Arku, dobry wieczór.
Rozważania o genezie nazwiska Śliżewski.
W nazwisku Śliżewski można wyróżnić dwa człony, to jest rdzeń nazwy osobowej oraz przyrostek:
1. Śliżewski: Śliżew + ski = Śliżewski;
2. Śliżewski: Śliż + ewski = Śliżewski.
Sufiks -ski tworzy nazwy osobowe od nazw miejscowości. Przyrostek ten był charakterystyczną końcówką dla szlacheckich nazwisk polskiego pochodzenia, które związane były z posiadaną własnością – najczęściej rodowych wsi lub miast. Ski – jest przyrostkiem przymiotnikowym, kontynuantem z języka prasłowiańskiego -ьskь – jь, który określał przynależność do czegoś. Stanowi odmienioną formę formantu -sk z końcówką rodzaju męskiego. Dzięki temu formantowi tworzy się w języku polskim przymiotniki. Początkowo nazwiska z końcówką -ski w okresie I Rzeczypospolitej charakterystyczne były dla szlachty. Nazwiska z tym sufiksem upowszechniły się z czasem także w niższych stanach [ mieszczanie, chłopi ]. I oznaczały mieszkańca dalej miejscowości lub/i pochodzącego z konkretnej miejscowości [ nazwiska odmiejscowe nieszlacheckie ]. Po pewnym czasie charakter odmiejscowy uległ zatarciu i zaczęły pojawiać się nazwiska z tym sufiksem, pochodzące od przydomków, przezwisk, imion i każdego innego wyrazu pospolitego; np. Anielski od Anioł, Adamski od Adam, Koński od Koń, Topolski od Topola, Niedzielski od Niedziela – nazwiska strukturalne.
Formant -ski używany w nazwiskach jest również rozszerzany do innych postaci na przykład do sufiksu: -i/yński, -e/ański oraz -o/ewski. Te złożone przyrostki sprawiają niekiedy pewien problem, który polega na tym, że cząstki -i/yń-, -e/ań-, -o/ew- mogą stanowić integralną część rdzenia nazwiska a nie być składową odpowiedniego przyrostka: -i/yński, -e/ański, -o/ewski [-o/eski ]. Przykładem takiego nazwiska jest nazwa osobowa Kowalewski, która może być nazwiskiem odmiejscowym [ szlacheckim lub nieszlacheckim ] od nazwy wsi Kowalew albo nazwiskiem strukturalnym utworzonym od zawodu kowal, odpowiednio za pomocą sufiksu -ski albo przyrostka -ewski. Tak więc zawsze trzeba to mieć na uwadze ten fakt przy rozpatrywaniu genezy konkretnego nazwiska.
Prof. dr hab. Alina Naruszewicz – Duchlińska z Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego w Olsztynie tak pisała o etymologii nazwiska Śliżewski:
„Nazwisko Śliżewski to forma pochodząca od nazwy miejscowej. Ma następujące potencjalne podstawy etymologiczne: 1. Ślizów, kaliskie, gmina Syców, 2. Śliżowo (Wileńszczyzna), 3. Śliże (kilka miejscowości – powiat lidzki, wiłkomierski, nowoaleksandrowski, poniewieski, szawelski), zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 2001, t. II, s. 579, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X, s. 768.”.
Drugą ewentualnością genezy miana Śliżewski jest to, że może to być strukturalna nazwa osobowa, która została utworzona na wzór i podobieństwo nazwiska odmiejscowego przy pomocy formatu -ewski od podstawy słowotwórczej Śliż- [ Śliż + ewski = Śliżewski ]. Biorąc to pod uwagę można powiedzieć, że nazwisko Śliżewski z jakimś prawdopodobieństwem powstało od nazwy osobowej Śliż albo Śliź, albo Śliz poprzez dodanie do niego przyrostka -ewski tak by przypominało szlachecką odmiejscową nazwę osobową.
Śliż albo Śliź obecnie Śliz ‘gatunek ryby z rodziny piskorzy’ [ tej starej nazwy już w słownikach nie ma, jest tylko śliz ].
