"vel" domo; "vulgo" i "alias"

[MariaŁopaciuk]

Vel?
Do podobnie brzmiących w wymowie nazwisk to rozumiem ale rurzno brzmiących?

Indeksując interesującą mnie parafię na przestrzeni 250 lat natrafiłam wiele razy na określenie ...vel

Było to głównie w przypadkach zmiany nazwiska z powodu:

1. obraźliwie brzmiacego nazwiska
* urodzony pod nazwiskiem Ruchała, bierze ślub jako Puchała
- wówczas w akcie ślubu występuje Puchała vel Ruchała

2. występowania w danej parafii bardzo dużo rodzin o tym samym nazwisku.
Dla rozróżnienia były używanie przedomki, które z czasem zostawały nazwiskami
* urodzony pod nazwiskiem Jurkiewicz, bierze ślub jako Jurkiewicz
vel Smażony, ale jego dzieci rodza się już pod nazwiskiem Smażony

3. nieślubne dziecko, z czasem zmienia nazwisko na nazwisko ojca lub ojczyma
* urodzony jako nieślubne dziecko Kostka, bierze ślub jako
Grzybowski vel Kostka

Pozdrawiam
MariaŁ

[Wlodzimierz_Macewicz]

zalezy od tego, kiedy to bylo?

np. przejal nazwisko razem z kupionym gospodarstwem; przez jakis czas poslugiwal sie starym i nowym
byl nieslubnym dzieckiem (nazwisko panienskie matki), a potem zostal usynowiony (przejal nazwisko aktualnego meza matki), ew
zostal uznany przez ojca i dostal jego nazwisko

nie spotkalem sie z sytuacja kiedy ,,vel'' odnosilo sie do podobnego brzmienia (zmiany brzmienia) nazwiska
typu Dombrowska vel Dąbrowska (nikt sie tym nie przejmowal) --
dopisek vel wynikal z powodow merytorycznych

pozdr WM

[rwelka]

Oczywiście v pochodzi od wyrazu Vulgo a nie vel.
vel pisano bez skrótu
Słowniki podają iż vel vulgo i alias to jedno i to samo .
Ale nie za bardzo .
Na przestrzeni historii zmieniało się znaczenie życiowe czyli faktyczne tych określeń .
Niektórzy mogą pamiętać powojenne i bardzo częste notki w gazetach o przestępcach ,którzy używali dla zmylenia milicji innych nazwisk .
I wtedy pisano nazwisko formalne vel nazwisko wymyślone .

Aliasów zaś używano zaś jako nazwisko formalne ze względów na przykład na okoliczności .
Powszechny był obyczaj używania aliasów w miastach gdzie były dwie administracje należące do różnych Krajów .
Tak było w miastach pogranicznych polsko-niemieckich .
alias był po prostu nazwiskiem ale w transkrypcji .

U mnie w drzewie kilkanaście takich nazwisk :
Rybak alias Fischer
Góźdź alias Nagel

Oczywiście moje widzenie sprawy może być wadliwe .
Tylko...że przypadki na jakie natknąłem się w drzewie pozwalają postawić takie wnioski .

Pozdrawiam

[Sroczyński_Włodzimierz]

toz pytanie jest jasne
nie co oznacza "v." w akcie czy księdze jeno co oznacza w bazie przeszukanej przez geneszukacz

to co wprowadzający miał na myśli:)
czyli, jak sądzę, możliwość znalezienie aktu gdy wpisze się zarówno
Rugała
Tomalski
Słonina

vulgo alias vel lub zwany dawniej
to już akt wyjaśni
baza nie ma oddawać pełnej treści aktów tylko umożliwić ich znalezienie

[Bartek_M]

Oczywiście v pochodzi od wyrazu Vulgo a nie vel.
vel pisano bez skrótu

Nie wiem, od którego wyrazu pochodzi omawiany skrót, ale mogę przedstawić abrewiacje słowa "vel" podane przez Cappelliego ("Lexicon Abbreviaturarum", Leipzig 1928), które również da się spotkać w metrykach.

[Piórkowska_Ewa]

"co oznaczało słowo vel?"

Witam. Mój przodek występuje w aktach notarialnych związanych z zakupem ziemi lata 1885-1905 (mam trzy dokumetnty) jako Łukasik. W metrykach kościelnych (mam od lat 1897-1938 kiedy zmarł) jest już Łukaszewski. Mam też dokument od notariusza -jego testament z 1925 i tam on, żona i najstarszy syn występują jako Łukaszewcy vel Łukasik. Czy owo vel jest więc odwołaniem do poprzedniego nazwiska?

[jackun]

Słowo vel znaczyło wtedy to samo co i dziś. Oznacza, że dana osoba znana była pod dwoma nazwiskami lub przezwiskami. W tym przypadku oryginalne nazwisko Łukasik zostało przetransformowane w Łukaszewski, choć tylko nieco dziwić może fakt, że taka transformacja nastąpiła na przełomie XIX i XX w. (Częściej miał to miejsce na początku XIX w. kiedy wiele nazwisk przybrało formę z końcówką -ski lub -cki).

[Piórkowska_Ewa]

Dziękuję za wyjaśnienia, ale drążąc temat, jaka była przyczyna owej zmniany nazwisk na -ski -cki, odzyskanie niepodległości?

[dpawlak]

Chłop Łukasik nabył ziemię, to stał się paniskiem Łukaszewskim.
Oczywiście żartuję, ale mogło być tak że chodziło o podniesienie prestiżu,
bo jako właściciel ziemi stał się w pewnym sensie równy drobnemu szlachetce.
Taka zmiana na przełomie wieków nie była znowu aż tak rzadka.
W moich stronach np. Głuch stał się Głuchowskim.

[Szczerbiński]

Łacińskie vel - to: lub, albo; raczej.
Jerzy

[Piotr_Juszczyk]

W mojej rodzinie ok. 1895 roku doszło do zmiany nazwiska poniższej osoby:
http://www.soulman.pl/klienci/cg/index. ... &Itemid=70
Bastrzyk->Bastrzykowski
powód? Nie chcieli przyjąć do seminarium Bastrzyka bo za mało polski.

[tomkrzywanski]

a "seu" mialo to samo znaczenie co "alias"?

[Łucja]

Dziękuję za wyjaśnienia, ale drążąc temat, jaka była przyczyna owej zmniany nazwisk na -ski -cki, odzyskanie niepodległości?

Na podstawie spisywanych teraz metryk (I poł. XIX w.) odnoszę wrażenie, że na "-ski" nazwisko się zmieniało, jak właściciel nauczył się pisać. Ksiądz pisze bez "-ski", w podpisie jest "-ski", dalej już i ksiądz będzie pisał "-ski". Może jako powód także takie przeświadczenie, że jak nazwisko to ma mieć takie zakończenie i już.

Łucja

[tomkrzywanski]

dzieku juz znalazlem "seu" to wykluczenie np Nazywal sie Krzywania a nie Ciesla "Krziwania seu Ciesla", bo wczesniej wpisywali mu ciesla.

[Szczerbiński]

Łacińskie: alias znaczy - inaczej (mając na uwadze zmianę nazwiska).
Jeśli chodzi o zmiany nazwisk typu np. Szpak->Szpakowski, Saka->Sakowicz, Bajko->Bajkowski, Bajrasz->Bajraszewicz itp. itd. to wśród szlachty było to powszechnym zjawiskiem. Wystarczy dokładnie przejrzeć herbarze.
Jerzy