Wywody szlachectwa na terenie Królestwa Polskiego-przewodnik
: pn 04 wrz 2023, 19:38
Ogółem Heroldia Królestwa Polskiego potwierdziła szlachectwo ponad 52 tys. osób (tzn. szóstej części dawnej szlachty), co oznaczało zmniejszenie udziału szlachty w liczbie ludności Królestwa Polskiego z ok. 7,5% do 1,7%.
Źródła drukowane do 1939 roku:
1. Dziadulewicz S., Jak się legitymowano ze szlachectwa przed b. Heroldią Królestwa Polskiego, [w:] Miesięcznik Heraldyczny, R. 7, 1914, s. 31-33.
2. Łukomski W. K., Dokumenty byłej Heroldyi Królestwa Polskiego, [w:] Miesięcznik Heraldyczny, R. 7, 1914 i R. 8, 1915.
3. Лукомский В. К., Тройницкий С. Н., Ukazatieli k Wysoczajsze utwierżdiennym Obszczemu Gierbowniku dworianskich rodow Wsierossijskoj Imperii i Gierbowniku dworjanskich rodow Carstwa Polskogo, Санкт-Петербург, 1910.
4. Лукомский В. К., Тройницкий С. Н., Gierby trietiej czasti Gierbownika dworjanskich rodow Carstwa Polskogo po matieriałam bywszej Gieroldii Carstwa Polskogo ,Санкт-Петербург, 1910.
5. Лукомский В. К., Тройницкий С. Н., Список лицам, Высочайше пожалованным дипломами с гербами на дворянское достоинство Царства Польского. Списки лицам, Высочайше пожалованным дипломами с гербами на дворянское достоинство Всероссийской империи и Царства Польского, Санкт-Петербург, 1911, С. 69—79.
6. Лукомский В. К., Список родам Царства Польского, признанным в дворянском достоинстве с гербами, не внесёнными в „Высочайше утвержденный Гербовник, Санкт-Петербург, 1912. [Корректурное издание Департамента Герольдии].
7. Marcinkowski K., Rodziny zaszczycone szlachectwem w Królestwie Polskim 1815-1836, : z podaniem ich herbów na podstawie Dziennika Praw, Warszawa 1907.
Dostęp internetowy:
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/public ... 25/content
8. Ostrowski J., Księga herbowa rodów polskich, Warszawa 1897.
Herby z nobilitacji w Królestwie Polskim:
a) Zeszyt I - str. 25, 26, 32.
b) Zeszyt II - str. 34, 37, 38, 39, 41, 42, 44, 46, 49, 51, 53, 54, 59, 60, 64.
c) Zeszyt III - str. 69, 73, 78, 79, 82, 83, 90, 93, 96.
d) Zeszyt IV - str. 100, 102, 104, 107, 109, 111, 116, 119, 126, 136.
9. Pawliszczew M., Gerbovnik dvorjanskich rodov Carstva Pol'skago, vysočajše utverždennyj (Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego najwyżej zatwierdzony), cz. I i II, Warszawa 1853.
Był współautorem ustawy o szlachectwie, wprowadzenie której miało na celu pozbawienie szlachectwa jak największej liczby szlachty i strącenie jej do stanu włościaństwa. W swoim Herbarzu, będącym podsumowaniem jego badań, jak sam twierdził "ponad sto tysięcy szlachty znalazło się wśród chłopów, a ponad dziesięciu magnatów utraciło tytuły hrabiowskie". Drzeworyty przygotowane do tomu trzeciego posłużyły do wydania w 1910 roku "Gierbow trietiej czasti gierbownika dworjanskich rodow Carstwa Polskogo, po materialam bywszej Gieroldii Carstwa Polskogo".
Dostęp internetowy:
https://cyfrowe.mnk.pl/dlibra/publicati ... 79/content
10. Pogonowski J., Legitymacja szlachecka po rozbiorach, [w] Miesięcznik Heraldyczny, R. 11, 1932.
11. Terlecki I., Heroldia i porządek otrzymywania od niej utwierdzenia szlachectwa, Sankt-Petersburg 1832.
12. Uruski S., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. I-XVI, Warszawa 1904-1917.
13. Wielądko W., Heraldyka, czyli opisanie herbów, w jakim który jest kształcie, oraz familie rodowitej szlachty polskiej i W.X. Litewskiego z ich herbami. Przy tym: Wsławieni męstwem i odwagą, wytworną nauką, cnotą, gorliwością i innymi zasługami w ojczyźnie dawniejszego i teraźniejszego wieku Polacy t. 1, Warszawa 1792–1794; t. 3, Warszawa 1795; t. 4, Warszawa 1796; t. 5, Warszawa 1798.
