: ndz 08 sty 2017, 21:24
Dobry Wieczor, czyli nazwisko Szmist wedlug pana jest zydowskie? Powiedzialbym bardziej ze niemieckie, ale jestem otwarty na propozycje! 
Witaj Czester i Łukaszu!
Jeszcze kilka słów dopowiem do już przytoczonych wcześniej przez innych etymologii nazwiska: Betiuk, Masiuk oraz Kaleńczuk.
Zacznę może od słów profesora Kazimierza Rymuta, który pisał w jednej ze swoich prac: „By w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba by śledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy”. Natomiast profesor Aleksander Brückner wielokrotnie pisał w swoich opracowaniach, że „my dziś nie rozumiemy znaczenia różnych słów używanych dawniej”.
Czester i Łukaszu skoro nic nie napisaliście w swoich postach o miejscu występowania nazwiska, narodowości osoby noszącej to miano, czasie w jakim po raz pierwszy odnotowano tą nazwę osobową oraz czy to nazwisko miało inne graficzne formy zapisu, to moim zdaniem pozostaje tylko hipotetyczna interpretacja – raczej luźne rozważania o ewentualnej genezie nazwisk: Betiuk, Masiuk oraz Kaleńczuk.
Zatem, wszystkie te trzy nazwiska według mojej oceny są derywatami [ nazwiskami sufiksalnymi ], zakończonymi przyrostkami -uk, -iuk/-juk,-czuk (-ук, -юк, -чук ). Ten typ nazwisk jest charakterystyczny dla Wołynia, Galicji, Polesia, a także Podlasia gdzie do dziś żyją potomkowie Rusinów. W zasadzie format -uk funkcjonował na pograniczu polsko - wschodniosłowiańskim. Pojawił on się w 2. połowie XVI wieku. Sufiks ten traktowany jest w antroponimii polskiej jako genetycznie ruski, chociaż badacze wskazują także na jego turecko-tatarskie lub bałtosłowiańskie pochodzenie. Przyrostek ten nie występował w językach słowiańskich przed XV wiekiem. Pojawił się w nich w wyniku procesów etnoonomastycznych zachodzących na obszarze Wielkiego Księstwa Litewskiego. Nazwiska tego typu zapisywane były w dawnych dokumentach w urzędowym języku polskim z zachowaniem ukraińskiej fonetyki. Dopiero z biegiem czasu gdy językiem wszelkiej administracji i Cerkwi został język rosyjski [ na skutek represji caratu po powstaniach ] wiele nazwisk zostało zrusyfikowanych – zapisanych zgodnie z rosyjską pisownią. W czasach II Rzeczypospolitej, w czasie urzędowej repolonizacji nazwisk po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, nazwiska były najczęściej zapisywane w wersji zgodnej z fonetyką rosyjską, niekiedy dodatkowo je polonizowano. Stąd też mamy dziś kilka wariantów jednego nazwiska. Dlatego dla etymologii nazwiska jest ważne jak konkretne nazwisko było zapisywane [ postać graficzna, językowa ] w konkretnym miejscu i czasie, to jest w czasie gdy obowiązywała łacina w metrykach, w języku polskim do mniej więcej roku 1869, w języku rosyjskim po jego wprowadzeniu w Królestwie Polskim jako urzędowego języka i w języku polskim po repolonizacji nazwisk, które na ziemiach wchodzących w skład byłego zaboru rosyjskiego zostało przeprowadzone najpóźniej, gdzieś po 1926 roku.
Nazwisko Betiuk.
Według portalu Moikrewni.pl w obecnych granicach Polski mieszka około 265 osób o nazwisku Betiuk. Najwięcej z nich mieszka w Chełmie i okolicznych powiatach. To niewielka populacja osób o tym nazwisku. Jest też w Polsce nazwisko Batiuk – brzmi ono bardzo podobnie jak nazwisko Betiuk. Ten sam portal pisze, iż w obecnych granicach Polski osób o nazwisku Batiuk jest 92. Najwięcej z nich mieszka w Jarosławiu i okolicznych powiatach. Osób o nazwisku Batiuk jest jeszcze mniej niż osób o nazwisku Betiuk. Zatem, oba te nazwiska należą do rzadkich i bardzo rzadkich nazw osobowych, które występują na obecnym obszarze Polski.