Śliz kontynuuje praindoeuropejskie *sleiǵ-, które w języku prasłowiańskim dało *slizъ / *sližь [ praindoeuropejskie ǵ na gruncie prasłowiańskim przeszło regularnie w z; forma *sližь natomiast została utworzona za pomocą przyrostka *-jь od *slizъ, w którym z pod wpływem j przeszło regularnie w ž ]. Nazwa ta jednak znana była tylko północnym Słowianom. Kontynuują ją między innymi: górnołużyckie sliž, słowackie slíž, ukraińskie slyż ‘śliz’. Od praindoeuropejskiego *sleiǵ- wywodzą się również: angielskie slick, sleek ‘gładki’, niemieckie schleichen ‘pełzać, czołgać się’, holenderskie slijk ‘błoto’ – ( za: Monika Gołda: Śliski temat, czyli ślimak, śliz i lin w menu etymologa ).
Innym tematem motywującym przedmiotowe nazwisko może być wyraz „śliz” w znaczeniu drewniana belka, stalowa szyna lub lina służąca do prowadzenia w szybie windowym; kierownica szybowa, prowadnik szybowy.
Tak więc, z jakimś prawdopodobieństwem nazwisko Śliżewski powstało od przezwiska Śliż albo Śliź, albo Śliz poprzez dodanie do niego strukturalnego przyrostka -ewski.
W roku 2002 w granicach obecnej Polski występowało nazwisko:
1. Śliżewski – mężczyzn o tym nazwisko w tym czasie było 391.
2. Śliżewska – kobiet o tym nazwisku w tym czasie było 407.
W sumie osób o nazwisku Śliżewski / Śliżewska w roku 2002 na obszarze Polski zamieszkiwało 798.
Szczegółowy rozkład miana Śliżewski zobaczysz na mapie, którą znajdziesz pod linkiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... C5%BCewski
Natomiast rozkład występowania nazwy osobowej Śliżewska zobaczysz na mapie, która znajduje się pod linkiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... C5%BCewska
W roku 2002 w granicach obecnej Polski występowało nazwisko:
1. Ślizewski – mężczyzn o tym nazwisko w tym czasie było 74.
2. Ślizewska – kobiet o tym nazwisku w tym czasie było 88.
W sumie osób o nazwisku Ślizewski / Ślizewska w roku 2002 na obszarze Polski zamieszkiwało 162.
Szczegółowy rozkład miana Ślizewski zobaczysz na mapie, którą znajdziesz pod linkiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... 9Alizewski
Natomiast rozkład występowania nazwy osobowej Śliżewska zobaczysz na mapie, która znajduje się pod linkiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... 9Alizewska
W roku 2002 w granicach obecnej Polski występowało nazwisko Śliż. Osób o tej nazwie osobowej było 1207, w tym mężczyzn – 564, kobiet – 643.
Szczegółowy rozkład występowania miana Śliż w Polsce zobaczysz na mapie, którą zamieszczam pod linkiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... 9Ali%C5%BC
W roku 2002 w granicach obecnej Polski występowało nazwisko Śliz. Osób o tej nazwie osobowej było 941, w tym mężczyzn – 456, kobiet – 485.
Szczegółowy rozkład występowania miana Śliz w Polsce zobaczysz na mapie, którą zamieszczam pod linkiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... =%C5%9Aliz
W roku 2002 w granicach obecnej Polski występowało nazwisko Śliź. Osób o tej nazwie osobowej było 22, w tym mężczyzn – 9, kobiet – 13.
Szczegółowy rozkład występowania miana Śliz w Polsce zobaczysz na mapie, którą zamieszczam pod linkiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... 9Ali%C5%BA
To moje propozycje rozważań o etymologii nazwiska Śliżewski.
Z Noworocznymi życzeniami – Roman.
Ps.
Dlaczego kogoś nazwano Śliżewski albo Śliż [ Śliź, Śliz ]. Dziś trudno jednoznacznie na to pytanie odpowiedzieć. Śliż / Śliź / Śliz to ryba, która jest śliska, ma pokryte śluzem ciało. Może osoba przezwana Śliż / Śliź / Śliz byłą osobą „śliską”, „oślizłą” a może przypuszczalnie ślamazarą. To tylko taka mała hipoteza.
Roman.
