Nazwisko Podzoba
: ndz 06 cze 2021, 18:49
Bardzo proszę o podanie pochodzenia nazwiska PODZOBA. Dziękuję.
Wg Rymuta:
Podzoba - ze starszego podżoba, od podżłobić ‘wyżłobić, wyryć’.
genealodzy.pl
Forum Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
http://forum.genealodzy.pl/
Pochodzenie nazwisk (cz.8)
Strona 79 z 122
Nazwisko Podzoba
: pn 07 cze 2021, 12:03
Witam
Wg Rymuta:
Podzoba - ze starszego podżoba, od podżłobić ‘wyżłobić, wyryć’.
Wg Rymuta:
Podzoba - ze starszego podżoba, od podżłobić ‘wyżłobić, wyryć’.
Re: Nazwisko Podzoba.
: pn 07 cze 2021, 21:47
Urszula, dobry wieczór.
Zauważyłem, że pani Ewa Szczodruch podała etymologię nazwy osobowej Podzoba za profesorem Kazimierzem Rymutem, to jest „Podzoba - ze starszego podżoba, od podżłobić ‘wyżłobić, wyryć’.”. W takim razie podział morfologiczny w mianie Podzoba przebiegałby tak: Pod-zob-a [ < pod-żłobi-ć ]. Osobiście jestem innego zdania niż profesor Rymut, ponieważ uważam, że linia podziału morfologicznego w nazwie Podzoba przebiega inaczej, to jest: Po-dzob-a. Taki podział morfologiczny związany jest z moją hipotezą o pochodzeniu nazwiska Podzoba. Moje subiektywne spojrzenie na genezę miana Podzoba przedstawię w rozważaniach o etymologii nazwiska Podzoba.
Rozważania o etymologii nazwiska Podzoba – Hipoteza.
Każde przeszłe czy współczesne nazwisko to zagadka etymologiczna, w tym i nazwa osobowa Podzoba. Miano te kryje w sobie pochodzenie konkretnego nazwania, jego źródłosłów oraz zmiany jego znaczenia i formy w miarę upływu czasu. Rozszyfrowanie polega na odtworzenie wyjściowej postaci wyrazu, wykrycie przypuszczalnego znaczenia pierwotnego, wyjaśnienie jego dalszego rozwoju semantycznego i objaśnienie struktury morfologicznej. Badania etymologiczne opiera się często na analizie porównawczej. Bywa, że nie da się jednoznacznie ustalić pochodzenia i znaczenia konkretnej nazwy osobowej i dlatego mogą istnieć obok siebie różne genezy tego samego miana. Czasami pomocna bywa ludowa etymologia, która zazwyczaj próbuje określać pochodzenie wyrazów na podstawie podobieństwa ich formy dźwiękowej [ wymowy, brzmienia ] do innych wyrazów.
Nielekko jest bez szerszego kontekstu lub innych dodatkowych informacji wnioskować o genezie nazwiska Podzoba. W mojej ocenie tylko wszechstronna kwerenda różnych źródeł, w tym dokumentów historycznych, genealogicznych, słownikowych czy językoznawczych może, choć nie musi, odpowiedzieć na pytanie od kogo, od czego, w jaki sposób i kiedy powstała konkretna nazwa osobowa oraz rozwiać różne dylematy odnoszące się do pochodzenia społecznego albo etnicznego osób noszących miano Podzoba. Bo jak mówił profesor Kazimierz Rymut: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Natomiast, profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”. Pamiętać też trzeba, że niektóre słowa mogą pochodzić z różnych historycznych dialektów języka polskiego, w tym i z gwary. Nie można też wykluczyć, iż wspomniane miano jest reliktem wywodzącym się z języka [pra]słowiańskiego albo staropolskiego. W grę mogą też wchodzić inne języki. Zatem, i hybrydy językowe lub/i spolszczenia obcych nazw osobowych. Nie można też odrzucić przeinaczeń pisowni albo zjawisk fonetycznych występujących w języku polskim oraz innych językach.
Nazwisko należy traktować nie tylko jako element służący do identyfikacji poszczególnych osób, ale również jako zjawisko językowe. Każda nazwa osobowa jako kategoria onimiczna ustalała się i stabilizowała w określonych warunkach religijnych, administracyjno – prawnych, społeczno – środowiskowych. Nazwisko oddaje złożoność stosunków kulturowych i językowych na pograniczu i na obszarach z nim sąsiadujących oraz w miejscach gdzie występuje ludność [ osoby ] o różnej narodowości czy kulturze. Każde miano, jak wspomniałem ma charakter identyfikujący nie tylko osobniczo, ale terytorialnie oraz etnicznie. Nazwy osobowe stanowią nieodłączny element kontaktów językowych w miejscach gdzie wzajemnie się przenikają. Współżycie różnych osób, grup ludności [ narodowości ] obok siebie sprzyjało procesowi polonizacji obcego nazewnictwa osobowego na obszarze Polski. W miarę procesów asymilacyjnych nazwiska te ulegały najłatwiej upodobnieniom fonetycznym, następnie ortograficznym, aby nawet zmienić swe znaczenie. Podobne zjawisko występowało też w odwrotnym kierunku.
Przystępując do pracy nad pochodzeniem i powstaniem konkretnego nazwiska trzeba mieć zawsze na uwadze, że nie poruszamy się we współczesności, gdzie każda dorosła osoba ma dowód osobisty, numer PESEL lub/i NIP oraz trwałe, dziedziczne i nie nienaruszalne nazwisko. W wieku XVII, XVIII, a nawet w wieku XIX nazwy osobowe były bardzo ruchome, elastyczne a co za tym idzie ulegały zmianie aż do ukształtowania się dziedzicznego nazwiska.
Urszulo, w swoim poście napisałaś: „Bardzo proszę o podanie pochodzenia nazwiska PODZOBA. Dziękuję.”. Zatem, prosisz o podanie genezy nazwy osobowej zapisywanej pod postacią graficzną Podzoba. Szkoda, że nie napisałaś gdzie to miano występowało i jak było zapisywane na przestrzeni czasu, to jest od najstarszej do obecnej formy graficznej. W zasadzie nic nie napisałaś o historii tego nazwiska i osób je noszących. Tak więc pozostają tylko hipotezy, raczej rozważania o pochodzeniu nazwy osobowej zapisywanej jako Podzoba. Zaproponuję Ci moje subiektywne spojrzenie na genezę miana Podzoba. Będzie ono inne niż te, które zaproponował profesor Kazimierz Rymut.
W roku 2002 na obszarze obecnej Polski według bazy PESEL osób o nazwisku Podzoba mieszkało 50 osób, w tym 24 mężczyzn i 26 kobiet. Najwięcej z nich bo aż 37 osób zamieszkiwało powiat krakowski i miasto Kraków. Szczegółowy rozkład przedmiotowej nazwy osobowej zobaczysz na mapie, którą zamieszczam pod linkiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... ko=podzoba
Według bazy PESEL z roku 2021 w dniu 21 lutego, w Polsce osób o nazwisku Podzoba było 60, w tym 28 mężczyzn i 32 kobiety [ za: Serwis Rzeczypospolitej Polskiej ].
W Genszukaczu nazwisko Podzoba wymienione jest 238 razy z tego aż 230 razy w obecnym województwie małopolskim.
https://geneszukacz.genealodzy.pl/index ... =pol&op=se
Z danych zawartych w Genetyce wynika, że zdecydowana większość osób o nazwisku Podzoba zamieszkiwała wieś Prandocin w parafii Prandocin, w obecnym województwie małopolskim.
https://geneteka.genealodzy.pl/index.ph ... rdertable=
W tym samym województwie występowało nazwisko Podzob w parafii Wysocice.
https://geneteka.genealodzy.pl/index.ph ... rdertable=
W Genetyce [ Genetyka.Genealodzy.pl ] znajdują się indeksy metryk [ urodzin, małżeństw, zgonów ] osób zamieszkałych we wsi Prandocin w parafii Prandocin z lat 1663 – 1866. Analiza indeksów metryk wykazała, że we wsi i parafii Prandocin w roku 1670 zmarł Grzegorz Podzoba. Zatem, przynajmniej w roku 1670 we wsi Prandocin mieszkał mężczyzna noszący miano zapisane pod postacią graficzną Podzoba. Dalsza analiza indeksów metryk wykazała, że w parafii Prandocin tylko we wsi Prandocin występowało nazwisko Podzoba na przestrzeni 196 lat. Analiza indeksów metryk urodzin, małżeństw i zgonów z obecnego województwa małopolskiego wykazała, iż nazwa osobowa zapisywana pod postacią graficzną Podzoba nie występowała w żadnej parafii poza parafią Prandocin. Tylko w parafii Wysocice, oddalonej od Prandocina o około 14 km, wystąpiło podobne miano, które zapisano pod postacią graficzną Pozdob. Te dane pozwalają na stwierdzenie, że miano Podzoba było lokalną nazwą osobową, ponieważ występowało tylko w jednej wsi. Analiza danych zawartych w Genszukaczu [ Genszukacz.Genealodzy. pl ] pozwala z dużym prawdopodobieństwem powiedzieć, że miano Podzoba w zasadzie tylko występowało we wsi Prandocin w parafii Prandocin.
