 1126
Rejestracja: sob 28 lip 2018, 05:34

Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Post autor: Janiszewska_Janka »

Szukam odpowiedzi na sytuację jaka powstała w XVIII wieku w mojej rodzinie Wieteckich z wielkopolskich parafii Dobrosołowo i Młodojewo, gdzie najpierw w Dobrosołowie zamieszkała w początkach XVIII wieku rodzina nazywana Najek, a następnie przyjęła nazwisko Wietecki jakim posługiwali się w parafii Młodojewo moi antenaci ze strony macierzystej. Były to wsie sąsiadujące, ale Młodojewo było wsią biskupią, a Dobrosołowo wsią prywatną i w Młodojewie nie występowało nigdy nazwisko Najek.
Mój Antoni Wietecki, który był określany jako famulus, zmarł 28.04,1789 r w wieku 40 lat w leśnej osadzie Ray i był jedyną osobą jaka używała wówczas nazwiska Wietecki.
W Dobrosołowie występowała rodzina Marcina i Katarzyny Najek, którym od 1766 roku rodziły się dzieci: Konstancja, Klara, Ludwik, Jakub i Urszula używające wyłącznie nazwiska Najek. Była to pierwsza wzmianka o nazwisku Najek (Naiek) występująca w parafii Dobrosołowo.
Niestety był także ślub Filipa Najek z Katarzyną w dniu 08.02.1784 r w Dobrosołowie i jednym ze świadków tego ślubu był Antoni Najek z wsi Ray, a to pasuje do mojego Antoniego Wieteckiego z osady Ray w parafii Młodojewo.
Ten Filip Najek jako 40 letni wdowiec jeszcze brał ślub w 1802 r w Dobrosołowie używając nazwiska Najek, ale przy trzecim ślubie w 1806 r wymieniony jest jako Filip Wieteski kolonista rolny, wdowiec lat 44, a jego druga żona także została pochowana w 1806 r jako żona Filipa Wieteski. Filip Najek vel Wieteski zmarł w Dobrosołowie w 1827 roku jako Filip Wietecki i zapisany był w akcie jako pastuch bydła mający lat 69. Jego potomkowie używali już tylko nazwiska Wietecki.
Filip Najek występował jako rodzina przy chrzcie córki Szymona Wieteckiego ( mój antenat), syna Antoniego Wieteckiego we wsi Kąpiel ( Szymon był karczmarzem) w 1796 r
Wszystko wskazuje na to, że mój Antoni Wietecki w Dobrosołowie używał nazwiska Najek, a w Młodojewie nazwiska Wietecki i po 1806 roku tamta część rodziny także używała tylko nazwiska Wietecki.
Proszę o pomoc w wyjaśnieniu pochodzenia nazwiska lub przezwania Najek, bo szukamy z kuzynem miejscowości z której przybyli Wieteccy na teren tych parafii.

Pozdrawiam
Janka
Awatar użytkownika
Tadeusz_Wysocki

Członek PTG
Posty: 1053
Rejestracja: pt 23 lut 2007, 10:23
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Re: Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Post autor: Tadeusz_Wysocki »

Witaj Janko,
Oto informacje z ksiąg etymologicznych, zapewne dalszym etapem w twoich przemyśleniach będzie skojarzenie nazw i faktów, ponieważ masz wiedzę genealogiczną ogromną, i wiesz, że przyczyn zmiany nazwiska może być tak wiele, jak kłosów w snopku zboża :)
Zacznijmy od Najek - Słownik ,,Nazwiska Polaków Słownik Etymologiczno-Historyczny" - zespół Prof. Kazimierza Rymuta, PAN, Kraków, 1999, tom II str. 145 podaje, że Najek (w rozumieniu jako nazwisko, przydomek, przezwisko, zawołanie, przezwanie, określenie...) pochodzi od nazwiska Neu - a to od niemieckiej nazwy osobowej Neu - ,,nowy".
I teraz nazwisko Wietecki (z jego odmianami) - to samo opracowanie Prof. Rymuta - str. 679: Nazwisko Wietecki - pochodzi od (nazwiska, przydomku, przezwiska, przezywania, może rycerskiego hasła/chorągwi na polu bitwy - to już moje) - Wiet - a te chodzi od prasłowiańskiego języka słowa 'weth', 'weth.." (teraz w pełni nie powtórzę, bo są inne znaki diakrytyczne) - zamienionego w staropolski język i słowo 'wiotchy' - dzisiejsze określenie ,,stary, dawny".
I teraz wracamy do gry wyobraźni, musisz w nią zagrać sama, ja bym powiedział, że członkowie rodziny Najek byli w ,,nazwiska korzeniach" pochodzenia niemieckiego, i w pewnym momencie przerzucili się na tradycję bardziej polską. Ale to tylko jedna z możliwych interpretacji, jak mówiłem wcześniej, to może być jeden z tych ze snopku kłosów.
Powodzenia z tą niezwykłą grą etymologicznej wyobraźni, pozdrawiam,
Tadeusz
P.S. Korzystając z okazji dziękuję za Twój piękny wpis o Twoich Wieteckich, oraz za inne urokliwe rodzinne pamiątki:
https://narodowa.pl/exhibits/bracia-wie ... -1938-rok/
Janiszewska_Janka

