33szuwarek pisze:Proszę o wyjaśnienie pochodzenia i znaczenia nazwiska Kutschia.
Z góry dziękuje, Piotr
Witaj Piotrze!
Profesor Kazimierz Rymut w jednej ze swoich publikacji pisał: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Niestety nic nie napisałeś o historii nazwiska, miejscu jego występowania, ewentualnych zmianach graficznych nazwiska. Skoro nic nie wiadomo o tym nazwisku i osobach je noszących to pozostają hipotezy. Ja, przedstawię Ci moje subiektywne spojrzenie na ewentualną genezę miana Kutschia oraz zebrane informacje.
Na pierwszy rzut oka, nazwa osobowa Kutschia jest zapisana w standardowym języku niemieckim – przynajmniej tak może wynikać z graficznego zapisu tego miana. Nazwisko to powinno się czytać Kuczia [ Kuczja? ] ponieważ w standardowym języku niemieckim grupa spółgłosek „tsch” wymawiana jest jako „cz”; na przykład deutsch [ dojcz ] – niemiecki lub rutschen [ ruczen ] – ślizgać się albo Tschechien – Czechy.
Dom Polonii w Pułtusku prowadzi serwis heraldyczno-genealogiczny, który znajduje się na stronie
http://www.herby.com.pl/ W serwisie tym umieszczona jest zakładka w której została zamieszczona internetowa wersja "Słownika nazwisk współcześnie w Polsce używanych" pod red. Prof. Kazimierza Rymuta, wydanego w wersji tradycyjnej przez Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie. Słownik prezentuje występowanie nazwisk w Polsce na początku lat 90-tych XX wieku. Dane zostały zaczerpnięte z systemu PESEL. Obok nazwiska występuje liczba osób żyjących w momencie pobierania danych z bazy PESEL wraz z podziałem geograficznym wg województw (układ 49 województw sprzed 1998). Według tej bazy w Polsce w województwie katowickim mieszkała tylko jedna osoba nosząca nazwisko Kutschia.
Ten sam serwis mówi, że w Polsce mieszkało 6 osób o nazwisku Kuczia. Osoby te zamieszkiwały województwo katowickie.
http://www.herby.com.pl/indexslo.html
Portal Moikrewni.pl podaje, że w Polsce zamieszkiwała [ zamieszkuje ] jedna osoba nosząca nazwisko w zapisie graficznym Kutschia. Osoba ta mieszkała w Bytomiu.
http://www.moikrewni.pl/mapa/kompletny/kutschia.html
Portal ten mówi też, że osób o nazwisku Kuczia w Polsce zamieszkuje [ zamieszkiwało ] 6 – Pszczyna.
http://www.verwandt.de/karten/absolut/kuczia.html
Niemiecka strona Verwandt.de mówi, iż w Niemczech, w książce telefonicznej, odnotowano 2 osoby o nazwisku Kutschia, które mieszkają w powiecie Hameln-Pyrmont niemieckim kraju związkowym Dolna Saksonia [ oraz około 5 innych osób noszących nazwisko Kutschia ].
http://www.verwandt.de/karten/absolut/kutschia.html
Ta sama strona podaje, że w Niemczech, w książce telefonicznej, odnotowano 2 osoby o nazwisku Kuczia, które mieszkają w powiecie Osnabrück i Herford [ oraz około 5 innych osób noszących nazwisko Kuczia ].
http://www.verwandt.de/karten/absolut/kuczia.html
Bytom i Pszczyna znajdowały się do 1998 roku w województwie katowickim [ do reformy administracyjnej ]. Bytom od Pszczyny oddalony jest około 50 km. Szerzej mówiąc obie miejscowości znajdowały się na Śląsku. Nazwisko Kutschia występowało w Bytomiu a nazwisko Kuczia w Pszczynie. Tak więc jakaś korelacja między tymi nazwiskami mogła lub/i może zachodzić? Zatem miano Kutschia może ale nie musi odpowiadać nazwisku zapisywanemu w formie graficznej i brzmiącemu Kuczia. Nazwisko Kutschia posiada też oboczności w języku niemieckim. Oboczności te to: Kutsch, Kutscha, Kutsche, które w wymawiając brzmi: Kucz, Kucza, Kucze.
Przez bardzo długi czas Bytom i Pszczyna znajdowały się pod panowaniem pruskim i język niemiecki był językiem urzędowym. Nazwiska polskie bardzo często były zniemczane i zapisywane w języku niemieckim. Przyjmując, że nazwisko Kuczia jest nazwiskiem polskim mogło zostać zniemczone i zapisane w formie Kutschia. Taka ewentualność istnieje ale czy tak było? Druga strona medalu tego samego medalu mówi, iż mogła zaistnieć sytuacja odwrotna.