Parafia Prandocin oddalona jest od parafii Wysocice około 14 km. To całkiem blisko. Może miano Podzoba ma jakiś związek z nazwą osobową Podzob? Można postawić taką hipotezę. Jeśli tak było to nazwa osobowa Podzoba z jakimś prawdopodobieństwem mogła powstać od nazwy osobowej Podzob. W takim przypadku:
1. może być nazwiskiem zapisanym w formie dopełniaczowej od Podzob: Podzob > Podzoba – typ dopełniaczowy,
2. może być mianem z tak zwaną zmianą paradygmatu [ dodane a ]; aby odsunąć nazwę osobową od motywującego wyrazu pospolitego; na przykład: Balona od Balon, Cepa od Cep, Capa od Cap. Tak więc, Podzoba od Podzob,
3. może być nazwiskiem powstałym na skutek dodania nacechowanej emocjonalnie końcówki fleksyjnej rodzaju żeńskiego -a do Podzob; Podzob + a = Podzoba, Podzob-a. W takim przypadku powstaje nazwa osobowa z dużym ładunkiem emocjonalnym [ ujemnym lub dodatnim ],
4. może być mianem dopełniaczowym, które określa pochodzenie od ojca [ miano patronimiczne ]. Zatem, mógł być Bartosz od Podzoba i Bartosz [ czyj? ] Podzoba. Tak wiec, nazwisko dopełniaczowe z pochodzenia – ojciec Podzob a syn jego to Podzoba.
Powiat krakowski i miasto Kraków położone są w Małopolsce. W Małopolsce występowało mazurzenie. Mazurzenie to proces fonetyczny polegający na wymawianiu zamiast spółgłosek dziąsłowych cz, sz, ż, dż głosek zębowych: c, s, z, dz. Na przykład: czapka jako capka, kosz jako kos, żaba jako zaba, dżdżownica jako dzdzownica. Zatem, mazurzenie polega na uproszczeniu wymowy w ten sposób, że niknie cała grupa spółgłosek dziąsłowych, zwanych też spółgłoskami szumiącymi.
W regionie krakowskim ludność mówiła gwarami krakowskimi. Krakowskie to zespół gwarowy w południowo – zachodniej części dialektu małopolskiego. Dziś w krakowskim mazurzenie jest zjawiskiem reliktowym. W przeszłości było powszechnym elementem mowy ludności wiejskiej. W krakowskim można to zobaczyć między innymi w nazwach miejscowych. Do takich nazw należy obecna wieś o nazwie Słomniki. Słomniki są zamazurzoną nazwą wsi o nazwie Szłomniki. W średniowieczu była to wieś, której mieszkańcy świadczyli wyspecjalizowane świadczenia, lub posługi, służby na rzecz władcy terytorialnego. Tak więc Szłomniki to wieś służebna. W Szłomnikach mieszkali szłomnicy [ w liczbie pojedynczej szłomnik ]. Szłomnicy to ludność służebna w X – XIII wieku, która wytwarzała szłomy. Szłom to hełm bojowy używany przez wojsko. Tak więc słomnik to zamazurzony szłomnik a słom to zamazurzony szłom. Tak samo jak Słomniki to zamazurzone Szłomniki. W takim razie Podzoba to może być zamazurzony Podżoba. Tak samo jak i miano Podzob może być zamazurzoną postacią nazwy osobowej Podżob.
Jak wspomniałem wcześniej miano Podzoba jest zamazurzoną formą nazwy osobowej Podżoba. W takim razie należy się skupić na ustaleniu pochodzenia nazwiska Podżoba. W alfabecie polskim znajduje się litera rz [ dwuznak liter r i z ] oraz litera ż. Obecnie rz i ż brzmi tak samo. W niektórych słowach użycie dwuznaku rz zmienia znaczenie słów np. słowo morze oznacza naturalny zbiornik wodny będący częścią oceanu, mniej lub bardziej wyraźnie oddzielona od pozostałych jego części brzegami kontynentu, wyspami lub wzniesieniem dna zaś słowo może nadaje wypowiedzi charakter przypuszczenia oraz jest stosowane w celu wyrażenia propozycji, rady, prośby. W niektórych słowach może oznaczać r i z [ rz ] na przykład w słowach marznąć, zamarzać. Zatem, dziś oba słowa brzmią tak samo, choć znaczą co innego. Dr Krystyna Długosz – Kurczabowa pisała: „w dawnej polszczyźnie litery rz i ż (…) oznaczały różne dźwięki. Spółgłoska zapisywana dziś dwuznakiem rz (a wcześniej też r, rs) oznaczała miękkie r, które stopniowo przechodziło w rj → rż → żr → ż. Niektóre gwary rozróżniają i dziś głoski oznaczane przez rz i ż. (…).”.
Tomasz Marek w artykule pt. Relikty po r zgłoskotwórczym. Naparstek, pierścień i rżysko, który ukazał się na portalu Językowe dylematy dla każdego, kto ceni poprawną polszczyznę, pisał:
„Język żyje, ewoluuje. Rodzą się nowe słowa, niektóre zmieniają znaczenie, a inne zostają zapomniane. Ale czasem zdarza się, że nie zanikają całkowicie; pozostawiają ślad po sobie w jakimś innym, pochodnym wyrazie, który ocalał, przetrwał śmierć źródłosłowu.
Kiedyś, w języku starosłowiańskim, istniały spółgłoski zgłoskotwórcze (sylaba wtedy obywała się bez samogłoski). Należało do nich ŕ (miękkie r). I dziś r zgłoskotwórcze istnieje w niektórych językach; np. w czeskim i słowackim w takich wyrazach, jak krk [kyrk] (‘kark’), trh [tyrh] (‘targ’) czy prst [pyrst] (‘palec’). I właśnie od tego ostatniego, starosłowiańskiego wyrazu prst wywodzą się jakże polskie, ponadczasowe naparstek i pierścień.
Wspomniane miękkie r (ŕ) to szeroki i frapujący temat. Głoska ta istnieje w większości języków słowiańskich. Przykładowo: w miejscu, w którym u nas występuje rz wymawiane jako [ż]: rzeka, morze, warzyć, Rosjanie mają wciąż dźwięk [ŕ]: река [rjeka], море [morje], варить [waritś]. Skąd zatem to nasze rz?
Kiedyś skrybowie, przekładając wymowę Słowian na alfabet, stanęli przed problemem, jak to miękkie r zapisać. W języku starocerkiewnym ( cyrylica ) zdecydowano się na zmiękczającą samogłoskę, jak ри, ре [ri, rje] itp. choć r i tak miało domyślnie miękką wymowę. Gdy miało twardą, szczególnie w końcowych wystąpieniach, dla zaznaczenia tej twardości wprowadzono (nadal istnieje w alfabecie rosyjskim – grażdance) twardy znak (ъ). Przykładowo pojawiał się on w znanym i w języku polskim słowie pożar – w starocerkiewnym пожаръ, choć we współczesnym rosyjskim już пожар. Oba wymawia się jak w Polsce: [pożar], bo domyślna miękka wymowa p ( litera grażdanki, odpowiada łacińskiemu r ) przestała obowiązywać i w Rosji.
U nas, w wielko- i małopolskiej Słowiańszczyźnie ( alfabet łaciński ), ŕ zapisuje się podobnie: w Bulli Gnieźnieńskiej z XII w. ( Criz = ‘Krzyż’, Rospra, Trebna ), w poznańskich rotach sądowych AD 1397 ( predać ‘sprzedać’, grywien ‘grzywien’ ) i w Kazaniach Świetokrzyskich z XIII/XIV w. ( reca = ‘rzeka’, trece = ‘trzecie’ ), z jednorazowym wyjątkiem szczelinowym trsy = ‘trzy’. Od XII w. miękkie r zaczęło przybierać ( być może pod wpływem Czechów, terytorialnie bliskich nowemu centrum kulturalnemu w Krakowie ) dodatkową artykulację szczelinową [rż], ale dopiero w XIV w. dla zmienionej w szczelinową wymowy głoski ŕ [rż]* gdzieniegdzie pojawiają się wzorowane na ówczesnej pisowni czeskiej wieloznaki rs, rz, rsz; z których w XVI w. ustalił się rz ( sporadycznie rż ). Czyżby [ŕ] słyszano jako coś podobnego do dzisiejszego [rź] (litera ź powstała dopiero w XVI w. )? A może to czeska pisownia zaczęła dyktować wymowę? Po wieku XVII zapomniano** o miękkim r i uproszczono wymowę do [ż] ku utrapieniu uczniów wszelkich szczebli, którzy dziś nie mogą zrozumieć, dlaczego mamy dwa sposoby zapisu tej samej głoski.