Sympatyk
Adept
Posty: 1126
Rejestracja: sob 28 lip 2018, 05:34

Re: Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Post autor: Janiszewska_Janka »

Bardzo dziękuję Tadeuszu za Twoją odpowiedź, która wiele wyjaśnia.
Rodzina Najek była obca na tym terenie i nie przypisana do prywatnej ziemi właścicieli więc zapewne tak ich odróżniano. Ponadto zapewne utrzymywali się z pracy najemnej w odróżnieniu od miejscowych włościan więc to Najek mogło mieć też takie znaczenie. Faktycznym nazwiskiem było więc Wietecki i mieli oni związek z rodzinami szlacheckimi Bylina i Żólkowski, którzy w 1743 roku osiedli w wójtostwie Drążna, gdy proboszczem w Młodojewie został ks Marcin Bylina syn Wojciecha Andrzeja i Zofii Świeykowskiej. W XIX wieku Jakub, syn Antoniego Wieteckiego zmarłego w Rayu, ożenił się z Heleną Daszkiewiczówną, wnuczką Bylinów i Żółkowskich więc mogli razem przybyć na tereny Wielkopolski z innych stron. Zostaje nam ustalić skąd przybyli i jeśli ustalę i napiszę tę genealogię rodzinną to opublikuję w Narodowej jako rozwinięcie tych informacji i zdjęć jakie już masz.

Pozdrawiam serdecznie
Janka :)
Awatar użytkownika
Tadeusz_Wysocki

Członek PTG
Posty: 1053
Rejestracja: pt 23 lut 2007, 10:23
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Re: Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Post autor: Tadeusz_Wysocki »

Dzień dobry Janko,
Twój cały ten wątek uznaję za bardzo cenny, tu zderzenie znaczenia i pochodzenia dwu nazwisk Najek i Wietecki. Chciałbym dorzucić dwa słowa:
Nazwisko Najek - zgodnie z podaną etymologią oznaczającego ,,nowy" - tu ciekawe pytanie - dlaczego zatem przybrało nie nazwisko Nowy lub np. Nowakowski, Nowacki, Nowaczyk... - sądzę, że Najek może nie oznaczał tylko rodziny osadniczej z Niemiec, ale z innych terenów Polski - z naleciałością lokalnego języka np. niemieckiego (co zdarza się do dziś) - a te ,,naleciałości językowe" mogą być również pomocne w badaniach.
Nazwisko Wietecki - tu równie ciekawie, przypominam: ,,pochodzi od (nazwiska, przydomku, przezwiska, przezywania, może rycerskiego hasła/chorągwi na polu bitwy - to już moje) - Wiet - a te chodzi od prasłowiańskiego języka słowa 'weth', 'weth.." (teraz w pełni nie powtórzę, bo są inne znaki diakrytyczne) - zamienionego w staropolski język i słowo 'wiotchy' - dzisiejsze określenie ,,stary, dawny" - zgodnie z etymologią rdzeniem, źródłem nazwiska jest Wiet (suffix -cki mógł być dodany w procesie dodawania -cki -ski gł. w XVIII w. lub wcześniej) - stad przypomnienie wszystkim, że wiele nazwisk miało swoje ,,rdzenie" w wiekach średniowiecznych - i trzeba je badać.
Pozdrawiam serdecznie,
Tadeusz
Janiszewska_Janka

Sympatyk
Adept
Posty: 1126
Rejestracja: sob 28 lip 2018, 05:34

Re: Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Post autor: Janiszewska_Janka »