W roku 1947 Stanisław Respond opublikował opracowanie pt. Repolonizacja śląskich imion i nazwisk, które ukazało się w Komunikatach Instytutu Śląskiego, Komunikat, VII. Na stronie 2 między innymi pisze on, że Niemcy przy zapisie polskich nazwisk w języku niemieckim polskie ch zapisywali jako k, a ć jako tsch. Weźmy na warsztat nazwisko Kutsch, które jest traktowane jako oboczność nazwiska Kutschia, i przypatrzmy się jak ono się ma do twierdzenia profesora Responda. Przyjmując założenie, że polskie CH było zapisywane jako niemieckie K a polskie Ć jako niemieckie TSCH to nazwisko Kutsch byłoby niemiecką formą polskiego nazwiska Chuć. Wychodzi na to, że polskie nazwisko Chuć Niemcy mogli i najprawdopodobniej zapisywali je jako Kutsch. Tak więc Chuć mógł się stać Kutsch a Kutsch Niemcy wymawiają Kucz. I tak mógł zaginąć ślad po nazwisku Chuć?
Skoro zniemczone nazwisko Kutsch może być odpowiednikiem polskiego nazwiska Chuć, to co ta polska nazwa osobowa może znaczyć?
Chuć pochodzi od prasłowiańskiego słowa *xutь. Do języka polskiego trafiło za pośrednictwem języka czeskiego, w którym znajduje się słowo chut, które znaczy: smak, posmak, apetyt, chęć. W języku czeskim jest też przymiotnik chutný w znaczeniu ‘smaczny, apetyczny’. W Polsce gdzieś od XV wieku do XVII wieku słowo chuć używane było jako słowo neutralne znaczeniowo, oznaczające: smak, apetyt, chęć. Na przestrzeni XVIII i XIX wieku znaczenia słowa chuć uległo zmianie. W zasadzie zostało one ograniczone do jednego znaczenia. I tak słowo chuć zaczęło znaczyć tyle co: seksualnego pożądania, zmysłowe pożądanie, żądza i to w sensie pejoratywnym, wulgarnym. Profesor Aleksander Brückner w Słowniku etymologicznym języka polskiego pisze: chuć – „ograniczono do złej chęci”.
Biorąc pod uwagę to co pisz profesor Stanisław Respond, nazwisko Kutschia może być zniemczoną formą polskiej nazwy osobowej Chucia. Chucia to najprawdopodobniej forma gwarowa – ludowa. Obecne formy gramatyczne to: chuci; chuciach; chuciami; chucią; chucie; chuciom; chuć.
Wróćmy do nazwy osobowej Kutschia [ Kutsch, Kutscha, Kutsche ], które może być zniemczonym nazwiskiem polskim Kuczia [ Kucz, Kucza, Kucze ]. W takim przypadku nazwisko to może pochodzić od:
• staropolskiego apelatywu kucza ‘chata, szałas’,
• słowackiego apelatywu kuča ‘chata, chałupa, buda’,
• prasłowiańskiego *kuca ‘krzywić, zginać, skręcać’,
• polskiego zwrotu kuczyć się ‘przykrzyć się’.
Należy też wspomnieć o nazwisku Kuczia [ piszę o nim na wstępie mojego postu ]. Nazwisko to może mieć taką samą etymologię, o której napisałem powyżej. Na niemieckich stronach poświęconych nazwiskom miano to posiada też oboczności i są to takie nazwy osobowe jak: Kucia, Kucz, Kucza, Kuczawa, Kusza.
W Polsce w Bytomiu jest [ była ] przynajmniej jedna osoba o nazwisku Kutschia. W Niemczech książki telefoniczne wymieniają dwie osoby o nazwisku Kutschia a ogólna liczba osób o tym nazwisku szacowana jest na 7. Nazwisko Kutschia w Niemczech występuje w powiecie Hameln-Pyrmont w kraju związkowym Dolna Saksonia. W obu przypadkach jest to bardzo, bardzo rzadkie nazwisko. Skoro to miano jest tak rzadkie to i jego etymologia może być trudna do ustalenia i raczej będzie niejednoznaczna – przynajmniej w mojej ocenie. Wyżej wspomniałem, iż nazwisko Kutschia ma kilka oboczności w postaci takich mian jak: Kutsch, Kutscha, Kutsche. Może te oboczne nazwy osobowe wskażą ścieżkę etymologiczną dla miana Kutschia. W języku niemieckim odnajdziemy słowo kutsche, które znaczy ‘powóz, dorożka, wóz’. W takim razie nazwisko Kutsche pochodzi od apelatywu kutsche ‘ powóz, dorożka, wóz’. Jest też nazwisko Kutscher, które pochodzi od niemieckiego apelatywu kutscher ‘dorożkarz’ [ wożnica itp. ].
Zatem, nazwisko Kutschia z dużą dozą prawdopodobieństwa może mieć związek z takimi nazwami osobowymi jak Kutsche i Kutscher, które odpowiednio pochodzą od niemieckiego apelatywu kustche i kutscher ‘dorożka, powóz, wóz; dorożkarz, wożnica’. Oczywiście to tylko moja hipoteza.
Piotrze, moim skromnym zdaniem tylko wszechstronna kwerenda genealogiczna może odpowiedzieć na pytanie od kogo, od czego, w jaki sposób oraz kiedy powstało konkretne nazwisko i rozwiać różne dylematy odnoszące się do pochodzenia społecznego i etnicznego osoby/osób noszących nazwisko Kutschia.
Mam nadzieję, że moje rozważania o ewentualnej etymologii nazwiska Kutschia, hipotezy oraz zebrane informacje pomogą Ci w badaniach nad historią i genezą nazwiska Kutschia.
Pozdrawiam – Roman.