U nas, w wielko- i małopolskiej Słowiańszczyźnie (alfabet łaciński), ŕ zapisuje się podobnie: w Bulli Gnieźnieńskiej z XII w. ( Criz = ‘Krzyż’, Rospra, Trebna ), w poznańskich rotach sądowych AD 1397 (predać ‘sprzedać’, grywien ‘grzywien’) i w Kazaniach Świetokrzyskich z XIII/XIV w. ( reca = ‘rzeka’, trece = ‘trzecie’ ), z jednorazowym wyjątkiem szczelinowym trsy = ‘trzy’. Od XII w. miękkie r zaczęło przybierać (być może pod wpływem Czechów, terytorialnie bliskich nowemu centrum kulturalnemu w Krakowie) dodatkową artykulację szczelinową [rż], ale dopiero w XIV w. dla zmienionej w szczelinową wymowy głoski ŕ [rż]* gdzieniegdzie pojawiają się wzorowane na ówczesnej pisowni czeskiej wieloznaki rs, rz, rsz; z których w XVI w. ustalił się rz ( sporadycznie rż ). Czyżby [ŕ] słyszano jako coś podobnego do dzisiejszego [rź] ( litera ź powstała dopiero w XVI w. )? A może to czeska pisownia zaczęła dyktować wymowę? Po wieku XVII zapomniano** o miękkim r i uproszczono wymowę do [ż] ku utrapieniu uczniów wszelkich szczebli, którzy dziś nie mogą zrozumieć, dlaczego mamy dwa sposoby zapisu tej samej głoski. (…).
* Czesi do dziś swoją głoskę ř (np. w wyrazie řeka = ‘rzeka’) wymawiają jak Polacy w XVI w.: [rżeka].
** Paradoksalnie w kilku przypadkach, jak źrzódło, śrzoda, w XIX w. (oficjalnie od 1891 r.) warszawskie centrum kulturalne Polski przyczyniło się do przywrócenia starosłowiańskiej (niemal) wymowy i (później) pisowni. Dziś piszemy i mówimy: źródło, środa – z nieco twardszym [r] niż nasi praojcowie, ale już nie szczelinowym [rz], jak 150 lat temu.
*** Narzucające się podejrzenie, że polski ryż wywodzi się z tego samego źródłosłowu co reż, jest mylne. Ryż ma też źródłosłów praindoeuropejski, ale inny: vrīhiṣ. Wymawiało się to… [ris] i do dziś tak mówi duża część Europy i świata.”.
W takim razie proces powstawania nazwiska Podżoba [ Podzoba ] przebiegał od miana Podroba poprzez Podrzoba do Podżoba. Wynika z tego, że tym poszukiwanym, pierwotnym mianem było nazwanie Podroba.
Dr Krystyna Długosz – Kurczabowa, pisała: „Podroby, a dawniej też podrób, podroba, podróbki oraz droby, dróbka, dróbki, to podrobione, czyli podzielone na drobne części wnętrzności zwierząt, tzn. wątroba, płuca, flaki, serce, śledziona bydlęca, a u drobiu ( czyli drobnych, małych zwierząt ) nie tylko wątroba, żołądek i serce, ale też głowa, szyja, skrzydełka i nogi. Morfemem rdzennym jest -drob-, kontynuant prasłowiańskiego *drobъ i praindoeuropejskiego dhrob-. Ten sam etymon występuje też w ang. drop 'kropla'.”.
Zatem podział morfologiczny w mianie:
• Podroba przebiega w następujący sposób: Po-drob-a,
• Podrzoba przebiega w następujący sposób: Po-drzob-a
• Podżoba przebiega w następujący sposób: Po-dżob-a,
• Podzoba przebiega w następujący sposób: Po-dzob-a.
Wobec tego moja hipoteza o pochodzeniu i znaczeniu nazwy osobowej Podzoba nabrała znamion prawdopodobieństwa: Podżoba [ Podzoba ]: Podrzoba < Podroba; Podżoba = Podroba.
Urszulo, to moja robocza hipoteza o etymologii nazwiska Podzoba, raczej rozważania o jego genezie. Weryfikację mojej hipotezy pozostawiam już Tobie, oczywiście jak uznasz ją za dość prawdopodobną. Wnioski też leżą po Twojej stronie.
Pozdrawiam – Roman.
Ps.
Urszulo, jednak posiadasz informacje o miejscu i czasie występowania nazwiska Podzoba, których poskąpiłaś w poście z dnia 4 czerwca 2021 roku pytając o pochodzenie wspomnianego przeze mnie miana. W dniu 20 kwietnia 2013 roku pytałaś na forum o etymologię tej nazwy osobowej pisząc: „Bardzo proszę o podanie etymologii nazwiska Podzoba. 2 wieki temu w par. Prandocin było wielu Podzobów, a dzisiaj w całej Polsce garstka. Czy to możliwe, że nazwisko Podzoba zmieniło formę?”.
Link do Twojego postu z dnia 20 kwietna 2013 roku:
https://genealodzy.pl/PNphpBB2-viewtopi ... -180.phtml
Na Twoje zapytanie z dnia 20 kwietnia 2013 roku trzy osoby udzieliły Ci odpowiedzi. Jedna z nich, to jest Przemek [ nick: Zubrzak ], napisała: „W Prandocinie nazwisko Podrzoba występuje wymiennie z Podrobami, podobnie zresztą w tej samej parafii występują oboczności Zdeb/Zdyb i Szlachta/Slachta.”. Gdybym natrafił wcześniej na Twój post z kwietnia 2013 roku i udzielone Ci informacje to bym nie tracił tyle czasu na opracowanie odpowiedzi dla Ciebie na Twój post z dnia 4 czerwca 2021 roku. Skoro opracowałem odpowiedź na Twoje pytanie – to ją zamieszczam na forum.
Zauważyłem, że nie byłaś zainteresowana odpowiedziami na Twoje zapytanie z kwietnia 2013 roku, ponieważ nie było żadnej reakcji z Twojej strony na udzielone Ci odpowiedzi pod postami osób, które udzieliły Ci informacji w tamtym czasie.
Proponuję Ci skontaktowanie się z Przemkiem [ nick: Zubrzak ], który napisał o tym, że „W Prandocinie nazwisko Podrzoba występuje wymiennie z Podrobami” i zapytać z jakich źródeł ma tą informację i jak do nich dotrzeć.
Roman.
Zauważyłem, że pani Ewa Szczodruch podała etymologię nazwy osobowej Podzoba za profesorem Kazimierzem Rymutem, to jest „Podzoba - ze starszego podżoba, od podżłobić ‘wyżłobić, wyryć’.”. W takim razie podział morfologiczny w mianie Podzoba przebiegałby tak: Pod-zob-a [ < pod-żłobi-ć ]. Osobiście jestem innego zdania niż profesor Rymut, ponieważ uważam, że linia podziału morfologicznego w nazwie Podzoba przebiega inaczej, to jest: Po-dzob-a. Taki podział morfologiczny związany jest z moją hipotezą o pochodzeniu nazwiska Podzoba. Moje subiektywne spojrzenie na genezę miana Podzoba przedstawię w rozważaniach o etymologii nazwiska Podzoba.
Rozważania o etymologii nazwiska Podzoba – Hipoteza.
Każde przeszłe czy współczesne nazwisko to zagadka etymologiczna, w tym i nazwa osobowa Podzoba. Miano te kryje w sobie pochodzenie konkretnego nazwania, jego źródłosłów oraz zmiany jego znaczenia i formy w miarę upływu czasu. Rozszyfrowanie polega na odtworzenie wyjściowej postaci wyrazu, wykrycie przypuszczalnego znaczenia pierwotnego, wyjaśnienie jego dalszego rozwoju semantycznego i objaśnienie struktury morfologicznej. Badania etymologiczne opiera się często na analizie porównawczej. Bywa, że nie da się jednoznacznie ustalić pochodzenia i znaczenia konkretnej nazwy osobowej i dlatego mogą istnieć obok siebie różne genezy tego samego miana. Czasami pomocna bywa ludowa etymologia, która zazwyczaj próbuje określać pochodzenie wyrazów na podstawie podobieństwa ich formy dźwiękowej [ wymowy, brzmienia ] do innych wyrazów.