Dziękuję Tadeuszu za dodatkowe informacje.
Pochodzenie nazwiska Wietecki kilkanaście lat temu wyjaśniała nam prof. Duchnowska i oprócz tego wymienionego przez Ciebie znaczenia dodała jeszcze "wietka" gałązka.
Całym problemem jest fakt braku wielu ksiąg kościelnych i czas od kiedy zaczęto je prowadzić, bo trudno powiązać wiele informacji. Moi Wieteccy mogli przybyć w XVIII wieku z terenów dawniej niemieckich i wiem, że w wielu parafiach Pomorza pracowali wyłącznie księża pochodzenia niemieckiego ( robiłam indeksy z ksiąg łacińskich dla Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego). Na tamtych terenach i w okolicy Bydgoszczy występowała drobna szlachta Wieteccy, których najstarszy przodek był ekonomem. Oni z Debrzna dotarli do Koronowa w podobnym czasie jak moi na tereny Wielkopolski, ale połączyć nie mogę właśnie z powodu braku tych ksiąg z metrykami.
Mam też taką hipotezę, iż z jakichś powodów nie chcieli początkowo używać swojego nazwiska pozwalając by nazywano ich Najek (Nowy). W parafiach mazowieckich stosowano łaciński zapis advena na określenie nowych przybyszów bez podania ich nazwiska.
Musimy pamiętać o historycznych przyczynach migracji całych rodzin, w tym szlacheckich, które nie były w stanie wystawić uzbrojonego szlachcica do potrzeb wojennych. Lata przed rozbiorami nacechowane były rokoszami, zamieszaniami, które pogłębiały straty materialne i ludzkie wynikające z wojny szwedzkiej i licznych zaraz powojennych.
Mam podobną sytuację w rodzinie Janiszewskich, którzy w okresie wojen rozbiorowych przemieszczali się i używali nazwiska Janusz i dopiero ok 1805 r zaczęli używać Janiszewski. Podobne pytanie byłoby dlaczego nie Jauszewicz, Januszkiewicz itp, a właśnie tylko Janiszewski?
Kiedyś Włodzimierz Sroczyński zasugerował, że mogli powrócić do dawnego nazwiska zmienionego z różnych przyczyn i była to logiczna teoria.
W mojej rodzinie Wawrzyniaków, którą opisywałam w artykule o chłopach pańszczyźnianych doszło do zmiany konkretnego nazwiska Banaś na Wawrzyniak po zapisie księdza odnośnie dzieci Wawrzyńca Banasia. Weszła moda na wsiach na pisanie w księgach kościelnych nazwisk odimiennych i tak z Banasia zrobił się Wawrzyniak.
Czytam Teki Dworzaczka odnośnie zapisów o Bylinach (Belinach) i Żułkowskich (Żółkowskich) w latach XVI, XVII i XVIII wieku i szukam na mapie jaką drogą dotarli do parafii Młodojewo. Może Wieteccy z nimi przybyli?
Dziękuję raz jeszcze za pomoc i pozdrawiam serdecznie
Janka
Marcin4340
Posty: 2
Rejestracja: sob 13 gru 2025, 00:16

Re: Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Post autor: Marcin4340 »

A może Najek to jest skrócona forma wyrazu "najdek"? W czasach dawniejszych czasownik "znaleźć" był niekiedy w polszczyźnie wymawiany jako "naleźć", w rosyjskim do dziś "znajdę" brzmi "najdu"... Znajdek w XIX wieku to było określenie sieroty znalezionej jako niemowlę (vide: w "Chłopach" Reymonta Boryna tak określił parobka Witka, który nic nie wiedział o swoich rodzicach). Może więc nazwisko pochodzi od równoważnika powszechniejszego wyrazu "znajda". Takie moje luźne skojarzenia, taka geneza nazwiska nie stałby zresztą w sprzeczności z określaniem kogoś jako "nowy".
Janiszewska_Janka

Sympatyk
Adept
Posty: 1126
Rejestracja: sob 28 lip 2018, 05:34

Re: Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Post autor: Janiszewska_Janka »

