Witam.
Michale, pytasz o etymologię nazwiska Ręczkowski. Piszesz, że rodzina uważa, iż nazwisko pochodzi od wyrazu „ręka”. Zastrzegam, że nie jestem etymologiem ani polonistą z wykształcenia. Wyjaśnienie etymologii nazwiska Ręczkowski moim zdaniem nie jest sprawą prostą. Moja interpretacja pochodzenia nazwiska Ręczkowski będzie tylko hipotezą, raczej luźnymi przemyśleniami.
Zatem, nazwisko Ręcz(k)owski ( Ręcz+k-owski ) moim zdaniem powstało na skutek dodania do podstawy słowotwórczej sufiksu w wyniku czego powstał nowy wyraz, w tym przypadku nazwisko. Inaczej, do rdzenia, tematu nazwiska dodano sufiks „-owski”. Sufiks „-owski” jest złożoną formą pierwotnego sufiksu „-ski”. Pochodnymi cząstki „-ski” są też: -ewski, iński, yński, ecki, acki, icki. Dlaczego o tym napisałem? Sufiks „-ski” wskazuje, że nazwisko mogło powstać od nazwy miejscowej ( wieś, miasto, osada, jezioro, góra oraz inne nazwy fizjograficzne ) i ma formę przymiotnikową. Nazwiska zakończone sufiksem: „-ewski”, „-owski” pochodzą najczęściej od nazw zakończonych na „-ów”, „-owa”, „-owo” oraz „-ew”, „-ewa”, pochodzić także mogą od nazw miejscowych kończących się na „-owice”, „-ewice”. Przyrostek „-eński” „-iński”, „-yński” tworzył zazwyczaj nazwiska od nazw miejscowych zakończonych na: „-in”, „-yn”, „-na”, „-no”.
Tu jest link do Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego (…), do strony z miejscowościami, które można brać za te, od których mogło powstać ( zostać utworzone ) nazwisko Ręczkowski:
http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/635
Osoba posiadająca nazwisko Ręczkowski niekoniecznie była właścicielem ( częściowym właścicielem ) wsi, od której zostało utworzone to nazwisko. Osoba ta mogła też pochodzić, mieszkać, pracować, urodzić się w tej miejscowości i dlatego przyjęła lub zostało nadane jej nazwisko Ręczkowski.
Może istnieją inne miejscowości na terenie obecnej Polski, od których mogło powstać przedmiotowe nazwisko – to powinieneś sprawdzić jeżeli jesteś zainteresowany pochodzeniem omawianego nazwiska.
Z ciekawostek – tu jest link do strony, na której znajduje się ciekawa informacja dotycząca pochodzenia, wywodzenia nazwy wsi Ręczno ( gmina Ręczno ):
http://www.reczno.pl/index.php?id=20#
„Jednak etymolodzy powstanie nazwy miejscowości typu Ręczno wiążą z tym, że były tu ubogie wsie, w których pracowało tylko kilka rąk – osób. Nazwano je od wyrazu „ręka”, który w gwarze oznacza działek osady chłopskiej, składającej się zaledwie z kilku rąk. Dzielący się gruntem otrzymywali udział wzdłuż każdej ręki; stąd też wzięło się powiedzenie „każda rękę = w każdym poletku”.
Może też od tego wywodu, etymologii nazwy wsi Ręczno mogło też powstać nawisko Ręczkowski?
Istnieją też nazwiska, które zostały utworzone na wzór nazwisk odmiejscowych, zakończonych sufiksem „-ski” i jego pochodnymi. Nazwiska te pochodzą od różnych podstaw, rdzeni, od których utworzono poszczególne nazwiska. Nazwiska zakończone sufiksem „-ski” i jego złożonymi formami uważane były za nobilitujące, lepsze od innych nazwisk i dlatego najchętniej były przyjmowane. Modyfikowano też stare nazwiska przez dodanie do nich sufiksu „-ski” lub jego innych form.
Tak więc, nazwisko Ręczkowski mogło powstać, zostać utworzone od podstawy słowotwórczej:
1. ręcz – walka w ręcz ( wręcz ), walka oko w oko,
2. wyrazu gwarowego „ręczniak”, który oznacza wyrobnika pracującego rękoma,
3. ręczyny – przymiotnik od wyrazu ręka. Ręczyny – ręce,
4. ręczyć ( ręczać, ) – brać na siebie odpowiedzialność za kogoś, za coś, gwarantować coś za kogoś itp.
Są polskie przysłowia, które mówią: „Kto za kogo ręczy, tego diabeł męczy”; „Kto ręczy, ten jęczy”; Kto ręczy, to i beczy”.
5. i innych tego typu wyrazów.
Słownik języka polskiego ułożony przez Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego, Władysława Niedźwiedzkiego; Warszawa, 1909; T. 5.: Próba – R. Str. 529 - 530 .
Jak napisałem na wstępie, wyjaśnienie nazwiska nie jest proste. Dodam jeszcze, że nazwisko Ręczkowski może pochodzić:
• od rodzaju zawodu, wykonywanej pracy przez posiadacza tego nazwiska. Przykładem tu może być podstawa słowotwórcza „ręczniak”, wyraz gwarowy oznaczający wyrobnika pracującego rękoma, która stała się tematem ( rdzeniem nazwiska ), od którego urobiono nazwisko Ręcz(k)owski,
• od specyficznej cechy charakteru osoby, która ręczyła zawsze i wszędzie za wszystkich i wszystko, to jest od wyrazu „ręczyć”, od którego powstało nazwisko Ręcz(k)owski,
• od specyficznej cech charakteru osoby, która zbyt często, prędko wdawała się w różnego rodzaju walki ( bójki ) i używała obu rąk do rozwiązania każdego problemu. Od wyrazu, tematu – Ręcz.
To tylko moje rozważania. Może istnieć inna etymologia pochodzenia nazwiska Ręczkowski, bardziej prozaiczna. Jaka jest prawda o pochodzeniu tego nazwiska, tego nie wiem. Ustalenie stanu faktycznego wymaga wielu badań i informacji, które pomogą ustalić jak powstało to nazwisko i kiedy.
Jeszcze jedna uwaga. Etymologia nazwiska Ręczkowski, zawarta w poście „Suwar (a)” raczej odnosi się do nazwiska Raczkowski lub/i Rączkowski niż do nazwiska Ręczkowski. W obu nazwiskach moim zdaniem inny jest rdzeń, temat od którego powstały oba te nazwiska. Ewa Szczodruch nie opracowała etymologii nazwiska Ręczkowski. Opracowała etymologię nazwisk w grupie od tematu „Racz”, „Rącz”. Jak napisałem powyżej nie jestem etymologiem i mogę się mylić. Tu jest link:
http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=44&sub=549
Pozdrawiam – Roman.
teraz mam problem ktora wersje przyjac