Witaj.
Jacku, pytasz o etymologię nazwiska Frejlichowski. Pani Ewa Szczodruch w swoim opracowaniu etymologicznym podaje, że nazwisko Frejlichowski pochodzi od niemieckiej nazwy osobowej Frölich, ta od apelatywu fröhlich, który oznacza „wesoły”. Podobnie mówi o nazwisku Frejlich, które też wywodzi od niemieckiej nazwy osobowej Frölich, a tą od apelatywu fröhlich, który oznacza „wesoły”. Wynika z tego, iż apelatyw „frejlich” i apelatyw „fröhlich” znaczeniowo są tożsame i oznaczają „wesoły” Taką samą etymologię nazwiska Frejlichowski podał Ci w swoim poście @Sofeicz . Jest to najbardziej rozpowszechniona definicja mówiąca o pochodzeniu nazwiska Frejlich i Frejlichowski.
Uważam, że nazwisko Frejlichowski zostało utworzone poprzez dodanie do rdzenia nazwiska, którym jest nazwa osobowa „Frejlich”, polskiego sufiksu -owski ( Frejlich + owski = Frejlichowski ).
Jacku, wyraz fröhlich jako przymiotnik oznacza „wesoły, radosny” a jako przysłówek „wesoło”. W języku niemieckim przymiotniki tworzy się od rzeczowników i czasowników poprzez dodanie do nich jednego z kilku przyrostków. Przysłówek w języku niemieckim stanowi nieodmienną część mowy, która określa czasownik, przymiotnik lub inny przysłówek. Jednym z przyrostków tworzącym przymiotniki jest przyrostek -lich. Tak więc, apelatyw fröhlich jest przymiotnikiem ( fröh·lich ), którego rdzeniem jest fröh i oznacza „wesoły”. Natomiast, przyrostkiem jest -lich. Moim skromnym zdaniem nie należy utożsamiać wyrazu pospolitego fröhlich ( fröh·lich ) z apelatywem frejlich ( frej·lich ). Uważam, że oba te wyrazy posiadają różne znaczenie. Apelatyw „fröh·lich” znaczy wesoły. Zatem, co oznacza wyraz pospolity „frej·lich”? Przeszukałem kilka niemieckich słowników i nie znalazłem w nich wyrazu „frej·lich” lub/i „frej”. W słownikach tych natomiast znajduje się wyraz „frei”, „freilich ( frei·lich )”, który między innymi oznacza „wolny”. Pani Ewa Szczodrów w swoim opracowaniu mówi, że nazwa osobowa Frej pochodzi od niemieckiej nazwy osobowej Frei, ta od apelatywu frei, który oznacza „wolny” ( notowana od 1450 roku ). Tak samo mówi o pochodzeniu nazwy osobowej Frei: „Frei, od niemieckiej nazwy osobowej Frei, ta od apelatywu frei ‘wolny’”. Wynika z tego, że nazwa osobowa Frej oraz nazwa osobowa Frei znaczy to samo – wolny; Frei = Frej > „wolny”; feri = frej > „wolny”. Płynie z tego wniosek, że apelatyw „frejlich” i nazwa osobowa „Frejlich” oraz apelatyw „freilich” i nazwa osobowa „Freilich” znaczeniowo są tożsame a różni ich tylko inna forma zapisu. W Słowniku języka polskiego pod redakcją Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego, Władysława Niedźwiedzkiego znajduje się informacja mówiąca, że wyrazy „fraj” oraz „frej” są spolonizowaną formą niemieckiego wyrazu „frei”, który oznacza wolny. Spolszczony apelatyw „frej” oraz „fraj” oznacza: 1) swobodny, wolny, bezpłatny; 2) wolny, niezaprzągnięty, chodzić na fraj = chodzić w zaloty, dać sobie fraj = dać sobie słowo, umówić się (...).( Warszawa, 1898; Tom 1, str. 770, 774 ). Może też znaczyć: wolny kmieć, wolny człowiek, zaliczony do stanu ludzi wolnych[?].
Biorąc powyższe pod uwagę, to apelatyw " fröhlich” i nazwa osobowa „Fröhlich” nie jest tożsama z apelatywem „frejlich” i nazwą osobową „Frejlich”. Tym samym nazwisko Frejlich i pochodzące od niego nazwisko Frejlichowski nie może oznaczać „wesoły” tylko powinno znaczyć „wolny”.
Obecnie jak i w przeszłości w Polsce występowały i występują obok siebie nazwiska:
• Frei, Frej, Fraj, Frey;
• Freilich oraz Frajlich;
• Freilichowski oraz Frajlichowski.
Moim zdaniem nazwy osobowe Frei oraz Freilich powstały od niemieckiego apelatywu frei, który oznacza „wolny” i są to niemieckie nazwiska. Natomiast nazwiska: Frej, Fraj, Frey, Frejlich, Frajlich oraz Frejlichowski i Frailichowski są spolszczoną formą niemieckich nazw osobowych i znaczą to samo co ich niemieckie odpowiedniki.
Można też postawić tezę, że wyraz pospolity „frej” i pochodząca od niego nazwa osobowa „Frej” nie jest spolszczoną formą niemieckiego apelatywu „frei” i nazwy osobowej „Frei”. Istnieje teoretyczna możliwość, że nazwa osobowa „Frej” oraz apelatyw „frej” pochodzą z innego języka i znaczą całkiem coś innego niż „wolny”. Znalazłem ciekawe informacje, które rzucają nieco światła na „zagadkowy” apelatyw frej oraz nazwę osobową Frej. Informacje te, moim zdaniem, pozwalają postawić dość śmiałą hipotezę, mówiącą o ewentualnym pochodzeniu wyraz pospolitego frej i nazwy osobowej Frej, raczej o tym co mogły znaczyć te miana w przeszłości i skąd pochodzić.