Nielekko jest bez szerszego kontekstu lub innych dodatkowych informacji wnioskować o genezie nazwiska Podzoba. W mojej ocenie tylko wszechstronna kwerenda różnych źródeł, w tym dokumentów historycznych, genealogicznych, słownikowych czy językoznawczych może, choć nie musi, odpowiedzieć na pytanie od kogo, od czego, w jaki sposób i kiedy powstała konkretna nazwa osobowa oraz rozwiać różne dylematy odnoszące się do pochodzenia społecznego albo etnicznego osób noszących miano Podzoba. Bo jak mówił profesor Kazimierz Rymut: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Natomiast, profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”. Pamiętać też trzeba, że niektóre słowa mogą pochodzić z różnych historycznych dialektów języka polskiego, w tym i z gwary. Nie można też wykluczyć, iż wspomniane miano jest reliktem wywodzącym się z języka [pra]słowiańskiego albo staropolskiego. W grę mogą też wchodzić inne języki. Zatem, i hybrydy językowe lub/i spolszczenia obcych nazw osobowych. Nie można też odrzucić przeinaczeń pisowni albo zjawisk fonetycznych występujących w języku polskim oraz innych językach.
Nazwisko należy traktować nie tylko jako element służący do identyfikacji poszczególnych osób, ale również jako zjawisko językowe. Każda nazwa osobowa jako kategoria onimiczna ustalała się i stabilizowała w określonych warunkach religijnych, administracyjno – prawnych, społeczno – środowiskowych. Nazwisko oddaje złożoność stosunków kulturowych i językowych na pograniczu i na obszarach z nim sąsiadujących oraz w miejscach gdzie występuje ludność [ osoby ] o różnej narodowości czy kulturze. Każde miano, jak wspomniałem ma charakter identyfikujący nie tylko osobniczo, ale terytorialnie oraz etnicznie. Nazwy osobowe stanowią nieodłączny element kontaktów językowych w miejscach gdzie wzajemnie się przenikają. Współżycie różnych osób, grup ludności [ narodowości ] obok siebie sprzyjało procesowi polonizacji obcego nazewnictwa osobowego na obszarze Polski. W miarę procesów asymilacyjnych nazwiska te ulegały najłatwiej upodobnieniom fonetycznym, następnie ortograficznym, aby nawet zmienić swe znaczenie. Podobne zjawisko występowało też w odwrotnym kierunku.
Przystępując do pracy nad pochodzeniem i powstaniem konkretnego nazwiska trzeba mieć zawsze na uwadze, że nie poruszamy się we współczesności, gdzie każda dorosła osoba ma dowód osobisty, numer PESEL lub/i NIP oraz trwałe, dziedziczne i nie nienaruszalne nazwisko. W wieku XVII, XVIII, a nawet w wieku XIX nazwy osobowe były bardzo ruchome, elastyczne a co za tym idzie ulegały zmianie aż do ukształtowania się dziedzicznego nazwiska.
Urszulo, w swoim poście napisałaś: „Bardzo proszę o podanie pochodzenia nazwiska PODZOBA. Dziękuję.”. Zatem, prosisz o podanie genezy nazwy osobowej zapisywanej pod postacią graficzną Podzoba. Szkoda, że nie napisałaś gdzie to miano występowało i jak było zapisywane na przestrzeni czasu, to jest od najstarszej do obecnej formy graficznej. W zasadzie nic nie napisałaś o historii tego nazwiska i osób je noszących. Tak więc pozostają tylko hipotezy, raczej rozważania o pochodzeniu nazwy osobowej zapisywanej jako Podzoba. Zaproponuję Ci moje subiektywne spojrzenie na genezę miana Podzoba. Będzie ono inne niż te, które zaproponował profesor Kazimierz Rymut.
W roku 2002 na obszarze obecnej Polski według bazy PESEL osób o nazwisku Podzoba mieszkało 50 osób, w tym 24 mężczyzn i 26 kobiet. Najwięcej z nich bo aż 37 osób zamieszkiwało powiat krakowski i miasto Kraków. Szczegółowy rozkład przedmiotowej nazwy osobowej zobaczysz na mapie, którą zamieszczam pod linkiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... ko=podzoba
Według bazy PESEL z roku 2021 w dniu 21 lutego, w Polsce osób o nazwisku Podzoba było 60, w tym 28 mężczyzn i 32 kobiety [ za: Serwis Rzeczypospolitej Polskiej ].
W Genszukaczu nazwisko Podzoba wymienione jest 238 razy z tego aż 230 razy w obecnym województwie małopolskim.
https://geneszukacz.genealodzy.pl/index ... =pol&op=se
Z danych zawartych w Genetyce wynika, że zdecydowana większość osób o nazwisku Podzoba zamieszkiwała wieś Prandocin w parafii Prandocin, w obecnym województwie małopolskim.
https://geneteka.genealodzy.pl/index.ph ... rdertable=
W tym samym województwie występowało nazwisko Podzob w parafii Wysocice.
https://geneteka.genealodzy.pl/index.ph ... rdertable=
W Genetyce [ Genetyka.Genealodzy.pl ] znajdują się indeksy metryk [ urodzin, małżeństw, zgonów ] osób zamieszkałych we wsi Prandocin w parafii Prandocin z lat 1663 – 1866. Analiza indeksów metryk wykazała, że we wsi i parafii Prandocin w roku 1670 zmarł Grzegorz Podzoba. Zatem, przynajmniej w roku 1670 we wsi Prandocin mieszkał mężczyzna noszący miano zapisane pod postacią graficzną Podzoba. Dalsza analiza indeksów metryk wykazała, że w parafii Prandocin tylko we wsi Prandocin występowało nazwisko Podzoba na przestrzeni 196 lat. Analiza indeksów metryk urodzin, małżeństw i zgonów z obecnego województwa małopolskiego wykazała, iż nazwa osobowa zapisywana pod postacią graficzną Podzoba nie występowała w żadnej parafii poza parafią Prandocin. Tylko w parafii Wysocice, oddalonej od Prandocina o około 14 km, wystąpiło podobne miano, które zapisano pod postacią graficzną Pozdob. Te dane pozwalają na stwierdzenie, że miano Podzoba było lokalną nazwą osobową, ponieważ występowało tylko w jednej wsi. Analiza danych zawartych w Genszukaczu [ Genszukacz.Genealodzy. pl ] pozwala z dużym prawdopodobieństwem powiedzieć, że miano Podzoba w zasadzie tylko występowało we wsi Prandocin w parafii Prandocin.
Parafia Prandocin oddalona jest od parafii Wysocice około 14 km. To całkiem blisko. Może miano Podzoba ma jakiś związek z nazwą osobową Podzob? Można postawić taką hipotezę. Jeśli tak było to nazwa osobowa Podzoba z jakimś prawdopodobieństwem mogła powstać od nazwy osobowej Podzob. W takim przypadku:
1. może być nazwiskiem zapisanym w formie dopełniaczowej od Podzob: Podzob > Podzoba – typ dopełniaczowy,
2. może być mianem z tak zwaną zmianą paradygmatu [ dodane a ]; aby odsunąć nazwę osobową od motywującego wyrazu pospolitego; na przykład: Balona od Balon, Cepa od Cep, Capa od Cap. Tak więc, Podzoba od Podzob,
3. może być nazwiskiem powstałym na skutek dodania nacechowanej emocjonalnie końcówki fleksyjnej rodzaju żeńskiego -a do Podzob; Podzob + a = Podzoba, Podzob-a. W takim przypadku powstaje nazwa osobowa z dużym ładunkiem emocjonalnym [ ujemnym lub dodatnim ],
4. może być mianem dopełniaczowym, które określa pochodzenie od ojca [ miano patronimiczne ]. Zatem, mógł być Bartosz od Podzoba i Bartosz [ czyj? ] Podzoba. Tak wiec, nazwisko dopełniaczowe z pochodzenia – ojciec Podzob a syn jego to Podzoba.
Powiat krakowski i miasto Kraków położone są w Małopolsce. W Małopolsce występowało mazurzenie. Mazurzenie to proces fonetyczny polegający na wymawianiu zamiast spółgłosek dziąsłowych cz, sz, ż, dż głosek zębowych: c, s, z, dz. Na przykład: czapka jako capka, kosz jako kos, żaba jako zaba, dżdżownica jako dzdzownica. Zatem, mazurzenie polega na uproszczeniu wymowy w ten sposób, że niknie cała grupa spółgłosek dziąsłowych, zwanych też spółgłoskami szumiącymi.
W regionie krakowskim ludność mówiła gwarami krakowskimi. Krakowskie to zespół gwarowy w południowo – zachodniej części dialektu małopolskiego. Dziś w krakowskim mazurzenie jest zjawiskiem reliktowym. W przeszłości było powszechnym elementem mowy ludności wiejskiej. W krakowskim można to zobaczyć między innymi w nazwach miejscowych. Do takich nazw należy obecna wieś o nazwie Słomniki. Słomniki są zamazurzoną nazwą wsi o nazwie Szłomniki. W średniowieczu była to wieś, której mieszkańcy świadczyli wyspecjalizowane świadczenia, lub posługi, służby na rzecz władcy terytorialnego. Tak więc Szłomniki to wieś służebna. W Szłomnikach mieszkali szłomnicy [ w liczbie pojedynczej szłomnik ]. Szłomnicy to ludność służebna w X – XIII wieku, która wytwarzała szłomy. Szłom to hełm bojowy używany przez wojsko. Tak więc słomnik to zamazurzony szłomnik a słom to zamazurzony szłom. Tak samo jak Słomniki to zamazurzone Szłomniki. W takim razie Podzoba to może być zamazurzony Podżoba. Tak samo jak i miano Podzob może być zamazurzoną postacią nazwy osobowej Podżob.
