Pochodzenie nazwiska cz.9

[Ewa_Szczodruch]

Witam

Gitalewicz - od niemieckich nazw osobowych Git, Gid, te od imion na Geld-, wtórnie Gid-.

Źródłó: Kazimierz Rymut, "Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny", Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999

[Bakuła_Mirosław44]

Bardzo dziękuję.
Czy da się stwierdzić, jakiego nazwiska jest to zniekształcenie? Tak sądzę, ponieważ występuje ono współcześnie, choć bardzo rzadko, natomiast nie spotkałem się z nim przed 1899 rokiem.

[Wladyslaw_Moskal]

Bardzo dziękuję.
Czy da się stwierdzić, jakiego nazwiska jest to zniekształcenie? Tak sądzę, ponieważ występuje ono współcześnie, choć bardzo rzadko, natomiast nie spotkałem się z nim przed 1899 rokiem.

Witam,
nazwiska Git, Gita,[zanikło już Gitaj], Gitalewicz [i zanikłe już Gitarek] należy wiązać z bardzo starym nazwaniem słowiańskim "gita" - strunowego instrumentu muzycznego, obecnie znanego jako gitara.
Nazwisko Git obecnie najliczniej występuje w Izraelu - 1756 osób,
Nazwisko Gita najliczniej w 2014 r odnotowano w Indiach-13200 osob, Rumunii - 645 osób, Iranie - 209 osób, Izraelu - 67, Estonii - 35 osób, Wegrzech - 25 osób, Rosji - 21 osób, Anglii - 19 osób, Czechach - 12 osób i Polsce
- 10 osob.
Nazwiska Gitaj, Gitalewicz i Gitarek powstały tylko na obecnych ziemiach Polski.
W języku yiddish [Izrael] gita = gitara, w j.rumunskim git =szyja, dlatego kiedyś był to instrument "z szyja" = miejscem na struny.
Ja nie wierze w korzenie niemieckie tych starożytnych ,dlatego tak rzadkich polskich nazwisk.

Serdecznie pozdrawiam - Władysław

[Lakiluk]

nazwiska Git, Gita,[zanikło już Gitaj], Gitalewicz [i zanikłe już Gitarek] należy wiązać z bardzo starym nazwaniem słowiańskim "gita" - strunowego instrumentu muzycznego, obecnie znanego jako gitara.

Nie znam etymologii, ale zauważam pewną korelację, że na obecnej Litwie były miejscowości Gitary i Gitały, z której hipotetycznie mógłby pochodzić jakiś Gitalewicz.

Wiedząc jak bardzo przekręcano nazwiska (chociażby takie od imienia Prokop, które miało egzotyczne warianty), to mogę nawet uwierzyć w niemieckie korzenie - acz Rymut na pewno nie jest wyrocznią.

[Bakuła_Mirosław44]

Okazało się, że "moi" Gitalewicze pochodzą z łódzkiego i zauważyłem tam wiele osób wyznania mojżeszowego o nazwiskach brzmiących Godlewicz, Gidalewicz i podobnie. Być może ktoś z nich przeszedł na wiarę chrześcijańską biorąc ślub i jest to zniekształcone nazwisko żydowskie.

[Wladyslaw_Moskal]

Miroslawie,

wg mnie, nazwisko Gita [w 2014 r , 10 osób] występowało i jeszcze występuje w woj. lubelskim.Podczas zaboru rosyjskiego z różnych powodów, niektórzy mogli się przemieścić w rejon Włocławka, tam tez mogli zmienić nazwisko na Gitalewicz. Być może chodziło o unikniecie powołania do wojska rosyjskiego,
zatem zmiana nazwiska mogla być przemyślana, a nie przypadkowa jak bywało wśród niepiśmiennych.

Czy Gitalewicz [27 osób w 2014] jest nazwiskiem żydowskim jak Ty wnioskujesz, czy polskim jak ja twierdze, zależy od Ciebie , bo masz podstawowe materiały w zasięgu swoich rak. Żaden Gitalewicz nie mieszka obecnie w Izraelu.

[Lakiluk]

Czy Gitalewicz [27 osób w 2014] jest nazwiskiem żydowskim jak Ty wnioskujesz, czy polskim jak ja twierdze, zależy od Ciebie , bo masz podstawowe materiały w zasięgu swoich rak. Żaden Gitalewicz nie mieszka obecnie w Izraelu.