http://www.moikrewni.pl/mapa/kompletny/betiuk.html http://www.moikrewni.pl/mapa/kompletny/batiuk.html
Krótka analiza mapy rozkładu nazwiska Betiuk i Batiuk, patrz linki powyżej, mówi nam jak obecnie to nazwisko występuje na obszarze Polski. Nazwiska te w zasadzie najczęściej występują w pasie od okolic Chełma do obszaru w rejonie Jarosławia tuż przy granicy z obecną Ukrainą. Drugi wniosek, to taki, iż oba nazwiska też występują mniej więcej na tym samym obszarze. Hipotetycznie nazwisko Betiuk i nazwisko Batiuk jest jednym i tym samym nazwiskiem tylko zapisanym w trochę innej postaci graficznej w języku polskim [ o takim zjawisku napisałem powyżej ]. Nazwiska te najczęściej spotyka się przy granicy z obecną Ukrainą, to nazwiska te najprawdopodobniej są powiązane z językiem ukraińskim [ szerzej z Rusinami ]. Nie przesądzam, że są one pochodzenia ukraińskiego czy są hybrydami językowymi polsko - ukraińskimi. Nazwisko Betiuk obecnie po ukraińsku powinno być zapisane jako Бэтюк a nazwisko Batiuk jako Батюк. Niestety nic nie wiemy jak te nazwiska były wymawiane dawniej przez ludność Rusińską i jak były zapisywane w języku polskim. Ludność pogranicza polsko - wschodniosłowiańskiego posługiwała się różnymi językami i gwarami wschodniosłowiańskim co znaczyło, że były różnice fonetyczne oraz znaczeniowe – jak słyszano tak zapisywano w języku polskim. Dodam, iż nazwa Rusini pochodzi od Rusi i oznaczała pierwotnie jej mieszkańców. W nomenklaturze polskiej i rosyjskiej termin Rusini był używany najczęściej dla nazwania Ukraińców [ Małorusinów ], terminy Rusowie i Rusy częściej dla określenia Rosjan [ Wielkorusinów ], a Rusnacy lub Ruśniacy dla określenia Łemków. Podział ten ma charakter zwyczajowy i nie jest ściśle przestrzegany. W niektórych, dawnych polskich źródłach Rusinami była nazywana ludność prawosławna bez względu na pochodzenie etniczne, w tym polscy wyznawcy prawosławia. I dla tego dzisiaj jest trudno jednoznacznie powiedzieć czy osoba nosząca dawniej takie nazwiska była narodowości Polskiej czy Rusińskiej. Przyjmują, że przedmiotowe nazwisko jest pochodzenia ukraińskiego [ Rusińskiego ] to może coś o nim powiedzą ukraińscy etymolodzy. Przejrzałem niektóre znane mi ukraińskie strony internetowe poświęcone etymologii języka ukraińskiego oraz niektóre pisemne publikacje, które posiadam. Znalazłem dwie informacje, które mogą mieć związek z nazwiskiem Батюк [ Batiuk ] oraz Бэтюк [ Betiuk ]. O Pierwszej z nich pisze encyklopedia Енциклопедія українознавства. Загальна частина (ЕУ-I). - Мюнхен, Нью-Йорк, 1949. W tomie 1. w rozdziale V. МОВА, na stronie 366 -368 znajduje się opracowanie [ podrozdział 6. ] które napisał profesor Яросла́в Рудни́цький [Яросла́в-Богда́н Анто́нович Рудни́цький ]. Opracowanie to nosi tytuł „Українське назовництво (ономастика)”. W części Особові назви [ strona 367 ] czytamy: „(…).Назви племінні основані теж на означуванні місцевого походження: сіверяни, бужани, деревляни, поляни, верховинці, подоляки, слов’яни (від річок із коренем слов-); від родової приналежности: кривичі, радимичі; від прикмет мови: лемки, бойки, батюки, билаки; від інших прикмет (часто прозви): чорні клобуки, дуліби, замішанці, кацапи, хахли й ін. Є назви чужі: гуцули, чудь, мордва, мурома, болгари, татари, мадяри, германці й ін. Деякі неясні: Чех, Русь тощо. (…).”.