Całość dzieła w t. 1–12 przeszła w rękopisie ze zbiorów W. Platera do Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Dostęp internetowy:
https://polona.pl/preview/8ff0e75b-d39e ... 653478937b
http://sbc.wbp.kielce.pl/dlibra/publica ... anguage=pl
14. Ogłoszenie o prawie o szlachectwie w Królestwie Polskim.
Dostęp internetowy:
https://crispa.uw.edu.pl/object/files/3 ... ay/Default
15. Spis alfabetyczny szlachty przyznanej przez Heroldię i potwierdzonej przez Radę Stanu do dnia 13 i 30 września 1837 roku, [w:] Kalendarzyk informacyjny na rok 1838, Warszawa 1838, s. 132-168.
Dostęp internetowy:
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/public ... 01/content?
16. Spis szlachty Królestwa Polskiego z dodaniem krótkiej informacji o dowodach szlachectwa, Warszawa 1851-1854.
Dostęp internetowy:
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/public ... 33/content
Źródła drukowane po 1945 roku:
1. Adamczewski M., Nobilitacja Wilhelma Fryderyka Zacherta, [w:] Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, nowej serii t. II (XIII), Warszawa 1995, s. 163-168.
2. Афонасенко И.М., Думин С.В., Хмелевский А.Н., Дворянские гербы Царства Польского, пожалованные российскими императорами, Том I (А – Л), Клипарто, 2022; Tom II (М – Я), Клипарто, 2023.
3. Czarnocki A., Potwierdzenia szlachectwa dla szlachty osiadłej we wsi Wiskitki, [w:] Rocznik Bialskopodlaski, tom 27/28 (2020), s. 137-156.
Dostęp internetowy:
https://bbc.mbp.org.pl/dlibra/publicati ... 40/content
4. Czekalska A., Starania Wojciecha Korabity Ostrowskiego o legitymację szlachectwa w Heroldii Królestwa Polskiego – przyczynek do problemu, [w:] Studia i szkice z dziejów Polski i powszechnych od storożytności do początku XXI wieku, Nr 100 (2018), s. 85-96.
Dostęp internetowy:
https://czasopisma.uni.lodz.pl/historic ... /3652/3200
5. Demidowicz T., Reforma szlachectwa w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. LXII (2010), zesz. 2, s. 145-170.
Dostęp internetowy:
https://repozytorium.amu.edu.pl/server/ ... 89/content
6. Getka-Kenig M., Nobilitacje i nobilitowani w Królestwie Polskim w latach 1816–1830 — próba charakterystyki, [w:] Przegląd Historyczny 100/4, 725-754 (2009), s. 725-754.
Dostęp internetowy:
https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Prz ... 25-754.pdf
7. Goska A. A., Nowik A. M., Wierność polskiej tradycji szlacheckiej. Potwierdzenie szlachectwa braci Romana Dmowskiego, [w:] Rocznik Mazowiecki, t. 21 (2009), s. 301-305.
Dostęp internetowy:
https://docplayer.pl/113725968-Wiernosc ... kiego.html
8. Jedlicki J., Klejnot i bariery społeczne. Przeobrażenie szlachectwa w schyłkowym okresie feudalizmu, Warszawa 1968.
9. Jedlicki J., Geneza wtórnego szlachectwa w Królestwie Polskim, [w:] Wiek XIX. Prace ofiarowane Stefanowi Kieniewiczowi w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1967.
10. Klempert M., Wywód szlachecki familii hrabiów Korwin-Kossakowskich, [w:] Echa przeszłości, XVIII (2017), s. 337-347.
Dostęp internetowy:
https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/ ... sAllowed=y
11. Konarski K., Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, [w:] Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. II, Warszawa 1956.
12. Kostecki R., Próba wejścia do stanu szlacheckiego w Królestwie Polskim. Sprawa braci Kosteckich, [w:] Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, nowej serii t. III (XIV), Warszawa 1997, s. 187-191.