Jak wspomniałem wcześniej miano Podzoba jest zamazurzoną formą nazwy osobowej Podżoba. W takim razie należy się skupić na ustaleniu pochodzenia nazwiska Podżoba. W alfabecie polskim znajduje się litera rz [ dwuznak liter r i z ] oraz litera ż. Obecnie rz i ż brzmi tak samo. W niektórych słowach użycie dwuznaku rz zmienia znaczenie słów np. słowo morze oznacza naturalny zbiornik wodny będący częścią oceanu, mniej lub bardziej wyraźnie oddzielona od pozostałych jego części brzegami kontynentu, wyspami lub wzniesieniem dna zaś słowo może nadaje wypowiedzi charakter przypuszczenia oraz jest stosowane w celu wyrażenia propozycji, rady, prośby. W niektórych słowach może oznaczać r i z [ rz ] na przykład w słowach marznąć, zamarzać. Zatem, dziś oba słowa brzmią tak samo, choć znaczą co innego. Dr Krystyna Długosz – Kurczabowa pisała: „w dawnej polszczyźnie litery rz i ż (…) oznaczały różne dźwięki. Spółgłoska zapisywana dziś dwuznakiem rz (a wcześniej też r, rs) oznaczała miękkie r, które stopniowo przechodziło w rj → rż → żr → ż. Niektóre gwary rozróżniają i dziś głoski oznaczane przez rz i ż. (…).”.
Tomasz Marek w artykule pt. Relikty po r zgłoskotwórczym. Naparstek, pierścień i rżysko, który ukazał się na portalu Językowe dylematy dla każdego, kto ceni poprawną polszczyznę, pisał:
„Język żyje, ewoluuje. Rodzą się nowe słowa, niektóre zmieniają znaczenie, a inne zostają zapomniane. Ale czasem zdarza się, że nie zanikają całkowicie; pozostawiają ślad po sobie w jakimś innym, pochodnym wyrazie, który ocalał, przetrwał śmierć źródłosłowu.
Kiedyś, w języku starosłowiańskim, istniały spółgłoski zgłoskotwórcze (sylaba wtedy obywała się bez samogłoski). Należało do nich ŕ (miękkie r). I dziś r zgłoskotwórcze istnieje w niektórych językach; np. w czeskim i słowackim w takich wyrazach, jak krk [kyrk] (‘kark’), trh [tyrh] (‘targ’) czy prst [pyrst] (‘palec’). I właśnie od tego ostatniego, starosłowiańskiego wyrazu prst wywodzą się jakże polskie, ponadczasowe naparstek i pierścień.
Wspomniane miękkie r (ŕ) to szeroki i frapujący temat. Głoska ta istnieje w większości języków słowiańskich. Przykładowo: w miejscu, w którym u nas występuje rz wymawiane jako [ż]: rzeka, morze, warzyć, Rosjanie mają wciąż dźwięk [ŕ]: река [rjeka], море [morje], варить [waritś]. Skąd zatem to nasze rz?
Kiedyś skrybowie, przekładając wymowę Słowian na alfabet, stanęli przed problemem, jak to miękkie r zapisać. W języku starocerkiewnym ( cyrylica ) zdecydowano się na zmiękczającą samogłoskę, jak ри, ре [ri, rje] itp. choć r i tak miało domyślnie miękką wymowę. Gdy miało twardą, szczególnie w końcowych wystąpieniach, dla zaznaczenia tej twardości wprowadzono (nadal istnieje w alfabecie rosyjskim – grażdance) twardy znak (ъ). Przykładowo pojawiał się on w znanym i w języku polskim słowie pożar – w starocerkiewnym пожаръ, choć we współczesnym rosyjskim już пожар. Oba wymawia się jak w Polsce: [pożar], bo domyślna miękka wymowa p ( litera grażdanki, odpowiada łacińskiemu r ) przestała obowiązywać i w Rosji.
U nas, w wielko- i małopolskiej Słowiańszczyźnie ( alfabet łaciński ), ŕ zapisuje się podobnie: w Bulli Gnieźnieńskiej z XII w. ( Criz = ‘Krzyż’, Rospra, Trebna ), w poznańskich rotach sądowych AD 1397 ( predać ‘sprzedać’, grywien ‘grzywien’ ) i w Kazaniach Świetokrzyskich z XIII/XIV w. ( reca = ‘rzeka’, trece = ‘trzecie’ ), z jednorazowym wyjątkiem szczelinowym trsy = ‘trzy’. Od XII w. miękkie r zaczęło przybierać ( być może pod wpływem Czechów, terytorialnie bliskich nowemu centrum kulturalnemu w Krakowie ) dodatkową artykulację szczelinową [rż], ale dopiero w XIV w. dla zmienionej w szczelinową wymowy głoski ŕ [rż]* gdzieniegdzie pojawiają się wzorowane na ówczesnej pisowni czeskiej wieloznaki rs, rz, rsz; z których w XVI w. ustalił się rz ( sporadycznie rż ). Czyżby [ŕ] słyszano jako coś podobnego do dzisiejszego [rź] (litera ź powstała dopiero w XVI w. )? A może to czeska pisownia zaczęła dyktować wymowę? Po wieku XVII zapomniano** o miękkim r i uproszczono wymowę do [ż] ku utrapieniu uczniów wszelkich szczebli, którzy dziś nie mogą zrozumieć, dlaczego mamy dwa sposoby zapisu tej samej głoski.
U nas, w wielko- i małopolskiej Słowiańszczyźnie (alfabet łaciński), ŕ zapisuje się podobnie: w Bulli Gnieźnieńskiej z XII w. ( Criz = ‘Krzyż’, Rospra, Trebna ), w poznańskich rotach sądowych AD 1397 (predać ‘sprzedać’, grywien ‘grzywien’) i w Kazaniach Świetokrzyskich z XIII/XIV w. ( reca = ‘rzeka’, trece = ‘trzecie’ ), z jednorazowym wyjątkiem szczelinowym trsy = ‘trzy’. Od XII w. miękkie r zaczęło przybierać (być może pod wpływem Czechów, terytorialnie bliskich nowemu centrum kulturalnemu w Krakowie) dodatkową artykulację szczelinową [rż], ale dopiero w XIV w. dla zmienionej w szczelinową wymowy głoski ŕ [rż]* gdzieniegdzie pojawiają się wzorowane na ówczesnej pisowni czeskiej wieloznaki rs, rz, rsz; z których w XVI w. ustalił się rz ( sporadycznie rż ). Czyżby [ŕ] słyszano jako coś podobnego do dzisiejszego [rź] ( litera ź powstała dopiero w XVI w. )? A może to czeska pisownia zaczęła dyktować wymowę? Po wieku XVII zapomniano** o miękkim r i uproszczono wymowę do [ż] ku utrapieniu uczniów wszelkich szczebli, którzy dziś nie mogą zrozumieć, dlaczego mamy dwa sposoby zapisu tej samej głoski. (…).
* Czesi do dziś swoją głoskę ř (np. w wyrazie řeka = ‘rzeka’) wymawiają jak Polacy w XVI w.: [rżeka].
** Paradoksalnie w kilku przypadkach, jak źrzódło, śrzoda, w XIX w. (oficjalnie od 1891 r.) warszawskie centrum kulturalne Polski przyczyniło się do przywrócenia starosłowiańskiej (niemal) wymowy i (później) pisowni. Dziś piszemy i mówimy: źródło, środa – z nieco twardszym [r] niż nasi praojcowie, ale już nie szczelinowym [rz], jak 150 lat temu.
*** Narzucające się podejrzenie, że polski ryż wywodzi się z tego samego źródłosłowu co reż, jest mylne. Ryż ma też źródłosłów praindoeuropejski, ale inny: vrīhiṣ. Wymawiało się to… [ris] i do dziś tak mówi duża część Europy i świata.”.
W takim razie proces powstawania nazwiska Podżoba [ Podzoba ] przebiegał od miana Podroba poprzez Podrzoba do Podżoba. Wynika z tego, że tym poszukiwanym, pierwotnym mianem było nazwanie Podroba.
