Witam.
Tomaszu, do toczącej się dyskusji o etymologii nazwiska Indan – Pykna dodam swoje trzy grosze, raczej będą to moje rozważania na ten temat.
Na Łotwie znajdują się obecnie między innymi następujące miejscowości:
1. Indāni, Gmina Varakļāni, Łotwa;
2. Indāni, Gmina Riebiņi, Łotwa,
3. Indāni, Gmina Aknīste, Łotwa,
4. Indāni Kandava, Gmina Kandava, Łotwa.
Ale też jest na Łotwie jest wieś o nazwie Indany, która położona jest niedaleko rzeczki Kuja. Wieś Indany znajduje się w Praulienas pagasts ( parafia Praulienas ) w gminie Madona. Na Łotwie nie ma innych miejscowości o nazwie Indany – jest tylko jedna wieś, która nazywa się Indany.
W 1876 roku wieś Indany nazywana była też Indan, a rzeka Kuja nazywana była Kue. Rzeka Kuja ( Kue ) obok wsi Indany ( Indan ) wpada do rzeki Aiviekste ( kiedyś Ewnesta ).
Wieś Indany była zaściankiem szlacheckim, który znajdował się w powiecie nowoaleksandrowskim, w gminie Oknista. W tym samym powiecie były też inne zaścianki szlacheckie o podobnej nazwie, które znajdowały się w innych gminach:
• Indaryszki – gmina Oknista,
• Inducie – gmina Antolepty
Była też wieś o nazwie Indruny w powiecie nowoaleksandrowskim, w gminie Gzadosy ( Czadosy?? ).
Dodam, że istniały też inne wsie, osady, które nosiły bardzo podobne nazwy – więcej w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów (…).
Nazwa zaścianka szlacheckiego Indany jest typowym przymiotnikiem utworzonym przy pomocy sufiksu –ny od nazwy własnej ( rzeczownik ) Inda. Moim zdaniem, wyraz Indany należy traktować jako utworzony zgodnie z normami słowotwórczymi języka polskiego. Istnieje wiele podobnych wyrazów, na przykład takich jak: religia > religijny; utopia > utopijny. Pozostaje ustalić co oznacza nazwa własna Inda? Jest żeńskie imię Inda, oraz męskie imię Indan, które spotykane było na Łotwie, Białorusi, Polsce, Skandynawi. Istnieje nazwisko Inda oraz Indan w Polsce i na Łotwie. Profesor Kazimierz Rymut uważa, że nazwiska Inda, Indan, Indan – Pykno, Indanow ( i wiele podobnych ) posiada nie peny temat nazwiska, który może pochodzić od imienia Indrzej = Andrzej lub od apelatywu „ind-”, na przykład „indyk”. Wynika z tego, że rdzeń „ind-” w nazwach osobowych typu Inda, Indan, Indanow, Indan-Pykno ( Ind+a=Inda; Ind+an=Indan; Ind+anow= Indanow ) jest nieznanego pochodzenia i w zasadzie nie wiadomo co znaczy.
Dr Katarzyna Konczewska, autorka kilkudziesięciu publikacji naukowych z zakresu filozofii,
socjolingwistyki, dialektologii, frazematyki gwarowej, kultury kresowej, glottodydaktyki, opublikowała artykuł pt. „Pamięć rzeczy minionych” w miesięczniku Magazyn Polski nr 11 z listopada 2015 roku, w którym między innymi napisała: „(…) Wspomniane miejscowości, będące dzisiaj zwykłą wsią lub «agrogorodkom», mają swoją piękną, bogatą historię. Indura jest dość starą osadą, być może jaćwieską, na co wskazuje jej nazwa pochodzenia indoeuropejskiego wywodząca się od nazwy rzeki Indurki. W hinduizmie imię Indra nosi władca wód. Nazwy rzek i miejscowości nad nimi z cząstką «ind» («woda») są usytuowane na obszernym terytorium od Łotwy ( miasto Indra, rzeka Indrica) poprzez Urał (wieś Indra, jezioro Wielka Indra ) i basen Wołgi ( jezioro Inder, rzeki Inda, Indaur ) po Indie ( miasta Indore i Indaur, rzeka Indr ). Podgrodzieńska Indura w źródłach pisanych pojawia się na początku XVI wieku jako dwór marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego Jana Dawojnowicza,(…)”. Wynika z tego, że takie miejscowości jak: Indany ( Indan ), Indaryszki, Inducie, Indruny, Indāni, Indrānu, które położone są obecnie na Łotwie i Białorusi też należy wiązać z cząstką „ind”, która znaczy „woda”. Wszystkie te miejscowości położone są nad rzekami lub niedaleko nich.
