Pochodzenie nazwisk (cz.5)

[bielecki]

Nie chciałbym, żeby ktokolwiek wziął sobie poniższe uwagi osobiście do siebie, a już zwłaszcza nie Ewa, ale od pewnego czasu mam wrażenie, że autorzy tych słowników nie do końca wiedzą, o czym piszą.

Przykład: w tygodniku "Angora" jest rubryka, gdzie pewien pan ukryty pod pseudonimem, więc szkoda czasu na wymienianie, też podaje znaczenie nazwisk, o które pytają go czytelnicy pisma. Sądzę, że nie czyni tego z głowy, tylko też ze słowników, pewnie tych samych.

W jednym z ostatnich numerów zapytano o nazwisko "Jaśkowski", czy też "Jaśkiewicz", do końca nie pamiętam. Mędrzec ów, zbrojny w słownik, odpowiedział, że nazwisko to pochodzi od "imion na Ja-, jak np. Jaromir, czy Jaczemir".

No więc na takie brednie nóż się w kieszeni otwiera.

Czy autorzy tych słowników wiedzą, kiedy i w jaki sposób powstawały nazwiska większości Polaków? Przecież imion typu Jaczemir czy Jaromir nie spotyka sie w Polsce od prawie pół tysiąclecia. Tylko dla jasności wywodu zaznaczę, że uważam za oczywiste, że nazwiska typu Jaśkowski pochodzą od imienia Jan, powszechnego w Polsce od czasów piastowskich nieprzerwanie do dnia dzisiejszego. CHoćby nawet cała PAN obstawała za Jaczemirem, nie dam się przekonać.

Ale takie kwiatki każą powątpiewać, czy inne etymologie mają solidne podstawy. W niejednym przypadku można się pokusić o sensowne alternatywy, lepiej uwzględniające "otoczenie" w którym powstawały nazwiska. Na przykład założę się, że nazwisko Koralewski jest zwykłym przestawieniem fonetycznym (dla profesorów: "metatezą") "prawidłowej" wersji "Karolewski" od Karola - a nie od korali (co podaje słownik i co narzuca się bez przemyślenia sprawy). Nazwiska Sobczak, Sobkowiak i podobne nie mogą się wywodzić od Sobiesława z tych samych powodów, co powyżej przy kwestii Jaczemira. No, ale żeby na to wpaść, trzeba by wiedzieć, że na wsi często przekształcano imię Sebastian w "Sobestian" i zdrobniale "Sobek". Pewnie takich przypadków znalazło by się więcej.

Pozdrawiam,
Łukasz

[Ewa_Szczodruch]

Cześć Łukaszu

Jak pewnie wiesz, a jeżeli nie wiesz, to domyślasz się, że nie podchodzę bezkrytycznie do etymologii jako takiej. U pana Martenki znajduję wiele kwiatków, u pana Brezy tyleż, u prof. Rymuta najmniej, dlatego z kilku źródeł jakie posiadam, cytuję właśnie jego. Brak czasu nie pozwala mi pisać, co sądzę o tym, co podaję. No i w końcu wszyscy wiecie, żem nie etymolożka, nawet nie polonistka. I coś mi jeszcze każe rozumieć to, co przekazują słowniki, zwłaszcza dawniejsze. Coś mi każe wierzyć, że piszący je zastanawiali się nad każdym słowem i że gdyby żyli, dowiedliby swoich racji.
Wkraczamy w czasy, kiedy każdy może z powodzeniem stworzyć etymologię własnego nazwiska, mając źródła wiedzy niedostępne wcześniej. Wiele takich etymologii otrzymuję, z wieloma się zgadzam i bardzo je cenię. Moja 'misja' polega na tym, by pokazać, jak można, czego się uczepić, w jakim kierunku szukać.
Staram się w miarę wolnego czasu czytać to, co piszą inni. Cenę sobie uzupełnienia Władka, Jurka, Lidii i wielu innych. Z pewnością czytają je też ci, którzy o nazwisko pytają. I to jest fajne. Nie mam patentu na tę wiedzę. Widzę, że się dezaktualizuje, ale dopóki będą osoby poszukujące, odpowiem w miarę możliwości. Na dyskusje już nie mam czasu.