Akurat wątek żydowski jest zasadny.

https://collections.yadvashem.org/en/na ... icz?page=1


https://books.google.pl/books/content?i ... witz+Gidal


Dopisek:
Ciekawostką jest, że nazwisko Gitel(ewicz) prowadzi na Litwę
https://collections.yadvashem.org/en/na ... itz?page=1

Gitelsohn = Gitelewicz
https://collections.yadvashem.org/en/na ... ohn?page=1

https://www.ushmm.org/online/hsv/person ... Id=3911235
https://www.ushmm.org/online/hsv/person ... Id=3911236
https://www.ushmm.org/online/hsv/person ... Id=3911237

[Wladyslaw_Moskal]

Dla Mirosława,

chyba wszyscy noszący nazwisko Gitalewicz są bardzo bliskimi krewnymi z jednym protoplasta.
Nazwisko powstało od nazwiska Gita =twórcy instrumentu lub grającego na instrumencie przypominającym dzisiejsza gitarę. Gitalewicz to syn Gita.

Dla Łukasza,

Gidalewicz to całkiem odmienne nazwisko rosyjskich Żydów aszkenazyjskich, powstałe od słowa i nazwiska Gida.
Nazwisko Gidalewicz [ = syn ojca o nazwisku Gida] nie występuje już w Polsce, większość nosząca to nazwisko została wymordowana przez Niemców
Nazwisko w zapisie Gidalevich wg MyHeritage przetrwało i nosiło je w 2014 r. 19 osób w Rosji, 13 w USA i 5 w Izraelu, a w zapisie Gidalowitz nosiło 18 osób w USA.
Stare słowo indoeuropejskie [=scytyjsko-slowianskie] "gida" = wywyższony, wybrany, koronowany, zostało wśród Chazarów adoptowane w ich systemie władzy zwanym - Judaizmem Rabinicznym, więcej w; Chazarowie , Wikipedia.
To nie jest moj pierwszy wpis o nazwisku chazarskim w genealodzy.pl.
Ale nazwisko Gidalewicz z racji hierarchii przodków było i jest unikalnym nazwiskiem, które dzięki przypadkowym dziejom znalazło się w międzywojennej Polsce i wiadomo dlaczego przetrwało w Rosji.

Ja nie widzę żadnego powodu, aby te dwa nazwiska można było łączyć, znaczenie słowa "gida" jest z języka hebrajskiego i yiddish.

Serdecznie pozdrawiam - Władysław

[Bakuła_Mirosław44]

Bardzo dziękuję wszystkim za wypowiedzi, które dały mi wiele nowej wiedzy. Jeśli chodzi zaś o samo nazwisko Gitalewicz, udało mi się dotrzeć do najstarszych metryk i sprawę wyjaśnić. Szukanie wśród nazwisk żydowskich było zasadne, jednak Gidalewicz to fałszywy trop. Pierwotnie nazwisko to brzmiało Kitalowicz i w metryce widnieje jasny zapis, że byli to starozakonni.

[ROMAN_B]

Mirosławie, dobry wieczór.

Rozważania o genezie nazwiska Kitalowicz.

W powyższym poście między innymi napisałeś: „Pierwotnie nazwisko to brzmiało Kitalowicz i w metryce widnieje jasny zapis, że byli to starozakonni.”. Wnioskuję, że wspomniana przez ciebie metryka była sporządzona w języku polskim.
W mojej ocenie nazwa osobowa Kitalowicz została utworzona poprzez dodanie do tematu słowotwórczego [ rdzenia ] Kital- przyrostka -owicz [ Kital- + -owicz = Kitalowicz ]. Przyrostek -owicz najogólniej można powiedzieć jest polskim sufiksem. Pierwotnie w staropolszczyźnie był to format -owic lecz pod wpływem ruskim przybrał formę -owicz. Początkowo tworzył on odojcowskie nazwiska, na przykład: Jan + -owicz = Janowicz – dosłownie syn Jana. Z czasem sufiks -(ow)ic(z) / -(ew)ic(z) stał się strukturalnym przyrostkiem [ nie miał już znaczenia patronimicznego ] i był produktywnym sufiksem za pomocą, którego tworzono nazwiska od podstaw apelatywnych, rzadziej odimiennych, ale także od nazw etnicznych i nazw zawodu, nazw łacińskich oraz służył do polonizacji nazwisk obcych. W XVII – XVIII wieku mamy do czynienia ze zmianą funkcji sufiksu -(ow)ic(z)/-(ew)ic(z) na znacznym obszarze Polski z pierwotnie patronimicznej, wskazującej na relacje syn – ojciec, na strukturalną, polegającą przede wszystkim na dziedziczeniu bez zmiany nazwiska z tym formantem, ale też na tworzeniu nazwiska uznawanego za lepsze, odbiegające od często apelatywnej podstawy – zgodnie ze stereotypem nazwiska miejskiego. Nazwiska takie tworzone były głównie od podstaw odapelatywnych. Później przyrostek -owicz dodawany do rzeczowników pospolitych [ rzadziej do przymiotników ], używany do tworzenia rzeczowników rodzaju męskiego oznaczających wykonawcę czynności związanej z rzeczownikiem, posiadacza jakiejś cechy lub wykazującego zamiłowanie do czegoś.