Dr Krystyna Długosz – Kurczabowa, pisała: „Podroby, a dawniej też podrób, podroba, podróbki oraz droby, dróbka, dróbki, to podrobione, czyli podzielone na drobne części wnętrzności zwierząt, tzn. wątroba, płuca, flaki, serce, śledziona bydlęca, a u drobiu ( czyli drobnych, małych zwierząt ) nie tylko wątroba, żołądek i serce, ale też głowa, szyja, skrzydełka i nogi. Morfemem rdzennym jest -drob-, kontynuant prasłowiańskiego *drobъ i praindoeuropejskiego dhrob-. Ten sam etymon występuje też w ang. drop 'kropla'.”.
Zatem podział morfologiczny w mianie:
• Podroba przebiega w następujący sposób: Po-drob-a,
• Podrzoba przebiega w następujący sposób: Po-drzob-a
• Podżoba przebiega w następujący sposób: Po-dżob-a,
• Podzoba przebiega w następujący sposób: Po-dzob-a.
Wobec tego moja hipoteza o pochodzeniu i znaczeniu nazwy osobowej Podzoba nabrała znamion prawdopodobieństwa: Podżoba [ Podzoba ]: Podrzoba < Podroba; Podżoba = Podroba.
Urszulo, to moja robocza hipoteza o etymologii nazwiska Podzoba, raczej rozważania o jego genezie. Weryfikację mojej hipotezy pozostawiam już Tobie, oczywiście jak uznasz ją za dość prawdopodobną. Wnioski też leżą po Twojej stronie.
Pozdrawiam – Roman.
Ps.
Urszulo, jednak posiadasz informacje o miejscu i czasie występowania nazwiska Podzoba, których poskąpiłaś w poście z dnia 4 czerwca 2021 roku pytając o pochodzenie wspomnianego przeze mnie miana. W dniu 20 kwietnia 2013 roku pytałaś na forum o etymologię tej nazwy osobowej pisząc: „Bardzo proszę o podanie etymologii nazwiska Podzoba. 2 wieki temu w par. Prandocin było wielu Podzobów, a dzisiaj w całej Polsce garstka. Czy to możliwe, że nazwisko Podzoba zmieniło formę?”.
Link do Twojego postu z dnia 20 kwietna 2013 roku:
https://genealodzy.pl/PNphpBB2-viewtopi ... -180.phtml
Na Twoje zapytanie z dnia 20 kwietnia 2013 roku trzy osoby udzieliły Ci odpowiedzi. Jedna z nich, to jest Przemek [ nick: Zubrzak ], napisała: „W Prandocinie nazwisko Podrzoba występuje wymiennie z Podrobami, podobnie zresztą w tej samej parafii występują oboczności Zdeb/Zdyb i Szlachta/Slachta.”. Gdybym natrafił wcześniej na Twój post z kwietnia 2013 roku i udzielone Ci informacje to bym nie tracił tyle czasu na opracowanie odpowiedzi dla Ciebie na Twój post z dnia 4 czerwca 2021 roku. Skoro opracowałem odpowiedź na Twoje pytanie – to ją zamieszczam na forum.
Zauważyłem, że nie byłaś zainteresowana odpowiedziami na Twoje zapytanie z kwietnia 2013 roku, ponieważ nie było żadnej reakcji z Twojej strony na udzielone Ci odpowiedzi pod postami osób, które udzieliły Ci informacji w tamtym czasie.
Proponuję Ci skontaktowanie się z Przemkiem [ nick: Zubrzak ], który napisał o tym, że „W Prandocinie nazwisko Podrzoba występuje wymiennie z Podrobami” i zapytać z jakich źródeł ma tą informację i jak do nich dotrzeć.
Roman.
Re: Nazwisko Podzoba.
: wt 08 cze 2021, 01:11
Bardzo dziękuję za tak szczegółową odpowiedź, którą z uwagą przeczytałam.
Doceniam wkład w przygotowanie i zamieszczenie odpowiedzi na moje pytanie o pochodzenie nazwiska Podzoba. I chociaż pytałam "nie dla siebie" muszę przyznać, że dzięki Twojej odpowiedzi kwestię pochodzenia nazwisk, które występują w moim drzewie zobaczyłam w nowym świetle. Miałam wrażenie, że jakiś czas temu zamieszczałam prośbę o sprawdzenie pochodzenia tego nazwiska. Nawet szukałam, ale niestety nie trafiłam na posty z 2013 roku. Możliwe, że gdybym korzystała z komputera, a nie telefonu nie byłoby sprawy.
Tak, przyznaję, że trochę orientacji miałam o występowaniu nazwiska jak i o podobieństwie do wspomnianego przez Ciebie Podroba. Nie sądziłam, że to istotne. A już na pewno nie chciałam Cię Romanie narazić na stratę czasu.
Teraz kojarzę jeszcze inne, podobne nazwisko do Podzoba- POZDOBA. Czy może pochodzić od tego pierwszego? Szybko sprawdziłam w geneszukaczu i nie znalazłam tej formy. Czy może to sugerować, że Pozdoba powstało później niż Podzoba?
Duża część Twojej odpowiedzi dla wielu innych osób może stanowić wskazówki do ustalania etymologii interesujących ich nazwisk. Niezbyt często zamieszczam pytania na forum, staram się być samowystarczalna. Dotąd chyba się nie zdarzyło, abym otrzymała taką wyczerpującą odpowiedź i tak profesjonalną. Tym bardziej dziękuję.
Doceniam wkład w przygotowanie i zamieszczenie odpowiedzi na moje pytanie o pochodzenie nazwiska Podzoba. I chociaż pytałam "nie dla siebie" muszę przyznać, że dzięki Twojej odpowiedzi kwestię pochodzenia nazwisk, które występują w moim drzewie zobaczyłam w nowym świetle. Miałam wrażenie, że jakiś czas temu zamieszczałam prośbę o sprawdzenie pochodzenia tego nazwiska. Nawet szukałam, ale niestety nie trafiłam na posty z 2013 roku. Możliwe, że gdybym korzystała z komputera, a nie telefonu nie byłoby sprawy.
Tak, przyznaję, że trochę orientacji miałam o występowaniu nazwiska jak i o podobieństwie do wspomnianego przez Ciebie Podroba. Nie sądziłam, że to istotne. A już na pewno nie chciałam Cię Romanie narazić na stratę czasu.
Teraz kojarzę jeszcze inne, podobne nazwisko do Podzoba- POZDOBA. Czy może pochodzić od tego pierwszego? Szybko sprawdziłam w geneszukaczu i nie znalazłam tej formy. Czy może to sugerować, że Pozdoba powstało później niż Podzoba?
Duża część Twojej odpowiedzi dla wielu innych osób może stanowić wskazówki do ustalania etymologii interesujących ich nazwisk. Niezbyt często zamieszczam pytania na forum, staram się być samowystarczalna. Dotąd chyba się nie zdarzyło, abym otrzymała taką wyczerpującą odpowiedź i tak profesjonalną. Tym bardziej dziękuję.
Re: Nazwisko Podzoba.
: wt 08 cze 2021, 03:06
Nazwisko Podzoba jest bardzo rzadkim nazwiskiem w Polsce;
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... ko=podzoba
Ale .. w powiecie krakowskim wystepuje nazwisko Podoba i jeszcze liczniejsze Podobiński;
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... sko=Podoba
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... ki&join=on
istnieje takze miejscowosc Podobin w pow. nowosadeckim.
Zespol Pani Zofii Kowalik-Kalety w SŁOWNIKU NAJSTARSZYCH NAZWISK POLSKICH wymienia, piekne, staropolskie nazwisko odnotowane juz w 1488 r. - PODOBNY < podobny ‘właściwy, kształtny’ Sstp 1488 .
Istnieje Prapolskie i Staroslowianskie nazwanie/nazwisko PODOBA i strona Forebears=Przodkowie podaje rozmieszczenie tego nazwiska w Europie;
https://forebears.io/surnames/podoba
Swiadczy to, ze wieki temu matki Slowianki nadawaly nowonarodzonym synkom bardzo przyjemne dla ucha ojca nazwanie, ktore stawalo sie nazwiskiem.
Ja uwazam, ze nastapila przypadkowa pomylka w zapisie nazwiska Podoba i powstalo rzadkie nazwisko Pod(z?)oba.
Pozdrawiam - Wladyslaw
Dodam, ze istnieje duze prawdopodobienstwo, ze wszyscy o nazwisku Podzoba sa krewnymi.
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... ko=podzoba
Ale .. w powiecie krakowskim wystepuje nazwisko Podoba i jeszcze liczniejsze Podobiński;
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... sko=Podoba
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... ki&join=on
istnieje takze miejscowosc Podobin w pow. nowosadeckim.
Zespol Pani Zofii Kowalik-Kalety w SŁOWNIKU NAJSTARSZYCH NAZWISK POLSKICH wymienia, piekne, staropolskie nazwisko odnotowane juz w 1488 r. - PODOBNY < podobny ‘właściwy, kształtny’ Sstp 1488 .