[ozogpiotr]

Witam serdecznie, jestem początkującym poszukiwaczem więc może na początek prośba o pomoc ustalenia pochodzenia nazwiska Pieńkowski oraz Ożóg. PIeńkowscy najstarsi do jakich dotarłem urodzeni są w SObieniowicach, niewiem gdzie leży lub leżała ta wieś. Pozdrawiam.

[Ewa_Szczodruch]

Witam

Służę etymologią:

Ożóg 1384 - od ożóg, ożeg ‘drewniany kij do poorawiania ognia w piecu, pogrzebacz’, od staropolskiego ożegać ‘opalać; ożygać’.


Pieńkowski 1398 - od nazw miejscowych Pieńki, Pieńkowo (kilka wsi).


Kazimierz Rymut, 'Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001

[migacz]

T: Pochodzenie
Droga Ewo!
Ogromne dzięki
Mirka

[m-e-l-a]

Witam!Jestem tu zupełnie nowa a na dodatek zupełnie zielona mam kilka nazwisk do sprawdzenia Przybyszewska,Rasimowicz,Telach,Krycka.Z góry serdecznie dziękuję.Mela.

[Ewa_Szczodruch]

Witaj, rozgość się

Krycka 1604 - w grupie nazwisk pochodzących od podstawy kryc-, por. kryć, kryty, gwarowe kryca ‘żelazo kute’, imię Hryć (Gregorius), niemiecka nazwa osobowa Kritz; od kryczka ‘kapusta, brukiew’.

Kazimierz Rymut, "Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny", Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999

Przybyszewski 1491 - od nazwy miejscowej Przybyszew, Przybyszów (kilka wsi), Przybyszówka (rzeszowskie, gmina Świlcza).

Rasimowicz - brak w 'Słowniku'; może od podstawy ras- , por. rasa dawniej ‘rodzaj tkaniny; habit mnisi’, od białoruskiego rasa ‘rosa’, od niemieckiej nazwy osobowej Ras .

Telach - od niemieckiej nazwy osobowej Tell, ta od imion złożonych na Dal- ; w pochodnych też od ukraińskiego tel’a, czeskiego tele ‘cielę’.

Kazimierz Rymut, 'Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001

[azielik]

Witaj Ewo,

Zaintrygowały mnie ostanio następujące XVIII wieczne nazwiska: Orlicz, Wykręt, Wiercimak, Okrzoś. Masz coś na ich temat?

Pozdrawiam,

azielik

[Ewa_Szczodruch]

Witam

Okrzoś - od staropolskiego okrzesać ‘obciąć, wyrównać’.

Orlicz 1497 - od orzeł.

Wiercimak - w grupie nazwisk pochodzących od wiercić, wiercieć.

Wykręt 1559 - od wykręt ‘wybieg, manewr’, dawniej ‘zawijas’, wykręcać (się) ‘zmieniać kierunek biegu; unikać czegoś’.

Kazimierz Rymut, 'Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001

[Tomkow]

Szukam etymologii nazwisk takich jak:

- Całka
- Filkowski
- Konojacki
- Korcz

Jakiego pochodzenia mogą one być?

Dziękuję Państwu z góry, pozdrawiam!

[nowica]

Witam

Proszę o informację o pochodzeniu nazwisk Dziergwa i Beszter

Pozdrawiam Jerzy

[Talya]

Witam

Beszter - od niemieckiego bester ‘najlepszy’.

Pozdrawiam, Talia.

[Ewa_Szczodruch]

Witam

Całka 1498 - od cały, w formach nowszych też od cal lub od całka.

Filkowski - w grupie nazwisk pochodzących od imion Teofil, Filip, Filemon, też od chwila, z gwarowym przejściem ch- w f-.

Konojacki - od nazwy miejscowej Konojady (toruńskie, gmina Jabłonowo) i Konojad (poznańskie, gmina Kamieniec).

Korcz - w grupie nazwisk pochodzących od korzec ‘miara objętości’.

Źródło: Kazimierz Rymut, "Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny", Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999

[Ewa_Szczodruch]

Witam

Beszter - w grupie nazwisk pochodzących od podstawy best- , beszt- , por. best ‘bez’, besztać, imię Sebastian.

Dziergwa - od dziergać ‘obszywać’, pierwotnie ‘drzeć, targać’.

Kazimierz Rymut, "Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny", Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999

[Tomkow]

Ślę serdeczne ukłony wraz z podziękowaniem za cenne źródło!
Pozdrawiam!
tk