Tak więc w nazwie osobowej Kitalowicz przyrostek -owicz został wyjaśniony. Pozostaje zrozumieć co znaczy rdzeń tej nazwy osobowej, to jest człon Kital-. Napisałeś, że osoba nosząca nazwisko Kitalowicz była starozakonna. Starozakonny to wyznawca religii mojżeszowej, inaczej mówiąc była ona narodowości żydowskiej. Przyjmując ten fakt za podstawę rozumowania można się zastanowić czy wyraz „kital” nie pochodzi z języka jidysz. Oczywiście słowo to może mieć też związek z innymi językami. Jest arabskie słowo, która brzmi „kital”. Kital [ arab. qitāl, dosł. walka zbrojna ] – słowo to pochodzi od czasownika qātala, oznaczającego ogólne pojęcie walki i zwalczania innych, czym nawiązuje do przedmuzułmańskiej tradycji walki zakorzenionej w etyce plemion beduińskich. W Koranie kital rozumiany jest jako walka zbrojna, obronna. W Koranie występuje zwykle w kontekście jednoznacznie wskazującym, że był przez pierwszych muzułmanów, zwłaszcza osiadłych Arabów, o tradycji innej niż beduińskie plemiona koczownicze, traktowany wyjątkowo niechętnie. Kital jest jednak obowiązkiem każdego muzułmanina, gdy zostaje on zaatakowany przez wroga zewnętrznego. "Zwalczajcie na ścieżce Boga tych, którzy was zwalczają, ale nie przekraczajcie granic, bo Bóg nie lubi tych, którzy przekraczają granice". Z pojęciem kital wiąże się ostatnia z czterech zasad właściwego dżihadu, który powinien być prowadzony sercem, językiem, rękami i mieczem. Jest to więc "mały" dżihad w odróżnieniu od dżihadu "dużego", czyli dokładania wszelkich starań w celu osiągnięcia zbawienia. Walka zbrojna w dżihadzie prowadzona jest z niewiernymi i obłudnikami [ munafikun ], czyli tymi, którzy przyjęli islam, ale w sercach nadal pozostali niewierzący. Qitāl jako część dżihādu nie jest skierowany przeciwko żydom i chrześcijanom [ https://pl.wikipedia.org/wiki/Kital# ]. W języku polskim istnieje słowo kitel, które jest jidyszyzmem. Pochodzi ono z języka jidysz od wyrazu kitl קיטל‎, natomiast on od średnioniemieckiego apelatywu kit(t)el ‘fartuch’ [ za: Portal o języku – Jidyszyzmy w języku polskim [ https://www.o-jezyku.pl/2021/12/29/jidy ... w-polskim/ ]. W Wikipedii znajduje się hasło Kitel ( judaizm ) – Kitel – biała, długa, szeroka i przepasana szata noszona przez Żydów podczas niektórych uroczystości religijnych. W starożytności zakładana w każdy szabat i z okazji wszystkich większych uroczystości. Później używana podczas Rosz ha-Szana, w Jom Kipur oraz przez przewodniczącego w czasie sederu w Pesach, a także przez pana młodego w dniu ślubu, jak również przez ojca dziecka podczas obrzezania. W kitlu niekiedy chowani byli zmarli. W nurcie judaizmu postępowego kitel może być noszony również przez kobiety [ https://pl.wikipedia.org/wiki/Kitel_(judaizm) ]. W słowniku etymologicznym języka polskiego Aleksandra Brücknera [ Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1927 ] pod hasłem kitel widnieje etymologia tego słowa: „ kitel, kiedel, kitla, kitlik, ‘kaftan, opończa’, z niem. prasłowa Kittel, gwarowe Keddel.”. Wielki słownik języka polskiego wykazuje dwa znaczenia słowa kitel: 1. lekarskie, 2. żydowskie. W znaczeniu żydowskim definiuje je w następujący sposób: „biała szata zakładana przez Żydów na wierzchnią odzież w czasie uroczystych świąt religijnych”. Słownik najstarszych nazwisk polskich – pochodzenie językowe nazwisk omówionych w Historii nazwisk polskich, Tom I, redakcja Zofia Kowalik – Kaleta, Leonarda Dacewicz, Beata Raszewska – Żurek, Warszawa 2007, wymienia nazwisko Kitel, Kityl. Według opisu pochodzi ono od apelatywu kitel ‘szata płucienna’, które odnotowano w roku 1339. Skoro osoba nosząca nazwisko Kitalowicz była żydem to w mojej ocenie należy przyjąć, że rdzeń tego miana Kital należy rozpatrywać z tego punktu widzenia. Za takim spojrzeniem przemawia też fakt istnienia nazwiska Kital, które nosi izraelski dziennikarz Shalom Kital [ znany też pod nazwiskami: Szalom Keitel, Szalom Kitel ] – https://www.bilgoraj.pl/page/767/harvey ... oraja.html Istniał dialekt polski języka jidysz. Biorąc to pod uwagę mogło dojść do wymiany samogłoski e na samogłoskę a [ e > a ] i z słowa kitel powstało słowa kital. Podobnie mogło powstać nazwisko Kital [ Kitel > Kital ].