Druga informacja zawarta jest w podręczniku, który napisał profesor Степа́н Арсе́нтійович Макарчу́к. Podręcznik ten nosi tytuł Етнографія України. Навчальний посібник [ Львів "Світ", 2004 ]. W opracowaniu tym znajduje się rozdział pt. Історичні етнотопоніми й етноніми (народоназви) українського народу, w którym czytamy: „(…). У довоєнний час львівський етнограф Адам Фішер, окрім підгорян, виділяв ще такі етнографічні підгрупи: зваричі (район Печеніжина), долинці (біля Жаб'є), поляники (околиці Тлумача, Городенки, Обертина і Гвіздця), батюки (мешканці колишніх Жовківського, Рава-Руського і Яворівського повітів), белжани (район Белза), бужани (у долині Бугу), в межах Бойківщини — тухольці (у районі сіл Тухля, Тухолька). Безумовно, уважне етнографічне вивчення України, в тому числі її західного регіону, може багато дати для глибшого розуміння історії міжетнічних контактів у давнину, проблеми слов'янської прабатьківщини, етногенезу українців та інших народів. (…)”.
Pierwsza informacja mówi, że była grupa ludności [ plemię ], która nazywała się батюки [ batiuki / batjuki ]. Druga informacja mówi, że przedwojenny Lwowski etnograf Adam Fiszer wyróżnił etnograficzne grup zamieszkujące Ukrainę. W tym grupę, którą nazywał батюки, napisał on o nich „батюки (мешканці колишніх Жовківського, Рава-Руського і Яворівського повітів)”. Co w moim tłumaczeniu brzmi: batjuki [ batiuki ] [ dawni mieszkańcy powiatu żółkiewskiego, rawskiego ( ruski ), jaworowskiego ]. Są to trzy powiaty przylegające do siebie. Tak więc батюки [ batiuki / batjuki ] to dawna etnograficzna nazwa grupy ludności, która zamieszkiwała na określonym obszarze Ukrainy. Батюки [ batiuki/ batjuki ] to liczba mnoga i odnosi się do wielu osób. Батюк [ Batiuk / Batjuk ] – liczba pojedyncza, odnosi się do jednego mieszkańca, osoby.
Łabowicz Ludmiła ( Filimoniuk ) w swoim opracowaniu pt. Podlaskie nazwiska, strona 31, pisała: „Część nazwisk została utworzona od nazw etnicznych i narodowości, a także od miejsca pochodzenia, które również często wskazywało na etniczną przynależność użytkownika nazwiska. Na Podlasiu przykładami takich nazwisk będą: Kozak, Kozaczuk, Kozakiewicz (козак – Kozak – przedstawiciel wojska zaporoskiego), Litwiniuk, Litwin, Litwińczuk, Litwinowicz (литвин – Litwin, w miejscowej gwarze ukraińskiej Litwinami nazywano również Białorusinów – mieszkańców Wielkiego Księstwa Litewskiego), Mazuruk, Mazur, Mazurczuk (мазур – Mazur – w dawnej polszczyźnie mieszkaniec Mazowsza, w szerszym znaczeniu – Polak), Laszuk (лях – Lach – ukraińskie określenie Polaka), Tatarczuk, Tatarynowicz (татар – Tatar), Halicki, Galicki (Галичина – Galicja). Jest grupa nazwisk wskazująca na związki z sąsiednim ukraińskojęzycznym Polesiem: Poleszuk (поліщук – mieszkaniec Polesia), Berestiuk (берестюк – mieszkaniec Brześcia), Pinczuk, Pińczuk (mieszkaniec Pińska), Wysocki (możliwy związek nazwiska z miasteczkiem Wysokie – Високе). Część nazwisk utworzono od nazw podlaskich miejscowości – wspomniane szlacheckie nazwisko Telatycki, Telacicki (Телятичи – Telatycze), Hryniewicki (Гринeвічи – Hryniewicze), a także Repko (Рипчичи – Repczyce), Tełuszecki (Телушкі – Ciełuszki) itd.”.