13. Kuczyński S. K., Polonica heraldyczne i sfragistyczne w zbiorach leningradzkich, Archeion, Tom 66, 1978, s. 191-213.
14. Lubierska J., Akta Heroldii Królestwa Polskiego w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, [w:] Varia Genealogica, 3 (2019), s. 81-97.
Spis rodzin, których dokumenty znajdują się w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu:
Celiński; Chądzyński; Cheliński; Chłopecki; Chmielewski; Chmieliński; Chociatowski; Chodkowski; Chodylski; Chojnacki; Choromański; Chrzanowski; Chyliński; Cichoński; Cieński; Cockerill; Cybulski; Czajkowski; Czarnecki; Czarnowski; Offmański; Okoń; Olędzki; Oliżarowicz; Olszański; Olszewski; Osiński; Oszkowski.
Dostęp internetowy (prezentacja):
https://www.youtube.com/watch?v=fGiTd2iM45k
15. Osiecka M., Heroldia Królestwa Polskiego 1836-1861. Inwentarz, Warszawa 1999.
16. Pudłowski L., Nobilitacje w Królestwie Polskim, cz. I, [w:] Mówią Wieki, s. 7-9.
17. Pudłowski L., Nobilitacje w Królestwie Polskim, cz. II, [w:] Mówią Wieki, 5, 1981, s. 11-15.
18. Sęczys E., Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861(1867), Warszawa 2000.
Dostęp internetowy, indeks nazwisk:
http://dig.pl/pdf/Szlachta_wylegitymowana.pdf
19. Sęczys E., Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2018.
Dostęp internetowy:
https://www.archiwa.gov.pl/wp-content/u ... ej_PDF.pdf.
20. Sęczyc, Heraldica urzędowe w latach 1836-1861 w zasobach Archiwum Głównego Akt Dawnych, „Archeion” t. LXXIX, 1985.
21. Heroldia Królestwa Polskiego. Katalog wystawy dokumentów ze zbiorów RPAH w Sankt-Petersburgu, pod red. S. Górzyńskiego, Warszawa 2001.
Źródła archiwalne, maszynopisy:
1. Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD), sygn. 1/400/0/-/73, Wielądko Wojciech W.
Notatki, wypisy itp. materiały nie związane z określonymi rodzinami, fragmenty, spisy zawartości załączone do tek Wielądka przed ich popruciem, karta tytułowa "rękopismu" szóstego tomu Heraldyki [od A-Z], fragmenty i bruliony listów, pokwitowania spłaty przez Wielądkę komornego z lokalu zajmowanego w Warszawie przy Krzywym Kole, 1812-1818. Zbiory rewindykowane w roku 1958 z Kijowa (zob. też poz. 20, poz. 39, poz. 44 na stronie szukajwarchiwach.gov.pl).
2. AGAD, Heroldia Królestwa Polskiego, sygn. 1/219/0.
Szczątki dawnego zespołu liczącego około 12 tyś. jednostek archiwalnych, który spłonął w 1944 roku. Ocalał jeden wolumen. Do tego doszło 17 woluminów akt przekazanych przez Główny Zarząd Archiwów ZSRR w 1961 roku, pochodzących z zespołu Heroldii Królestwa Polskiego, które nie zostały zwrócone w 1922 roku.
3. AGAD, (III) Rada Stanu Królestwa Polskiego, sygn. 1/186/0
W 1861 roku została zlikwidowana Heroldia Królestwa Polskiego; jej kompetencje przejęła Rada Stanu Królestwa Polskiego (którą historycy nazywają III Radą Stanu) i od 1861 r. prowadziła ona dalej legitymacje szlacheckie do 1867 roku. Przejęła ona akta zlikwidowanej Heroldii i prowadziła dalej księgi szlacheckie.
Dostęp internetowy:
http://agadd.home.net.pl/metrykalia/186 ... indeks.htm
Wzór dyplomu wydanego przez (III) Radę Stanu w 1862 roku.