Istnieje Prapolskie i Staroslowianskie nazwanie/nazwisko PODOBA i strona Forebears=Przodkowie podaje rozmieszczenie tego nazwiska w Europie;
https://forebears.io/surnames/podoba
Swiadczy to, ze wieki temu matki Slowianki nadawaly nowonarodzonym synkom bardzo przyjemne dla ucha ojca nazwanie, ktore stawalo sie nazwiskiem.
Ja uwazam, ze nastapila przypadkowa pomylka w zapisie nazwiska Podoba i powstalo rzadkie nazwisko Pod(z?)oba.
Pozdrawiam - Wladyslaw
Dodam, ze istnieje duze prawdopodobienstwo, ze wszyscy o nazwisku Podzoba sa krewnymi.
Nazwisko Koryś
: wt 08 cze 2021, 18:10
Witam
Poszukuję etymologii nazwiska Koryś, z własnych poszukiwań wiem tylko tyle, że istnieje litewskie słowo korys oznaczające plaster miodu, ale nie jestem przekonany czy jest to właściwy trop i swoich korzeni powinienem doszukiwać się właśnie tam.
Pozdrawiam
Poszukuję etymologii nazwiska Koryś, z własnych poszukiwań wiem tylko tyle, że istnieje litewskie słowo korys oznaczające plaster miodu, ale nie jestem przekonany czy jest to właściwy trop i swoich korzeni powinienem doszukiwać się właśnie tam.
Pozdrawiam
Nazwisko Koryś
: wt 08 cze 2021, 18:19
Witam
Wg Rymuta nazwisko Koryś pochodzi od kora ‘powłoka drzewa’, korzyć się ‘okazywać uległość’.
Źródło: Kazimierz Rymut, "Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny", Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999
Wg Rymuta nazwisko Koryś pochodzi od kora ‘powłoka drzewa’, korzyć się ‘okazywać uległość’.
Źródło: Kazimierz Rymut, "Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny", Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999
Re: Nazwisko Koryś
: wt 08 cze 2021, 18:39
Hmm, też na początku rozpatrywałem taką teorię, ale uznałem, że byłoby to zbyt oczywiste. Dziękuję za odpowiedźEwa_Szczodruch pisze:Witam
Wg Rymuta nazwisko Koryś pochodzi od kora ‘powłoka drzewa’, korzyć się ‘okazywać uległość’.
Źródło: Kazimierz Rymut, "Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny", Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999
Moderacja
Zgodnie z regulaminem i przyjętym zwyczajem prosimy o podpisywanie swoich postów przynajmniej imieniem.
Jeżeli każdorazowe podpisywanie postów jest kłopotliwe, wtedy można ustawić automatyczny podpis. https://genealodzy.pl/PNphpBB2-viewtopi ... rt-0.phtml
Wojtek, moderator
Nazwiska Sowiżdrzał i b. podobne (wymienione)
: wt 08 cze 2021, 23:34
Witam,
Prosze o etymologie nazwisk:
Nazwisko w rodzinie to: Sowiżdrzał,
ale mila osoba nadeslala mi dluga liste, i poniewaz nie mam pojecia ktore moze jest w slowniku, posylam wszystkie za co przepraszam:
Sowirzdżał, Sowirżał, Sowizdzał, Sowiźrał, Sowiźdrzał, Sowizdział, Sowizdżał, Sowizrał, Sowiżdrzał, Sowiżrał, Sowiżdżał
Serdecznie dzikujs za informacje,
Teresa Nasa
USA
Prosze o etymologie nazwisk:
Nazwisko w rodzinie to: Sowiżdrzał,
ale mila osoba nadeslala mi dluga liste, i poniewaz nie mam pojecia ktore moze jest w slowniku, posylam wszystkie za co przepraszam:
Sowirzdżał, Sowirżał, Sowizdzał, Sowiźrał, Sowiźdrzał, Sowizdział, Sowizdżał, Sowizrał, Sowiżdrzał, Sowiżrał, Sowiżdżał
Serdecznie dzikujs za informacje,
Teresa Nasa
USA
Nazwisko Szołdra.
: śr 09 cze 2021, 02:31
Witam,
Prosze o etymologie nazwiska Szołdra.
Dziekuje serdecznie,
Teresa Nasa
USA
Prosze o etymologie nazwiska Szołdra.
Dziekuje serdecznie,
Teresa Nasa
USA
Nazwisko Szołdra.
: śr 09 cze 2021, 08:20
Witam
Szołdra 1388- od szołdra, sołodra ‘szynka wieprzowa, słonina; tyłek’, też ‘złodziej; Szwab’.
Źródło: Kazimierz Rymut, 'Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001
Szołdra 1388- od szołdra, sołodra ‘szynka wieprzowa, słonina; tyłek’, też ‘złodziej; Szwab’.
Źródło: Kazimierz Rymut, 'Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001
Re: Nazwisko Szołdra.
: śr 09 cze 2021, 12:50
Dzień dobry.
Szołdra. Dawniej:
• łopatka wieprzowa wędzona albo solona,
• szynka,
• przenośnie – pogardliwie o człowieku: świnia.
[ za: Słownik języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego ].
Na śląsku szołdra to mięso zapiekane w cieście drożdżowym. Klaudiusz Kaufmann w artykule pt. Szołdry abo murziny (Wielkanocne mięsiwa zapiekane w drożdżowym cieście na śląską modłę) między innymi pisał: „U nołs w dōma sie tego niy robiōło, nawet żołdno ciotka tego niy znała, ale rołz moja Baba znołdła to w jaki ksiōnżce i sie ji tego zachciało. Na poczōntku trzo bōło szukać, skōnd sie to wziyno, co to z tym zrobić i jak wyłōnaczyć. Ponojś je to popularne na Ślōnsku Cieszyńskim, ale same słowo szołdra (sołdra, sodr- bo to roztomajcie gołdali i gołdajōm) to pochodzi ponojś ze czasōw prasłowiańskich i znaczōło kōnsek uwyndzōnyj szinki. Nojprzōd jōm moczyli we soli (rosolyli), a potyn wyndziyli przi kominie, choć jak niy bōło kōmina, to wele dziury we dachu. A potym tako szinka trefiła jakosik do drożdzowego ciasta i sie zrobiōła szołdra. A czamu na Wielkanoc? Bo niy ma lepszego czasu na jedzynie roztomajtego jołdła ze szinkōm. Niyroz sie tyż robi jedna srogo szołdra, a niy take małe bōłki. I- jak to na Ślōnsku, we kołżdyj jednyj wsi moł to inksze miano: szołdra, sodr, szczodr, szołdr… abo murzin. (…).” [ strona Chop w kuchni, Klaudiusz Kaufmann, dostęp 09.06.2021 ].
Zatem, nazwisko Szołdra pochodzi od przezwiska Szołdra a ono od wyrazu pospolitego szołdra. Biorąc też pod uwagę genezę nazwiska Szołdra podaną przez panią Ewę Szczodruch za profesorem Kazimierzem Rymutem przedmiotowa nazwa osobowa jest niejasnym mianem z punktu jego znaczenia. Bo jak mówił profesor Kazimierz Rymut: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”.
Pozdrawiam – Roman.
Szołdra. Dawniej:
• łopatka wieprzowa wędzona albo solona,
• szynka,
• przenośnie – pogardliwie o człowieku: świnia.
[ za: Słownik języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego ].
Na śląsku szołdra to mięso zapiekane w cieście drożdżowym. Klaudiusz Kaufmann w artykule pt. Szołdry abo murziny (Wielkanocne mięsiwa zapiekane w drożdżowym cieście na śląską modłę) między innymi pisał: „U nołs w dōma sie tego niy robiōło, nawet żołdno ciotka tego niy znała, ale rołz moja Baba znołdła to w jaki ksiōnżce i sie ji tego zachciało. Na poczōntku trzo bōło szukać, skōnd sie to wziyno, co to z tym zrobić i jak wyłōnaczyć. Ponojś je to popularne na Ślōnsku Cieszyńskim, ale same słowo szołdra (sołdra, sodr- bo to roztomajcie gołdali i gołdajōm) to pochodzi ponojś ze czasōw prasłowiańskich i znaczōło kōnsek uwyndzōnyj szinki. Nojprzōd jōm moczyli we soli (rosolyli), a potyn wyndziyli przi kominie, choć jak niy bōło kōmina, to wele dziury we dachu. A potym tako szinka trefiła jakosik do drożdzowego ciasta i sie zrobiōła szołdra. A czamu na Wielkanoc? Bo niy ma lepszego czasu na jedzynie roztomajtego jołdła ze szinkōm. Niyroz sie tyż robi jedna srogo szołdra, a niy take małe bōłki. I- jak to na Ślōnsku, we kołżdyj jednyj wsi moł to inksze miano: szołdra, sodr, szczodr, szołdr… abo murzin. (…).” [ strona Chop w kuchni, Klaudiusz Kaufmann, dostęp 09.06.2021 ].
