Geneza nazwiska Despet.
: czw 01 lut 2018, 18:26
Paulino, witaj!
Do już podanych informacji o etymologii nazwiska Despet przez pana Władysława Moskala dołożę moje "trzy grosze".
Geneza nazwiska Despet.
Despekt – według Słownika języka polskiego pod redakcją profesora Witolda Doroszewskiego wyraz despekt jest przestarzałym słowem. Jego znaczenie jest tak opisane: „< uchybienie komu, ubliżenie >. (…). < łc. Despectus = wzgardzenie >”.
Dr hab. Alina Naruszewicz – Duchlińska, profesor Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego w Olsztynie tak opisuje etymologię nazwiska Despet: „Nazwisko pochodzi prawdopodobnie od rzeczownika despet = despekt, czyli ‘uchybienie, ubliżenie, hańba, obraza, obelga’, na despet = na żart, na złość, dla dokuczenia, na przekorę, zrobić komuś na despet, wyraz pochodzi z łacińskiego despectus (zob. tzw. Słownik warszawski, t. I, s. 447). Potencjalną podstawę stanowią także imiona na De-, typu Denis, Demid (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. I s. 133).”.
W takim razie nazwa osobowa Despet pochodzi od przezwiska Despet a ono do apelatywu despet = despekt. Zatem, pierwsza osoba przezwana mianem Despet charakteryzowała się, posiadała cechy charakteru pozwalające ją tak przezwać przez innych członków rodziny, społeczności, w której mieszkała. Biorąc pod uwagę znaczenie jakie niósł ten apelatyw, zaliczyć go można do apelatywów motywowanych cechami moralnymi. Skoro ktoś został nazwany, przezwany Despet to zapewne miał przywary, które pozwalały innym nazywać go w ten sposób.
W takim razie pierwsza osoba, którą nazwano [ przezwano ] Despet z dużą dozą prawdopodobieństwa mogła utracić swoje prawdziwe nazwisko, oczywiście jeśli takowe posiadała. Nie ma w tym nic nadzwyczajnego. Skoro ktoś w określonym społeczeństwie, grupie osób, był znany pod tym mianem, to ta nazwa osobowa tak przylgnęła do tej osoby, że wszyscy znali ją już tylko pod tym przezwiskiem. Jeśli osoba o przezwisku Despet przekazała to miano swoim dzieciom a one swoim to to przezwisko stało się dziedzicznym nazwiskiem.
Paulino, w swoim poście napisałeś między innymi: „(…)”. Nazwisko z parafii Tarnów i Skrzyszów. (…)”. Rozumiem, iż osoby o tym nazwisku mieszkały w jakieś miejscowości w parafii Tarnów i w jakieś miejscowości w parafii Skrzyszów. Tarnów od Skrzyszowa oddalony jest około 10 km. Zatem, osoby o nazwisku Despet wywodzą się z Tarnowa albo z parafii Skrzyszów.
W odległości około 40 km od Tarnowa położona jest wieś Bugaj. W odległości około 37 km od wsi Skrzeszów leży wieś Bugaj. Wieś Bugaj obecnie znajduje się w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Biecz. Wieś położona jest w dolinie potoku Sitniczanka i na wznoszących się nad nią wzgórzach Pogórza Ciężkowickiego.
Profesor Halina Karaś tak opisuje wieś Bugaj:
„Bugaj — w dokumentach Bugay; nazwa oznacza miejsce położone nad wodą, nazwa od cech gruntu lub okolicy, przeważnie nazywają się tak drobniejsze osady. Pochodzi od psł. *bug- 'zakręt, zakole rzeki', pol. gwarowe bugaj 'las liściasty'.
Bugaj stał się samodzielną wsią stosunkowo późno. Wydzielony został z Rożnowic (wówczas Rozembarku) w drugiej połowie XIX wieku.
W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego nie ma osobnego hasła dotyczącego tej wioski, ale Bugaj jest wspomniany jako wieś wchodząca w skład parafii rozembarskiej. Dzieje Bugaja rozpoczynają się zatem wraz z dziejami Rozembarku, dziś Rożnowic.
Rozembark pochodzi z czasów średniowiecznej kolonizacji na prawie niemieckim (pierwsza wzmianka o nim z 1354 r. — z przywileju Kazimierza Wielkiego). Parafia rozembarska była dobrze wyposażona; np. wiadomo, że w 1595 r. była tu szkoła parafialna. Jej dzieje były związane ściśle z historią Biecza, gdyż probostwo w Rozembarku było przyznawane kaznodziei bieckiemu, stąd proboszczami byli często ludzi wybitni, wykształceni. Pod koniec XIX wieku w Rozembarku było 221 domów i 1207 mieszkańców (1192 wyznania rzymskokatolickiego, 15 żydów) i istniała w nim szkoła ludowa. Była to więc bardzo ludna wieś jak na owe czasy.”.