Dostęp internetowy:
https://myvimu.com/exhibit/48461017-dok ... -polskiego
4. AGAD w Warszawie, Spisy szlachty niewylegitymowanej oraz pozbawionej szlachectwa w Królestwie Polskim.
Dostęp internetowy:
http://www.agad.gov.pl/niewylegitymowan ... owani.html
5. Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 53/1138, Józef Szaniawski - spuścizna (1805-1879); archiwista w: Archiwum Głównym Akt Dawnych Królestwa Polskiego, archiwach akt dawnych w Sieradzu i Kaliszu).
Spuściznę Szaniawskiego stanowią wyłącznie tzw. materiały warsztatowe, czyli zapiski, wypisy i notatki z literatury, odpisy i wypisy archiwalne oraz korespondencja w kwestiach merytorycznych. Są one efektem prac kwerendowych prowadzonych przez Szaniawskiego a wcześniej przez jego poprzednika Antoniego Pstrokońskiego w archiwach w Sieradzu i Kaliszu. Poszukiwania te podejmowano na zlecenie osób prywatnych, głównie szlachty, którą objęło prawo o szlachcie z 1836 roku. Wykonano także kwerendy rządowe, zamawiane przez urzędy.
Dostęp internetowy:
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zes ... spol/15493
Z. Wojciechowska, Archiwista Józef Szaniawski i jego spuścizna aktowa, Archeion, XCIX, 1998, s. 93-106.
Indeks osobowy:
Broniszowie, Chabielscy, Chełkowscy, Chełmscy, Chlebowscy, Chlewscy, Chmielewscy, Chociszewscy, Chodakowscy, Chomentowscy, Chorkowscy, Chropy, Chruccy, Chrzanowscy, Chwalczewscy, Chyczewscy, Chylewscy, Cieleccy, Cieńscy, Ciesielscy, Cygańscy, Cywińscy, Czarnieccy, Czartkowscy, Czechowscy, Czepielowscy, Czepowscy, Czermińscy, Czernikowie, Czołhańscy, Czurelowie, Czyżewscy, Kaczkowscy, Kaczyńscy, Kalinowscy, Kamieński J. K., Kamińscy, Kamoccy, Karczewscy, Kareńscy, Karmińscy vel. Karmańscy, Karśniccy, Kawieccy, Kazanowscy, Kąsinowscy, Kędzierscy, Kędziowie, Kęszyccy, Kicińscy, Kiełczewscy, Klichowscy, Klimaszewscy, Klińscy, Klobar, Kłodzińscy, Kobierzyccy, Kobylańscy, Krasińniccy, Krasińscy, Kraszyńscy, Kraykowscy, Lamparscy, Laryszowie, Laskowscy, Lassoccy, Lekczyńscy, Lekszyccy, Lenartowiczowie, Leszczyńscy, Leszkowie, Leśniewscy, Libiszewscy, Lipowscy, Lipscy, Lisieccy, Lisowscy, Listopadowie, Logowie, Lubiatowscy, Lubieńscy, Lubomęscy, Lutomirscy, Lutosławscy, Ładowie, Łascy, Łaszewscy [Łaszowscy?], Łaszyńscy, Łętkowscy, Łopateccy, Łuczyńscy, Ługowscy, Łuszczyńscy, Łyczyńscy, Łykowscy, Łyszczyńscy, Magnuscy, Majerowie, Makowscy, Malczewscy, Maliszewscy, Malscy [albo Charłupscy], Małeccy, Mańkowscy, Marszałkowiczowie, Masłowscy, Mazurkiewiczowie, Mącińscy, Mączyńscy, Miarowscy, Miaskowscy, Miączyńscy, Michniewscy, Miedzińscy, Mielżyńscy, Miełońscy, Mierzejewscy, Mierzewscy, Mieszczańscy, Mikołajewscy, Mikorscy, Milewscy, Miłaszewscy, Miłowscy, Miniszewscy, Mińscy, Młodeccy, Mniewscy, Mniszkowie, Molscy, Mroczkowscy, Muchlińscy, Mukułowscy, Muszyńscy, Muśniccy, Topolscy, Trzcińscy, Tukowscy, Ulidowiczowie.
Sygn. 53/1138/0/-/19, [Materiały związane z wnioskami o uznanie szlachectwa, załatwionymi odmownie przez Heroldię Królestwa Polskiego; dotyczą rodzin: Ulichowiczów, Zabłockich, Zaleskich, Zarzeckich, Zayfertów, Zdziarskich, Zegadłów, Zieglerów, Zielińskich, Ziemborowskich, Ziemońskich, Ziewieckich, Żółkowskich, Żyznowskich], lata 1830-1880.