Tak więc, nazwa osobowa Frejlich ( Frej·lich ) oraz Frej teoretycznie może pochodzić od imienia nordyckiego boga Frejr ( noszącego też imiona: Frej, Frey, Freyr, Yngwe ). Był to bóg urodzaju, roślinności, pokoju, płodności, bogactwa i radości. Władca świetlistych Elfów. Uważany był za tego, który prowadzi lud. Mitologia nordycka stanowi część mitologii germańskiej, to jest germanów osiadłych w Skandynawi. W języku normandzkim ( indogermańskim ) samo słowo Frej znaczy „Pan”. Natomiast słowo Freja oznacza „Pani”. Zatem, nazwisko Frejlichowski może pochodzić od nazwy osobowej Frejlich, ta od apelatywu „frejlich”, a on od nordyckiej ( indogermańskiej ) nazwy osobowej Frej, a ta zaś od apelatywu „frej”, który oznacza „pan” – to tylko hipoteza.
Tak na marginesie tematu, skoro Frejr, Frej, Frey, Freyr znaczy Pan, to imię tego nordyckiego boga może brzmieć Pan Yngwe.
Jacku, jak wspomniałem powyżej, nazwisko Frejlichowski zbudowane jest z rdzenia Frejlich oraz sufiksu -owski. Przyrostek -owski tworzy nazwiska na dwa różne sposoby. Pierwszy z nich polega na tworzeniu nazwisk od nazwiska ojca ( nazwiska odojcowskie ). W takim razie mówi nam to, że Frejlichowski to syn Freilicha. Taki sposób tworzenia nazwiska jest raczej rzadki i występuje niezbyt często. Niemniej jednak należy go brać też pod uwagę. Dość często za pomocą sufiksu -owski były tworzone nazwiska odmiejscowe – pochodzące od nazwy miejscowej. Najczęściej jednak nazwiska odmiejscowe tworzone były przy formatu posesywnego -ski, rzadziej od jego złożonych form typu: -owski, -ewski, -ec(s)ki, -ic(s)ki, -eński, -iński /-yński, wyjątkowo -ański. Nazwiska odmiejscowe tworzone z sufiksem -owski pochodziły od nazw miejscowych, których nazwy były zakończone na: -ów, -owa, -owo, -owice. Nazwiska tworzone przy pomocy sufiksu -owski od nazw miejscowych są przymiotnikami dzierżawczymi i odpowiadają na pytanie czyj?, oraz odnoszą się do właściciela danej miejscowości. Z czasem nazwiska odmiejscowe nie oznaczały już tego, że ich posiadacze byli właścicielami konkretnych miejscowości ( panami na włościach ). Nabrały trochę innego znaczenia, obok pierwotnego znaczenia, oznaczały też osoby, które pochodziły, mieszkały w konkretnych miejscowościach. Później też utraciły i te znaczenie i nie mówiły już, że osoby posiadające takie nazwiska są właścicielami miejscowości, pochodziły z tych miejscowości lub mieszkały w tych miejscowościach. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich ( Tom II, str. 408 ) jak i w Spisie miejscowości polskich z 2012 roku znalazłem tylko jedną miejscowość o nazwie Frelichów. Wieś ta obecnie położona jest w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Chybie. ( przymiotnik od nazwy miejscowej Frelichów to frelichowski ). Miejscowość ta leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Wieś została założona przez Austriaków około roku 1698 jako folwark należący do Komory Cieszyńskiej. Folwark ten początkowo nosił nazwę Frohnfof, która oznacza „ Dwór odrabiający pańszczyznę”. Następnie znany był pod nazwą Fröhlichhof, która oznacza „Wesoły Dwór”. Miejscowość ta później nosiła czeską nazwę Frelichov oraz polską nazwę Frelichów. W miejscowości tej mieszkali Polacy, Niemcy, Czesi oraz Żydzi. Polacy stanowili większość mieszkańców. Wieś ta należała do katolickiej parafii Strumień.
Jacku, może ktoś na forum bardziej obeznany z semantyką mian niemieckich wyjaśni znaczenie apelatywu frei, freilich, fröhlich oraz apelatywu frej, frejlich. Przedstawiona powyżej przeze mnie etymologia nazwiska Frejlichowski jest tylko moją subiektywną próbą wyjaśnienia pochodzenia tego nazwiska.
Jacku, moim zdaniem, aby ustalić pochodzenie konkretnego nazwiska potrzeba naprawdę bardzo, bardzo wielu różnych informacji a nie tylko samo nazwisko. Jeżeli znane jest tylko nazwisko, to jego etymologię moża tylko omówić na poziomie ogólnym.
Mam nadzieję, że trochę pomogłem – pozdrawiam Roman.
Źródła:
http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=44&sub=770
http://mowia.pl/tomasz+frejlichowski
http://www.duden.de/rechtschreibung/freilich
https://de.wiktionary.org/wiki/frei
https://de.wiktionary.org/wiki/freilich
http://fronsac.republika.pl/mitologie/nordycka.htm
https://pl.wikipedia.org/wiki/Frejr
http://pantheion.pl/Viking-Frey
https://pl.wikipedia.org/wiki/Freja
http://www.futrega.org/etc/nazwiska.html
http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadat ... ublication
https://pl.wikipedia.org/wiki/Frelich%C3%B3w
http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geogra ... Tom_II/408