Marcin4340 pisze: wt 16 gru 2025, 15:58 A może Najek to jest skrócona forma wyrazu "najdek"? W czasach dawniejszych czasownik "znaleźć" był niekiedy w polszczyźnie wymawiany jako "naleźć", w rosyjskim do dziś "znajdę" brzmi "najdu"... Znajdek w XIX wieku to było określenie sieroty znalezionej jako niemowlę (vide: w "Chłopach" Reymonta Boryna tak określił parobka Witka, który nic nie wiedział o swoich rodzicach). Może więc nazwisko pochodzi od równoważnika powszechniejszego wyrazu "znajda". Takie moje luźne skojarzenia, taka geneza nazwiska nie stałby zresztą w sprzeczności z określaniem kogoś jako "nowy".
Przygotowałam wyczerpującą odpowiedź, ale niestety cała mi "uciekła". Napiszę więc krótko, że także tę wersję rozpatrywałam, ale to niemożliwe z wielu powodów. To miejscowe zawołanie Najek nie miało na tym terenie nic wspólnego z rosyjskim językiem, bo to nie zabór rosyjski, a pruski. Mam całe skany wszystkich zachowanych ksiąg z parafii Dobrosołowo od 1768 roku, czyli jeszcze przed wszelkimi zaborami. Tam nie było przypadków chrzczenia znalezionych dzieci, a metryki pisane po łacinie dokładnie przeczytałam nie tylko w odniesieniu do mojej rodziny. Moja rodzina miała powiązania rodzinne z niemieckimi kolonistami więc raczej fakty o niemieckim pochodzeniu nazwiska są bardziej realne.
Dziękuję za udzieloną odpowiedź i jest ona dobra, ale dla innych terenów.
Pozdrawiam
Janka
Awatar użytkownika
Grazyna_Gabi

Sympatyk
Posty: 4127
Rejestracja: sob 02 sty 2010, 08:24
Lokalizacja: Hamburg

Re: Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Post autor: Grazyna_Gabi »

Cyt:
Szukam odpowiedzi na sytuację jaka powstała w XVIII wieku w mojej rodzinie Wieteckich z wielkopolskich parafii Dobrosołowo i Młodojewo, gdzie najpierw w Dobrosołowie zamieszkała w początkach XVIII wieku rodzina nazywana Najek, a następnie przyjęła nazwisko Wietecki .....

Janko,
Dlaczego wlasnie Wietecki ??? moze rodzina ma jakis zwiazek z wsia Nowy Wiec/Neu-Fietz i von Wieteckimi/Wieckimi ? :wink:
Do Twojej analizy:
https://de.wikipedia.org/wiki/Vitzen
https://gedbas.genealogy.net/person/show/1242476575
niestety tylko w j. niemieckim ale moze gooogle tlumacz pomoze
https://translate.google.de/?hl=de&tab= ... =translate

https://pl.wikipedia.org/wiki/Nowy_Wiec

Pozdrawiam
Grazyna
Janiszewska_Janka

Sympatyk
Adept
Posty: 1126
Rejestracja: sob 28 lip 2018, 05:34

Re: Nazwisko Najek zmienione na Wietecki

Post autor: Janiszewska_Janka »

Witaj Grażynko,

Ta wersja jest także rozpatrywana przeze mnie i młodego kuzyna z rodziny Wieteckich.
Ja mam teraz duże problemy ze wzrokiem, ale mój kuzyn rozpatruje sprawę Konstancji Wieckiej, która była żoną Lutomskiego w XVIII wieku z pobliskiej wsi. Ponadto w Dobrosołowie pojawił się jakiś Maksymilian Wietecki w tamtych latach, który przybył jako piwowar, a później zmienił nazwisko na Wiechecki.
Tych wątków z odmianami nazwiska jest sporo, bo w XIX wieku potomków moich Wieteckich z XVIII wieku zapisywano jako Wiateckich, a w XX wieku mój dziadek zgłaszał dzieci z paszportem niemieckim i po rosyjsku pisano w aktach Witecki. Jakby było tego mało to najstarszy brat mojej mamy urodzony w 1907 roku w bliskiej okolicy Berlina miał w akcie zapisane Wetezki z niemieckiego i co ciekawe to nazwisko miał w dokumentach jako zawodowy wojskowy w Bydgoszczy przed zaginięciem we wrześniu 1939 r w trakcie bitwy nad Bzurą. To jego tak szukałam z Twoją pomocą, ale znając tylko polskie wersje nazwiska.
Mam nadzieję, że uda się nam poskładać wszystko i trafić na konkretne dane o tym skąd rodzina pochodziła przed 1768 rokiem oraz dlaczego w jednej wsi przez jakiś czas nazywano ich Najek i później Wietecki, a w sąsiedniej Wietecki bez tego nazwania Najek.
Pozdrawiam Cię serdecznie Grażynko i życzę wszystkiego dobrego z okazji nadchodzących świąt oraz wspaniałego Nowego Roku 2026
Janka
ODPOWIEDZ

Wróć do „Pochodzenie nazwiska”