Z. Wojciechowska w swoim artykule pisze - "Spuścizna Szaniawskiego składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera materiały kwerendowe dotyczące około 200 rodzin szlacheckich i sporadycznie mieszczańskich" i dalej - "Omówiona część spuścizny Józefa Szaniawskiego została opracowana w 1968 roku, posiada inwentarz książkowy... Trudno dziś dociec, dlaczego poza tym inwentarzem znalazło się sporo materiałów, które pod względem merytorycznym i formalnym należą do wcześniej opracowanych, a pozostają nieznane".
Na zadane przeze mnie pytanie w kontekście tego, co napisała Z. Wojciechowska, pismem z dnia 18.12.2023 r. Archiwum Państwowe w Poznaniu poinformowało, że zespół nr 1138: Józef Szaniawski – spuścizna zawiera 22 jednostki archiwalne tak, jak są widoczne w jego inwentarzu. Natomiast po dokładnym zbadaniu proweniencji akt , o których była mowa w artykule Zofii Wojciechowskiej okazało się , że nie należały one nigdy do tej spuścizny i obecnie wchodzą w skład następujących zespołów archiwalnych: zespół nr 15; Księgi sądu i urzędu grodzkiego w Kaliszu, sygn. Kalisz Gr. 609 i Kalisz Gr. 626, zespół nr 20: Księgi sądu i urzędu grodzkiego w Poznaniu, sygn. Poznań Gr. 1805 – Poznań Gr. 1806, zespołu nr 931: Majątek Czerniejewo – Skórzewscy, sygn. 2361 – 2411 oraz zespołu nr 5664: Archiwum Akt Dawnych przy Trybunale Cywilnym w Kaliszu, sygn. 1-2.
Ale, czy to jest literalna odpowiedź Archiwum na zadane pytanie.
6. Biblioteka Jagiellońska, Archiwum Pusłowskich, księgi szlachty Królestwa Polskiego dotyczące nazwisk na litery S-Z, wraz z uzupełnieniami (sygn. 728-99).
Dostęp internetowy:
https://skanoteka.genealodzy.pl/ar42-zs99
Pozostają jeszcze do udostępnienia księgi szlachty na litery:
tom. I: lit. A-H (sygn. 726-99).
tom II: lit. J-Ł (sygn. 727-99).
oraz uzupełnienia:
tom I (fragment): lit. C;
tom II: lit. J-O (sygn. 737-99) – spis szlachty z przed ogłoszeniem prawa legitymowanej;
tom III: lit. P-Z (sygn. 738-99) – spis szlachty z przed ogłoszeniem prawa wylegitymowanej.
Dostęp internetowy:
https://drive.google.com/drive/folders/ ... LRyMwgnK7A
7. Centralne Państwowe Historyczne Archiwum Ukrainy w Kijowie (CDIAK), fond 966 "Колекція документів Департаменту Герольдії Царства Польського" (tzw. „Archiwum Kaczanowskiego”).
Zbiór zawiera dokumenty z lat 1534-1862. Józef Kaczanowski był pośrednikiem pomiędzy petentami swojego kantoru a Heroldią Królestwa Polskiego. Jego archiwum dotyczy klientów, którym przygotowywał papiery wywodowe.
I część „Archiwum Kaczanowskiego” zawiera nie tylko materiały z biura Kaczanowskiego, ale rękopiśmienne, nieznane wcześniej tomy herbarzy Ignacego Tuczyk-Kapicy oraz Wojciecha Wielądka, a także wypisy z tych akt grodzkich i ziemskich, które spaliły się w 1944 roku. https://cdiak.archives.gov.ua/spysok_fondiv/
a) 966-1-7 (Rezolucje Heroldii Królestwa Polskiego).
b) 966-1-18 (Heraldyka W. Wielądko – rękopis). Porównanie tomów rękopiśmiennych herbarza rękopiśmiennego Wielądka z herbarzem wydanym wskazuje, że jest to inne dzieło.
c) 966-1-19 (Dokumenty kantoru J. Kaczanowskiego: genealogie klientów, dokumenty klientów, notatki i sprawozdania).
