Witaj.
Elwiro, poniżej zamieszczam informacje jakie udało mi się wyszukać o ewentualnym pochodzeniu i etymologii nazwiska Ficner.
Nazwisko Ficner pochodzi od niemieckiego nazwiska Fitzner, które wywodzi się od nazwy pospolitej phütze pochodzącej z języka średnio – wysko – niemieckiego. Apelatyw phütze po polsku znaczy: studnia, błto, bajoro ( na podstawie etymologii nazwisk opracowanych przez Ewę Szczodruch – portal Genealogia Stankiewicze z przyjaciółmi ).
Jak wynika z powyżej zamieszczonej etymologii nazwisko Ficner może być spolszczoną formą niemieckiego nazwiska Fitzner. Moim skromnym zdaniem nazwa osobowa Fitzner powinna pochodzić od apelatywu ( nazwy pospolitej ) fitzner. Zatem, trzeba ustalić co znaczy niemiecki wyraz pospolity „fitzner”?
Apelatyw „fitzner” jest zbudowany z rdzenia „fitzn” oraz przyrostka –er. Cząstka –er należy między innymi do sufiksów derywacyjnych tworzących rzeczowniki odczasownikowe, w połączeniu z tematem czasownika oznacza wykonawcę czynności rodzaju męskiego (na przykład: arbeit / en + er > Arbeiter ). Tak więc, wyraz pospolity „fitzner” oznacza wykonawcę jakieś czynności, nazwę zawodu. Miano „fitzner” ma się wywodzić z języka średnio – wyskoko – niemieckiego od apelatywu „phütze”, które znaczy: studnia albo błoto, bajoro. Wynika z tego, że wyraz pospolity „fitzner” może oznaczać czynność polegającą na kopaniu, budowaniu, czyszczeniu studni albo nazwę zawodu, który polega na kopaniu, budowaniu, czyszczeniu studni?
Nazwiska niemieckie bardzo często powstawały od nazw pospolitych, nazw zawodów, wykonywanych czynności, nazw fizjograficznych, nazw hydrograficznych, nazw roślin itd. Moim zdaniem, tak samo jest z nazwiskiem Ficner ( Fitzner ), które pochodzi od nazwy zawodu ( rodzaju wykonywanej czynności przez pierwszą osobę, która nosiła to nazwisko ), raczej będzie to stary i zapomniany dziś zawód.
Nazwisko ( i nazwa pospolita ) Fitzner równa jest ( i znaczy to samo ) takim nazwom osobowym jak: Pfitzner, Pfützner oraz Pfragner, Pfrogner ( język bawarski, język austriacki ), Fragner. Wszystkie te nazwy pochodzą z języka średnio – wysoko – niemieckiego od wyrazu pospolitego „phragener” »Lebensmittelhöker«. Na marginesie dodam, że język średnio – wysoko – niemiecki ( niem. Mittelhochdeutsch ) jest historyczną formą języka niemieckiego. Dialekt ten poprzedza język staro – wysoko – niemiecki, zaś po nim nastąpił język wczesno – nowo – wysoko – niemiecki. Wracamy do tematu. Pozostaje ustalić co oznacza apelatyw „phragener” ( Lebensmittelhöker ). Adalbert Ruschel w swojej książce pt. „Der Handwerkerfriedhof Sankt Rochus zu Nürnberg” tak pisze o nazwisku ( zawodzie ): „Pfragner. In den Stadten sind zuftgebunden Kleinhändler, vorrnehmlich Lenbensmittelhändler, auch „Lebensmittelhӧker” genannt, mit ihrer Ware unterwegs. Sie handeln nich tan festen ständen ( Kramen ), sonden tragen ihre Ware direkt mit sich. Ordentich scheinen sie nicht gewesen zu sein, denn der Nümberger Rat ordnete bereits 1370 an: „ez sollen auch alle hokken und alle pfragner und obsser ir schragen dez nahts heimtragen” ( NürnbSatzB 323 ). Auch Hans Sachs sieht die Pfragner wohl eher skeptisch „Holz, Salz, Schmaltz, zimes, Kraut und Fleisch, ann sies bedarf, lauft sie erst hin und gibt den Pfragner den Gewinn”. ( Hans Sachs 4, 377, 2 Nürnberg 1530 ).”. [ strona 315 ].