Profesor Halina Karaś jest autorką słownika noszącego tytuł „Słowniczek wyrazów gwarowych typowych dla Bugaja i okolic”. W tym słowniczku, jego autorka wymienia różne słowa gwarowe i podaje ich znaczenie. Znalazły się tam:
„(…)
despet w zwrocie (z)robić coś na despet ‘(z)robić na złość’, dokuczać’
despetliwy – ‘robiący coś na złość, umyślnie, na przekór’
despetnik – ‘ten, kto robi na despet, czyli na złość; psotnik’
despetny ‘psotny’
despetować –‘robić coś na złość; psocić’
(…)”.
Paulino, może warto poszukać śladów nazwiska Despet we wsi Bugaj i okolicy?
Nie zawadzi też przeszukać księgi metrykalne z parafii Różnowice bo wieś Bugaj należała do wspomnianej parafii.
Rożnowice (do 1945 Rozembark) – wieś w Polsce w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Biecz. Wieś położona jest w dolinie potoku Sitniczanka i na wznoszących się nad nią wzgórzach Pogórza Ciężkowickiego.
Nazwa wsi pochodzi od niemieckiego słowa Rosenberg Różana Góra. Pierwotnie była to wieś niemiecka (zob. Głuchoniemcy). W średniowieczu nie do końca ustalona bywała postać nazw miejscowości, oddawana w formie przez następne dziesięciolecia, także Rozenbarg, Rozenbark, Rozynberg, Rozemberg, Rozemberk. Po drugiej wojnie światowej nazwa miejscowości na skutek działań KUNM została zmieniona urzędowo na Rożnowice. Pierwotnie niemieckie miasto Rozembark (1583, 1616 Rosemberg), utworzone na prawie magdeburskim. Integralne części miejscowości: Góra, Kalisówka, Nowa Wieś, Pisarzówka, Pod Borem, Podlesie, Potoki, Serwoniec, Ścibórka, Wilczak, Wygon, Zagórze, Zaropie. We wsi jest kościół pw. św. Andrzeja Apostoła, który położony w centrum wsi, na wzgórzu, zbudowany w latach 1756–1764.
Może moje informacje pomogą Ci w badaniach nad historią rodziny, która nosiła nazwisko Despet.
Pozdrawiam – Roman.
Do już podanych informacji o etymologii nazwiska Despet przez pana Władysława Moskala dołożę moje "trzy grosze".
Geneza nazwiska Despet.
Despekt – według Słownika języka polskiego pod redakcją profesora Witolda Doroszewskiego wyraz despekt jest przestarzałym słowem. Jego znaczenie jest tak opisane: „< uchybienie komu, ubliżenie >. (…). < łc. Despectus = wzgardzenie >”.
Dr hab. Alina Naruszewicz – Duchlińska, profesor Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego w Olsztynie tak opisuje etymologię nazwiska Despet: „Nazwisko pochodzi prawdopodobnie od rzeczownika despet = despekt, czyli ‘uchybienie, ubliżenie, hańba, obraza, obelga’, na despet = na żart, na złość, dla dokuczenia, na przekorę, zrobić komuś na despet, wyraz pochodzi z łacińskiego despectus (zob. tzw. Słownik warszawski, t. I, s. 447). Potencjalną podstawę stanowią także imiona na De-, typu Denis, Demid (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. I s. 133).”.
W takim razie nazwa osobowa Despet pochodzi od przezwiska Despet a ono do apelatywu despet = despekt. Zatem, pierwsza osoba przezwana mianem Despet charakteryzowała się, posiadała cechy charakteru pozwalające ją tak przezwać przez innych członków rodziny, społeczności, w której mieszkała. Biorąc pod uwagę znaczenie jakie niósł ten apelatyw, zaliczyć go można do apelatywów motywowanych cechami moralnymi. Skoro ktoś został nazwany, przezwany Despet to zapewne miał przywary, które pozwalały innym nazywać go w ten sposób.
W takim razie pierwsza osoba, którą nazwano [ przezwano ] Despet z dużą dozą prawdopodobieństwa mogła utracić swoje prawdziwe nazwisko, oczywiście jeśli takowe posiadała. Nie ma w tym nic nadzwyczajnego. Skoro ktoś w określonym społeczeństwie, grupie osób, był znany pod tym mianem, to ta nazwa osobowa tak przylgnęła do tej osoby, że wszyscy znali ją już tylko pod tym przezwiskiem. Jeśli osoba o przezwisku Despet przekazała to miano swoim dzieciom a one swoim to to przezwisko stało się dziedzicznym nazwiskiem.