Moim skromnym zdaniem, imiona i nazwiska typu: Ind, Inda, Indan też posiadają w sobie cząstkę „ind” ( Ind = ind; Ind+a=Inda; Ind+an=Indan ) i cząstka ta jest rdzeniem tych nazwisk. Zatem, wszystkie te nazwiska związane są lub pochodzą od apelatywu woda lub oznaczają wodę. Wynika z tego, że pierwszy człon nazwiska Indan – Pykna, to jest Indan został wyjaśniony. Można postawić hipotezę, że nazwisko Indan pochodzi od apelatywu „ind-” lub od nazw osobowych i miejscowych rozpoczynających się na”Ind-”, na przykład od imienia Indan, Inda.
Wincenty Pol w swojej pracy pt. „Północny wschód Europy. Hyfrografija Polski”, wydanej we Lwowe w 1876 roku, napisał, że niedaleko rzeki Kuja ( Kue ) znajdowała się wieś o nazwie Indan. Wieś ta nosiła i nosi obecnie też nazwę Indany [ Słownik Geograficzny KP i innych krajów (…) ]. Wniosek z tego, że istniały obok siebie dwie nazwy tej samej wsi. Indan – to rzeczownik a Indany – to przymiotnik. Zatem, pierwotną nazwą powinna być nazwa Indan. Można postawić tezę, że nazwisko Indan równe jest nazwie miejscowej Indan. Osoba posiadająca nazwisko Indan może nosić to nazwisko z racji: 1) bycia jej właścicielem tej wsi lub potomkiem jej właściciela; 2) przybrać nazwisko Indan z uwagi na pochodzenie, zamieszkiwanie w tej wsi. Oczywiście jest to kolejna hipoteza o pochodzeniu nazwiska Indan.
Zastanówmy się co znaczy drugi człon nazwiska Indan – Pykna, to jest nazwy osobowej Pykna. Nazwa osobowa Pykna może pochodzić od takich apelatywów jak:
• pik // pyk < pikać „oddawać mocz”; pikać „popiskiwać, drżeć”;
• pika // pyka < pika „broń składająca się z długiego drzewca i grotu”;
• pyka < ptak zięba;
• pyka < pykać, cmokać;
• pyka < twarz;
• itp.
Nazwisko Pykna robi wrażenie nazwiska dopełniaczowego powstałego od nazwy osobowej Pykno. Możliwe jest powstanie nazwiska Pykna od przezwiska Pykno, określające pochodzenie od ojca ( nazwisko patronimiczne ), a więc mógł być Jurand od Pykna i Jurand (czyj?) Pykna, a więc nazwisko dopełniaczowe z pochodzenia.
Nazwisko Indan – Pykna składa się z dwóch członów, z których każdy może stanowić odrębne ( samoistne ) nazwisko lub przezwisko. Każdy z dwóch członów tego nazwiska został przeze mnie powyżej omówiony z próbą ustalenia jego pochodzenia. Pochodzenie nazwiska zawsze ustala się po męskiej formie nazwiska. Można postawić tezę, że pierwszy człon ( Indan ) tego nazwiska jest przydomkiem a drugi człon ( Pykna ) stanowi faktyczne nazwisko. Może pierwsza osoba, która nosiła nazwisko w formie Indan – Pykna była znana w danej społeczności pod dwoma przezwiskami albo nazwiskami. W takim razie w dokumentach mogła być różnie zapisywana, na przykład: Indan vel Pykna, Indan v. Pykna, Indan albo Pykna, Indan: Pykna. Z czasem ktoś zapomniał dodać vel, v., albo, :, powstało nazwisko Indan Pykna a potem Indan – Pykna.