Tak więc i nazwisko Betiuk mogło zostać utworzone od miejsca pochodzenia lub zamieszkania, raczej od nazwy jednej z grup ludności zamieszkującej pewien obszar Ukrainy i nazywanej Батюки [ Batiuki/Batjuki ]. Oczywiście jest to tylko moja robocza hipoteza, raczej luźne rozważania o możliwym pochodzeniu nazwiska Betiuk.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Powiat_%C ... %82kiewski - powiat żółkiewski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Powiat_rawski_(ruski) – powiat rawsku ( ruski ) albo rawsko – ruski
https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0 ... 1%96%D1%82 – powiat jaworowski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Powiat_jaworowski - powiat jaworowski
http://nadbuhom.pl/art_2545.html
Nazwisko Masiuk.
W 1902 roku w Warszawie ukazał się XVI tom Wisły [ Zeszyt 1. Styczeń – Luty 1902 ]. Na stronie 56 - 68 zamieszczony jest artykuł Aleksandry Rumulówny pt. Z mili kwadratowej obszaru nad rzeczką Kosówką w pow. białostockim. Garść not krajobrazowych. W opracowaniu tym na stronie 57 czytamy:
„Nazwy topograficzne ( podług kwestjonarjusza w zesz. 2-im „Wisły” z r. 1900 ).
I. a) Nazwa wsi: Masie ( ludowa i urzędowa ).
b) Przypadkowanie: Masiów, Masiom.
c) Nazwa mieszkańców: Masiowiak albo Masiuk, Masiowianka.
d) Przymiotnik: masiowski.
e) Słoworód ludowy dla nazwy wsi – niewiadomy.
f) Wspólnego pastwiska niema.
(…).
Chat we wsi 17. Nazwiska gospodarzy: Gołębiowski, Litkowski, Sienkiewicz, Żukowski, Grochowski, Rożajewski, Przygócki, Puchalski, Woźniel.”.
Obecnie wieś Masie znajduje się w Polsce i położona jest w województwie podlaskim, w powiecie monieckim, w gminie Mońki. W przeszłości, to jest w roku 1870 wieś ta znajdowała się w guberni grodzieńskiej, w powiecie białostockim, w wołost przytuliska. Natomiast w roku 1924 wieś była administracyjnie położona w województwie białostockim, w powiecie białostockim, w gminie wiejskiej Goniądz. Wieś Masie należała w 1900 roku do cerkwi i parafii prawosławnej Przemienienia Pańskiego w Knyszynie. Jeżeli chodzi o wyznanie rzymskokatolickie to wieś Masie przynależała do parafii Mońki MB Częstochowskiej i św. Kazimierza.
Mając na uwadze zamieszczone przeze mnie powyżej informacje nazwisko Masiuk z dużą dozą prawdopodobieństwa jest równa nazwie mieszkańca wsi Masie, to jest nazwie Masiuk. Masiuk to mieszkaniec wsi Masie [ osoba mieszkająca, pochodząca ze wsi Masie ].
Na koniec mała sugestia. Może jakaś osoba mieszkająca [ pochodząca lub urodzona ] początkowo we wsi Masie przeniosła się w inne miejsce i tam osiedliła się i od nazwy miejsca pochodzenia była nazywana Masiuk a jej prawdziwe nazwisko poszło w zapomnienie. Z powyżej zamieszczonego cytatu z opracowania Aleksandry Rumulówny wiemy jak nazywali się dawni mieszkańcy wsi Masie.
To też tylko moja robocza hipoteza, raczej luźne rozważania o ewentualnej genezie nazwiska Masiuk.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Masie
http://www.radzima.net/pl/miejsce/masie-1.html
Nazwisko Kaleńczuk.
Nazwisko Kaleńczuk może pochodzić od słowa kaleń, które znaczy tyle co kaluża, wyraz w staropolskim oznaczał miejsce bagniste – Słownik Języka Polskiego. Zatem, nazwisko Kaleńczuk może oznaczać osobę pochodzącą ze wsi o nazwie Kaleń albo osobę mieszkającą w miejscu bagnistym.
Na obszarze dzisiejszej Polski jest kilkanaście wsi o nazwie Kaleń. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego (…), tom 3, strona 676 wymienia liczne miejscowości o nazwie Kaleń i podobne, które znajdowały się na ziemiach wchodzących w skład Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.
To też tylko moje rozważania o ewentualnym pochodzeniu nazwiska Kaleńczuk.
http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geogra ... om_III/676
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kale%C5%84
Może moje informacje przydadzą Wam się do dalszych badań nad genezą interesujących Was nazwisk.
Pozdrawiam – Roman.