Paulino, w swoim poście napisałeś między innymi: „(…)”. Nazwisko z parafii Tarnów i Skrzyszów. (…)”. Rozumiem, iż osoby o tym nazwisku mieszkały w jakieś miejscowości w parafii Tarnów i w jakieś miejscowości w parafii Skrzyszów. Tarnów od Skrzyszowa oddalony jest około 10 km. Zatem, osoby o nazwisku Despet wywodzą się z Tarnowa albo z parafii Skrzyszów.
W odległości około 40 km od Tarnowa położona jest wieś Bugaj. W odległości około 37 km od wsi Skrzeszów leży wieś Bugaj. Wieś Bugaj obecnie znajduje się w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Biecz. Wieś położona jest w dolinie potoku Sitniczanka i na wznoszących się nad nią wzgórzach Pogórza Ciężkowickiego.
Profesor Halina Karaś tak opisuje wieś Bugaj:
„Bugaj — w dokumentach Bugay; nazwa oznacza miejsce położone nad wodą, nazwa od cech gruntu lub okolicy, przeważnie nazywają się tak drobniejsze osady. Pochodzi od psł. *bug- 'zakręt, zakole rzeki', pol. gwarowe bugaj 'las liściasty'.
Bugaj stał się samodzielną wsią stosunkowo późno. Wydzielony został z Rożnowic (wówczas Rozembarku) w drugiej połowie XIX wieku.
W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego nie ma osobnego hasła dotyczącego tej wioski, ale Bugaj jest wspomniany jako wieś wchodząca w skład parafii rozembarskiej. Dzieje Bugaja rozpoczynają się zatem wraz z dziejami Rozembarku, dziś Rożnowic.
Rozembark pochodzi z czasów średniowiecznej kolonizacji na prawie niemieckim (pierwsza wzmianka o nim z 1354 r. — z przywileju Kazimierza Wielkiego). Parafia rozembarska była dobrze wyposażona; np. wiadomo, że w 1595 r. była tu szkoła parafialna. Jej dzieje były związane ściśle z historią Biecza, gdyż probostwo w Rozembarku było przyznawane kaznodziei bieckiemu, stąd proboszczami byli często ludzi wybitni, wykształceni. Pod koniec XIX wieku w Rozembarku było 221 domów i 1207 mieszkańców (1192 wyznania rzymskokatolickiego, 15 żydów) i istniała w nim szkoła ludowa. Była to więc bardzo ludna wieś jak na owe czasy.”.
Profesor Halina Karaś jest autorką słownika noszącego tytuł „Słowniczek wyrazów gwarowych typowych dla Bugaja i okolic”. W tym słowniczku, jego autorka wymienia różne słowa gwarowe i podaje ich znaczenie. Znalazły się tam:
„(…)
despet w zwrocie (z)robić coś na despet ‘(z)robić na złość’, dokuczać’
despetliwy – ‘robiący coś na złość, umyślnie, na przekór’
despetnik – ‘ten, kto robi na despet, czyli na złość; psotnik’
despetny ‘psotny’
despetować –‘robić coś na złość; psocić’
(…)”.
Paulino, może warto poszukać śladów nazwiska Despet we wsi Bugaj i okolicy?
Nie zawadzi też przeszukać księgi metrykalne z parafii Różnowice bo wieś Bugaj należała do wspomnianej parafii.
Rożnowice (do 1945 Rozembark) – wieś w Polsce w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Biecz. Wieś położona jest w dolinie potoku Sitniczanka i na wznoszących się nad nią wzgórzach Pogórza Ciężkowickiego.
Nazwa wsi pochodzi od niemieckiego słowa Rosenberg Różana Góra. Pierwotnie była to wieś niemiecka (zob. Głuchoniemcy). W średniowieczu nie do końca ustalona bywała postać nazw miejscowości, oddawana w formie przez następne dziesięciolecia, także Rozenbarg, Rozenbark, Rozynberg, Rozemberg, Rozemberk. Po drugiej wojnie światowej nazwa miejscowości na skutek działań KUNM została zmieniona urzędowo na Rożnowice. Pierwotnie niemieckie miasto Rozembark (1583, 1616 Rosemberg), utworzone na prawie magdeburskim. Integralne części miejscowości: Góra, Kalisówka, Nowa Wieś, Pisarzówka, Pod Borem, Podlesie, Potoki, Serwoniec, Ścibórka, Wilczak, Wygon, Zagórze, Zaropie. We wsi jest kościół pw. św. Andrzeja Apostoła, który położony w centrum wsi, na wzgórzu, zbudowany w latach 1756–1764.
Może moje informacje pomogą Ci w badaniach nad historią rodziny, która nosiła nazwisko Despet.
Pozdrawiam – Roman.