Moim zdaniem nazwisko Indan – Pykna trudne jest do jednoznacznego zdefiniowania a jego etymologia jest niejasna. Biorąc powyżej opisane znaczenia poszczególnych członów przedmiotowego nazwiska, trudno jest stwierdzić co może oznaczyć ( znaczyć ) to nazwisko odczytywane jako Indan – Pykna. Uważam, że w nazwisku tym brak jest złożenia obu członów w jeden, który by miał swoje odrębne znaczenie.
Jeżeliby nazwisko było zapisywane jako Indan Pykna i przyjmując, że nazwa osobowa Indan jest równa imieniu Indan, to można by je odczytać jako Indan Pykna syn Pykna ( imię, przezwisko ojca Pynko ). Przyjmując, że nazwa własna Indan jest przezwiskiem albo przydomkiem, to nazwa ta związana jest z wodą. W tym przypadku nazwisko zapisane w formie Indan Pykna można odczytywać jako woda, rzeka, jezioro należące do Pykna lub Pykna z nad rzeki albo innego miejsca nazywanego Indan.
Oczywiście są to daleko idące dywagacje na temat znaczenia nazwiska pisanego bez myślnika w formie Indan Pykno.
Tomaszu, pozostawiam Twoje ocenie moje rozważania na temat pochodzenia nazwiska Indan – Pykna.
Pozdrawiam – Roman.
Źródła:
• Pol W.: Północny wschód Europy. Hyfrografija Polski; Nakładem F.H. Richtera; Lwów 1876.
• Rymut K.: Nazwiska Polaków. Słownik historyczno – etymologiczny; Instytut Języka Polskiego PAN; Kraków 1999.
• Rymut K.: Nazwiska Polaków. Słownik historyczno – etymologiczny; Wydawnictwo Naukowe DWN; Kraków 2001.
• Kaleta Z.: Słownik etymologiczno – motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Odmiejscowe nazwy osobowe; Instytut Języka Polskiego PAN; Kraków 1997.
• Cieślikowa A.: Słownik etymologiczno – motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Odapelatywne nazwy osobowe; Wydawnictwo Naukowe DWN, PAN Instytut Języka Polskiego; Kraków 2000.
• Zofia Kowalik - Kaleta, Leonarda Dacewicz, Beata Raszewska Żurek: Słownik najstarszych nazwisk polskich – Pochodzenie językowe nazwisk omówionych w historii nazwisk polskich; Tom 1.
• Kleszczowa K.: Przyrostek -ny, w: Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja; Katowice 2003.
• Wielki słownik ortograficzny PWN.
• Słownik języka polskiego, tak zwany warszawski;
• Konczewska K.: Pamięć rzeczy minionych; Magazyn Polski Nr 11 ( 119 ) Listopad 2015; Ogólnokrajowy miesięcznik Społecznego Zjednoczenia Związku Polaków na Białorusi. Wydawany na uchodźctwie.
• Kurzowa Z.: Nieodmienność i odmiana nazwisk na –o w języku polskim; w: Język Polski Język 1966, nr 5 ( listopad/grudzień ); Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego; Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie;
• Wiśny P.: Pochodzenie nazwisk siołkowickich; Stare Siłkowice, 2012.
• Karłowicz J., Kryński A.A., W. Niedźwiedzki W.: Słownik gwar polskich; Warszawa 1900 – 1927;
https://www.google.pl/maps/place/Indany ... 0bdb92654b
https://archive.org/stream/dzieawiersze ... 7/mode/2up
http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geogra ... V_cz.1/611
http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geogra ... V_cz.1/611
http://kresy24.pl/wp-content/uploads/20 ... _Small.pdf