Według Duden - Wortfriedhof: Wörter, die uns fehlen werden apelatyw i nazwiski Fragner obejmuje następujące znaczenie pojęciowe: „Fragner, der; -s, - [ mittelhochdeutsch phragener = Kleinhänder, althochdeutsch phragenri = Marktmister, zu phragina = Schranke ] ( bayrisch, ősterreichisch ): Gemischtwarenhändler.”.
Według DWDS – Cyfrowy słownik języka niemieckiego Pfragner, Fragner znaczy:
„PFRAGNER, FRAGNER, m. (theil 4¹, 51), ahd. phragenari (marktmeister, von phragina, schranke, s. pfragen), mhd. pfragener, vragener, umgelautet pfregener, pfregner, kleinhändler mit lebensmitteln, höker (Lexer 2, 262. 3, 488 u. nachtr. 340), nhd. pfragner, fragner Stieler 543. Schm.² 1, 453. 812 f.:
zu kaufen ein ...
holtz, saltz, schmaltz, zimes, kraut und fleisch,
wann sies bedarf, lauft sie erst hin
und gibt dem pfragner den gewin.
H. Sachs 4, 377, 22.
davon pfragnerladen m. Frisch 2, 57ᵇ; pfragnerei treiben ebenda; pfragnerin f. (mhd. pfragenerinne, pfragnerin, vragnerin Lexer 2, 262), Schm.² 1, 812.”
Reasumując, na podstawie informacji podanych przez niemieckich etymologów, można postawić hipotezę, że nazwisko Fitzner jest znaczeniowo równe takim nazwiskom jak: Pfitzner, Pfützner, Pfragner, Pfrogner, Fragner i odpowiednio pochodzą do nazw pospolitych: fitzner, pfitzner, pfützner, pfragner, pfrogner, fragner, które oznaczają osobę, która była zatrudniona w magistracie, nadzorowała ( zarządzała ) rynkiem, sprawdzała ceny i jakość produktów spożywczych sprzedawanych przez kramarzy, handlarzy ulicznych oraz pobierała opłaty od nich - Mistrz Rynku ( Marktmeister ).
Zatem, jeżeli nazwa osobowa Ficner pochodzi od nazwy osobowej Fitzner, to jest ona spolszczoną forma niemieckiego nazwiska Fitzner i znaczy to samo co apelatyw fitzner.
Na uwagę zasługuje pewien drobny szczegół. Pani Ewa Szczodruch twierdzi, że nazwisko Fitzner pochodzi od apelatywu „phütze”, który po polsku znaczy: studnia, błto, bajoro. Osobiście skłaniałbym się do pochodzenia nazwiska Fitzner podanego przez niemieckich etymologów. Wyraz „phütze” jest bardzo podobny graficznie do apelatywu „pfützner” i mogła zajść jakaś pomyłka. Niestety ja tego dylematu nie będę rozstrzygał, to pozostawiam Tobie.
Mam nadzieję, że niczego nie poplątałem i dobrze oddałem znaczenie nazwiska Ficner – Fitzner. Jeżeli wkradły się jakieś błędy w tłumaczeniu, to były niezamierzone.
Może koleżanki i koledzy z forum znają inne etymologie nazwiska Ficner i przytoczą.
Pozdrawiam – Roman.
Źródła:
Portal - Drzewo genealogiczne - Genealogia rodziny Böttcher.
Adalbert Ruschel: Der Handwerkerfriedhof Sankt Rochus zu Nürnberg; Books on Demand, 2015.
Duden: Wortfriedhof: Wörter, die uns fehlen werden: Bibliographisches Institut GmbH.
http://www.dwds.de/?qu=pfragner
http://www.stankiewicz.e.pl/index.php?k ... =770Portal
https://de.wikipedia.org/wiki/Marktmeister
http://de.academic.ru/dic.nsf/pierer/2607/Marktmeister
http://nazwiska-polskie.pl/Ficner