Zatem, nazwisko Szołdra pochodzi od przezwiska Szołdra a ono od wyrazu pospolitego szołdra. Biorąc też pod uwagę genezę nazwiska Szołdra podaną przez panią Ewę Szczodruch za profesorem Kazimierzem Rymutem przedmiotowa nazwa osobowa jest niejasnym mianem z punktu jego znaczenia. Bo jak mówił profesor Kazimierz Rymut: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”.
Pozdrawiam – Roman.
Re: Nazwisko Szołdra.
: śr 09 cze 2021, 15:23
Witam,
Bardzo dziekuje Pani Ewie i Romanowi za tak obszerne odpowiedzi.
Pozdrawiam serdecznie,
Teresa
Bardzo dziekuje Pani Ewie i Romanowi za tak obszerne odpowiedzi.
Pozdrawiam serdecznie,
Teresa
Re: Nazwisko Koryś
: śr 09 cze 2021, 19:14
Dobry wieczór.
Koryś – hipoteza o pochodzeniu nazwiska.
Ptakej, zaproponuję Ci moje subiektywne spojrzenie na pochodzenie nazwy osobowej Koryś. Profesor Kazimierz Rymut mówił: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Skoro nic nie napisałeś o historii nazwy osobowej Koryś, np. gdzie i kiedy występowało, czy były oboczne formy zapisu, to pozostają rozważania. Zaproponuję Ci moje subiektywne spojrzenie na pochodzenie nazwy osobowej Koryś.
Miano Koryś z dużym prawdopodobieństwem jest derywatem, nazwą pochodną. Tak więc granica podziału morfologicznego w tym nazwisku przebiega między tematem słowotwórczym Kor- a przyrostkiem -yś [ kor- + -yś = Koryś ].
W języku polskim format -yś należy do grupy przyrostków tworzących męskie imiona, ale ich specyficzną część, to jest spieszczenia, czyli zdrobnienia zdrobnień. W takim razie miano Koryś jest spieszczeniem jakiegoś męskiego imienia i jest jego pochodną. Profesor Henryk Wróbel wyodrębnił 33 sposoby tworzenia imion pochodnych, w tym 17 dotyczących imion kobiecych. Jednym z tych procesów jest skracanie imion podstawowych. Polega to na odcięciu części końcowej imiona i dodanie przyrostka, na przykład Lucyś od Lucjan.
W mojej ocenie miano Koryś pochodzi od imienia Korneliusz. W Polsce imię to znane jest raczej w jego obocznych formach, to jest Kornel, Korneli. W takim razie Koryś może też pochodzić od imienia Kornel albo Korneli.
Z jakimś prawdopodobieństwem nazwisko Koryś pochodzi od imienia typu Korneliusz [ Kornel, albo Korneli ], to jest od imion zawierających w części początkowej Kor-.
To tylko moja hipoteza o pochodzeniu nazwy osobowej Koryś. Weryfikację mojej hipotezy i wnioski pozostawiam już Tobie.
Pozdrawiam – Roman.
Koryś – hipoteza o pochodzeniu nazwiska.
Ptakej, zaproponuję Ci moje subiektywne spojrzenie na pochodzenie nazwy osobowej Koryś. Profesor Kazimierz Rymut mówił: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Skoro nic nie napisałeś o historii nazwy osobowej Koryś, np. gdzie i kiedy występowało, czy były oboczne formy zapisu, to pozostają rozważania. Zaproponuję Ci moje subiektywne spojrzenie na pochodzenie nazwy osobowej Koryś.
Miano Koryś z dużym prawdopodobieństwem jest derywatem, nazwą pochodną. Tak więc granica podziału morfologicznego w tym nazwisku przebiega między tematem słowotwórczym Kor- a przyrostkiem -yś [ kor- + -yś = Koryś ].
W języku polskim format -yś należy do grupy przyrostków tworzących męskie imiona, ale ich specyficzną część, to jest spieszczenia, czyli zdrobnienia zdrobnień. W takim razie miano Koryś jest spieszczeniem jakiegoś męskiego imienia i jest jego pochodną. Profesor Henryk Wróbel wyodrębnił 33 sposoby tworzenia imion pochodnych, w tym 17 dotyczących imion kobiecych. Jednym z tych procesów jest skracanie imion podstawowych. Polega to na odcięciu części końcowej imiona i dodanie przyrostka, na przykład Lucyś od Lucjan.
W mojej ocenie miano Koryś pochodzi od imienia Korneliusz. W Polsce imię to znane jest raczej w jego obocznych formach, to jest Kornel, Korneli. W takim razie Koryś może też pochodzić od imienia Kornel albo Korneli.
Z jakimś prawdopodobieństwem nazwisko Koryś pochodzi od imienia typu Korneliusz [ Kornel, albo Korneli ], to jest od imion zawierających w części początkowej Kor-.
To tylko moja hipoteza o pochodzeniu nazwy osobowej Koryś. Weryfikację mojej hipotezy i wnioski pozostawiam już Tobie.
Pozdrawiam – Roman.
Re: Nazwisko Koryś
: czw 10 cze 2021, 05:08
Witam,
nieco inna, moja hipoteza pochodzenia nazwiska Koryś.
Wedlug strony Forebears=Przodkowie istnieje Staroslowianskie i Prapolskie nazwanie/nazwisko Koryto;
https://forebears.io/surnames/koryto
Profesor Alina Naruszewicz-Duchlińska wskazuje, ze nazwisko Korytko
http://www.genezanazwisk.pl/content/korytko
pochodzi od rzeczownika korytko, czyli: 1. koryto, 2. jedna z desek na kole wodnym, o które woda uderza i obraca koło, .3. niecka, 4. spodnia część kosza (we młynie) sypiącego ziarno do środka kamienia, 5. rowek, 6. wąwóz, parów, 7. przyrząd żłobkowaty służący do opatrywania kończyn ze złamanemi kośćmi,
zob. tzw. Słownik warszawski, t. II, s. 483.
Potencjalną podstawą nazwiska jest także nazwa miejscowa Korytki, odnotowana na terenie byłego powiatu radomskiego, łomżyńskiego, augustowskiego, frylądzkiego, kolneńskiego, łomżyńskiego, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV, s. 426.
Nazwę osobową Korytko odnotowano na terenie Polski już w 1246 roku, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. I, s. 443.
Od slowianskiego nazwania/nazwiska Korytko;
https://forebears.io/surnames/korytko
powstaly nazwiska Korysko [Ukraina] i Koryśko [Polska];
https://forebears.io/surnames/kory%C5%9Bko
Istnieja tez nieco mlodsze nazwiska Koryś i Korys;
https://forebears.io/surnames/kory%C5%9B
https://forebears.io/surnames/korys
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... Kory%C5%9B
Nazwiska Koryś i Korys sa mlodsze i mozna je wiazac z mlynami wodnymi - chyba byli to operatorzy kola mlynskiego [korytka na kole] lub dozujacy ziarno do kamieni mlynskich.
Pozdrawiam - Wladyslaw
nieco inna, moja hipoteza pochodzenia nazwiska Koryś.
Wedlug strony Forebears=Przodkowie istnieje Staroslowianskie i Prapolskie nazwanie/nazwisko Koryto;
https://forebears.io/surnames/koryto
Profesor Alina Naruszewicz-Duchlińska wskazuje, ze nazwisko Korytko
http://www.genezanazwisk.pl/content/korytko
pochodzi od rzeczownika korytko, czyli: 1. koryto, 2. jedna z desek na kole wodnym, o które woda uderza i obraca koło, .3. niecka, 4. spodnia część kosza (we młynie) sypiącego ziarno do środka kamienia, 5. rowek, 6. wąwóz, parów, 7. przyrząd żłobkowaty służący do opatrywania kończyn ze złamanemi kośćmi,
zob. tzw. Słownik warszawski, t. II, s. 483.
Potencjalną podstawą nazwiska jest także nazwa miejscowa Korytki, odnotowana na terenie byłego powiatu radomskiego, łomżyńskiego, augustowskiego, frylądzkiego, kolneńskiego, łomżyńskiego, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV, s. 426.
Nazwę osobową Korytko odnotowano na terenie Polski już w 1246 roku, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. I, s. 443.
Od slowianskiego nazwania/nazwiska Korytko;
https://forebears.io/surnames/korytko
powstaly nazwiska Korysko [Ukraina] i Koryśko [Polska];
https://forebears.io/surnames/kory%C5%9Bko
Istnieja tez nieco mlodsze nazwiska Koryś i Korys;
https://forebears.io/surnames/kory%C5%9B
https://forebears.io/surnames/korys
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... Kory%C5%9B
Nazwiska Koryś i Korys sa mlodsze i mozna je wiazac z mlynami wodnymi - chyba byli to operatorzy kola mlynskiego [korytka na kole] lub dozujacy ziarno do kamieni mlynskich.
Pozdrawiam - Wladyslaw