Aleksander_Agacki pisze:Witam
Mam pytanie czy ktoś wie jak powstało nazwisko ,,Agacki" i od czego pochodzi.Jak szukałem tutaj to najwięcej jest na kujawach(stąd jest moja rodzina) A najstarszy zapis jest w Brzeżanach na ukrainie w 1703.Z góry dziękuje za odpowiedz
Aleksandrze, dzień dobry.
Prof. Kazimierz Rymut* twierdzi, że nazwisko Agacki pochodzi od żeńskiego imienia Agata [ Aga – cki ]. Profesor pisał też, iż imię Agata znane [ notowane ] jest w Polsce od XIII wieku. Po łacinie imię to brzmi Agatha, do łaciny przeszło z języka greckiego Agathé – pierwotnie znaczyło ‘dobra’.
Prof. Maria Biolik** pisała [ cytuję ]: „Problem genezy nazwisk jest nierozdzielnie związany z określeniem ich budowy słowotwórczej. W przypadku nazwisk derywowanych (sekundarnych) często jest to bardzo trudne, ponieważ nazwiska podobnie jak i inne formy językowe podlegały procesom fonetycznym, takim jak upodobnienia i uproszczenia grup spółgłoskowych. Procesy te powodowały leksykalizację, czyli zacierania przejrzystej dwuczłonowej struktury wyrazu (podziału na temat słowotwórczy i formant). Leksykalizacja w dalszej kolejności prowadziła do stopniowej strukturalizacji nazwisk, co wiązało się z zanikaniem poczucia związku formalnego nazwiska z wyrazem, który motywował jego powstanie (podstawa słowotwórcza). W wielu nazwiskach, które ulegały procesowi leksykalizacji, na granicy między tematem słowotwórczym a formantem dochodziło do powstania węzłów morfologicznych. Dziś często tylko rekonstrukcja fonetyczna umożliwia dotarcie do pierwotnej formy (budowy nazwiska) i znaczenia (etymologii) nazwy osobowej. Proces leksykalizacji był nierozdzielnie związany z procesami perintegracji i absorpcji morfologicznej, które powodowały powstawanie nowych formantów. W Polsce jednym z najbardziej produktywnych formantów nazwiskotwórczych podlegających przedstawionym wyżej procesom był sufiks -ski. Wiele nazwisk utworzonych przez ten sufiks uległo leksykalizacji i kończy się na -cki lub -dzki. Nazwiska te ze względu na charakter asymilacji spółgłosek na granicy między tematem słowotwórczym i formantem można podzielić na trzy grupy. Do pierwszej można zaliczyć nazwiska, których temat fleksyjny podstawy słowotwórczej kończy się na spółgłoskę zwarto – wybuchową, do drugiej na spółgłoskę zwarto – szczelinową. Trzecią grupę tworzą nazwiska, w których doszło do uproszczenia grupy spółgłoskowej, na skutek bezpośredniego kontaktu sufiksu -ski z tematem zakończonym na spółgłoskę szczelinową: s, z, sz, i, ch.”. [ koniec cytatu ].
Prof. Maria Biolik nazwisko Agacki zalicza do grupy nazw osobowych, których temat fleksyjny podstawy słowotwórczej kończy się na spółgłoskę zwarto – wybuchową, to jest na spółgłoskę -t. Omawiając ten proces pisała [ cytuję ]: „W nazwiskach tej grupy węzeł morfologiczny powstaje po zaniku jerów na granicy między tematem słowotwórczym a formantem (-ьsk- ъ -jь) na skutek asymilacji zwarto-wybuchowej głoski t i szczelinowej głoski s. Wynikiem tego procesu jest zwarto-szczelinowa głoska c (> t-ski > -cki). Nazwiska tego typu tworzono od nazw miejscowych, osobowych i wyrazów pospolitych: (…). b) od nazw osobowych: Agacki - Agata (< Agat-ski) (Rymut , 1991, 73); (…).” [ koniec cytatu ].
Cytując prof. Marię Biolik przedstawiłem w jaki sposób powstało nazwisko Agacki [ Aga – cki ]. Innym problemem jest ustalenie od kogo? lub od czego? wywodzi się ta nazwa osobowa. Prof. Biolik za prof. Rymutem przyjęła, że nazwisko Agacki pochodzi od imienia Agata.
Jaro_Chudzik w swoim poście sugeruje, że nazwisko Agacki prawdopodobnie pochodzi od imienia męskiego Agaton lub żeńskiego imienia Agata. Z jakimś prawdopodobieństwem można też przyjąć hipotezę, że nazwa osobowa Agacki motywowana jest imieniem Agaton. Dodam, że etymologia konkretnego nazwiska bywa czasami zaskakująca i niekiedy stoi w kontrze z innymi genezami.
Na stronie Deon.pl – imiona świętych, znajduje się nota poświęcona temu imieniu, która między innymi mówi [ cytuję ]: „Agato ( Agaton ). Jest to imię pochodzenia greckiego: Agathós, od przymiotnika agathós, agath- 'dobry, dobra'. Końcowe -n wywodzi się z łacińskich przypadków zależnych: Agatho, -onis, podobnie jak Otto, -onis. (…).”.
Pozdrawiam – Roman.
*- Kazimierz Rymut: Nazwiska Polaków; Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo; Wrocław 1991; strona 73.
**- Maria Biolik: Zmiany morfemiczne w nazwiskach polskich na "-ski" : leksykalizacja, perintegracja i absorpcja morfologiczna; Prace Językoznawcze 3/2001; Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego; Olsztyn 2001; strona 5 – 7.