Konkludując, z jakimś prawdopodobieństwem nazwa osobowa Kitalowicz, między innymi:
• może być hybrydą językową [ język jidysz i język polski ],
• może być nazwiskiem odojcowskim, ojciec Kital – syn Kitalowicz, powstałe na gruncie języka polskiego,
• może być mianem spolonizowanym utworzonym poprzez dodanie polskiego przyrostka -owicz do żydowskiego nazwiska Kital.

Mirosławie, to tylko moja hipoteza robocza o pochodzeniu nazwiska Kitalowicz. Może informacje w niej zawarte będą Ci pomocne w dalszych badaniach?

Pozdrawiam – Roman.

[Lakiluk]

Pierwotnie nazwisko to brzmiało Kitalowicz i w metryce widnieje jasny zapis, że byli to starozakonni.

A skąd wiesz jak brzmiało pierwotnie? Pisownia na akcie nie musi odpowiadać poprawnej pisowni z uwagi na wymowę.

[l.wacuawek]

Dzień dobry,

Poproszę o podanie prawdopodobnej genezy nazwisk: Kuprjanis, Tartanus i Redlak

Z góry dziękuję za pomoc
Łukasz

[Bakuła_Mirosław44]

Jeszcze raz dziękuję wszystkim za pomoc i podzielenie się że mną swoją wiedzą, przed którą chylę czoła.
Z pozdrowieniami
Mirosław

[Ewa_Szczodruch]

Witam

Kuprjanis - od imienia Cyprian, ze staropolskiego Cypryjan. Imię, notowane w Polsce od XII wieku, pochodzi od łacińskiego Cyprianus, greckiego Kuprianós ‘pochodzący z Cypru’, greckiego Kupros.

Redlak - od radło ‘dawne narzędzie rolnicze’.

Tartanus - od tartan ‘szkocka tkanina wełniana w kratę’.

Źródło: Kazimierz Rymut, 'Nazwiska Polaków. Słownik historyczno - etymologiczny, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2001

[Wladyslaw_Moskal]

Niemal całkowicie zgadzam się z wpisem Pani Ewy Szczodruch. Mam tylko nieco inna hipotezę pochodzenia polskiego nazwiska Tartanus.

Tartanus jest nazwiskiem powstałym kiedyś na ziemiach obecnej Polski i jest unikalnym w skali światowej, bo występuje obecnie tylko w Polsce - wg strony genealogicznej Forebears [gałąź MyHeritage] w 2014 r nazwisko Tartanus nosiło w Polsce 368 osób.

W nazwisku Tartan-us , przyrostek[sufix] - us, w dawnym języku galijskim i polskim znaczył "nasz", a "tartan" to wełniane nakrycie, koc, płótno, także wspolczesny "tartan szkocki" !, zatem starożytnego tkacza, producenta płótna z wełny nazywano; - Tartan, może ten prapolski, nasz Tartan, tkał na specjalnym warsztacie ?.

Nazwisko Tartan w 2014 r nosiło w Turcji - 1043 osób, w Polsce - 368 (jako Tartanus), Rumunii - 81 , Mołdawii - 48, Ukrainie - 29, Rosji - 26, Indiach - 19, Niemczech - 17, Anglii - 9, Holandii - 8 i możliwe, ze przez Turcje część Słowian o tym nazwaniu/nazwisku wywędrowała do Indii.

Pozdrawiam - Władysław