Dostęp internetowy:
https://skanoteka.genealodzy.pl/ar37-zs966
https://uk.wikisource.org/wiki/%D0%90%D ... AB4-DyRnkk
https://genealogie-kresowe.pl/genealogi ... anowskiego
8. Rosyjskie Państwowe Historyczne Archiwum w Sankt-Petersburgu (RGIA), fond 1343, opis 38, O potomstwiennych dworzanach Carstwa Polskogo.
Teczki wywodowe szlachty Królestwa Polskiego z lat 1868-1916, z dokumentacją odnoszącą się do wywodów z lat 1836-1867. Dokumentacja ta liczy 2514 pozycji, a z uzupełnieniami 2 765 pozycji. Do tego dochodzi kilka spisów osób z lat 1870, 1873, i 1870-1884.
Dostęp internetowy: https://fgurgia.ru/object/439271
Na stronie dostępny plik w PDF zawierający indeks nazwisk, których dotyczą poszczególne sprawy (niedostępne).
Na chwile obecną, dostęp do poszczególnych teczek wywodowych jest bardzo utrudniony.
9. RGIA, fond 1411, opis 1, dieło 440, Sbornik Wysoczajszie utwierżdiennych dipłomnych gierbow polskago dworianstwa niewniesiennych w Obszczij Gierbownik, 2 tomy, rkps.
Herbarz ten zawiera około 200 herbów związanych z nobilitacjami w Królestwie polskim, które nie zostały włączone do „Obszczego Gierbownika”.
W dostępie internetowym, można zobaczyć te herby, wpisując w wyszukiwarce nazwę danego herbu:
https://gerbovnik.ru/arms/5510.html
10. Потомственные дворяне Варшавской губернии, внесенные в родословные книги, хранящиеся в Варшавском губернском Правлении, с 1870 по 1894 г., Б.м., б.г. [Варшава, 1894?]. 38 c.
19 нумерованных только на лицевой стороне листов. Список по алфавиту фамилий; указаны имена сопричисленных и имена их отцов; гербы не указаны. Машинопись, оттиск соригинала (гектограф?). Находится в собрании Т. Ленчевского из Варшавы (inf. Internet S. Dumin, 1995).
Proszę o sprostowania i uzupełnienia. Ale konkrety, a nie mnożenie stron zapisami, które nic nie wnoszą do tematu.
Źródła drukowane do 1939 roku:
1. Dziadulewicz S., Jak się legitymowano ze szlachectwa przed b. Heroldią Królestwa Polskiego, [w:] Miesięcznik Heraldyczny, R. 7, 1914, s. 31-33.
2. Łukomski W. K., Dokumenty byłej Heroldyi Królestwa Polskiego, [w:] Miesięcznik Heraldyczny, R. 7, 1914 i R. 8, 1915.
3. Лукомский В. К., Тройницкий С. Н., Ukazatieli k Wysoczajsze utwierżdiennym Obszczemu Gierbowniku dworianskich rodow Wsierossijskoj Imperii i Gierbowniku dworjanskich rodow Carstwa Polskogo, Санкт-Петербург, 1910.
4. Лукомский В. К., Тройницкий С. Н., Gierby trietiej czasti Gierbownika dworjanskich rodow Carstwa Polskogo po matieriałam bywszej Gieroldii Carstwa Polskogo ,Санкт-Петербург, 1910.
5. Лукомский В. К., Тройницкий С. Н., Список лицам, Высочайше пожалованным дипломами с гербами на дворянское достоинство Царства Польского. Списки лицам, Высочайше пожалованным дипломами с гербами на дворянское достоинство Всероссийской империи и Царства Польского, Санкт-Петербург, 1911, С. 69—79.
6. Лукомский В. К., Список родам Царства Польского, признанным в дворянском достоинстве с гербами, не внесёнными в „Высочайше утвержденный Гербовник, Санкт-Петербург, 1912. [Корректурное издание Департамента Герольдии].
7. Marcinkowski K., Rodziny zaszczycone szlachectwem w Królestwie Polskim 1815-1836, : z podaniem ich herbów na podstawie Dziennika Praw, Warszawa 1907.
Dostęp internetowy:
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/public ... 25/content
8. Ostrowski J., Księga herbowa rodów polskich, Warszawa 1897.
Herby z nobilitacji w Królestwie Polskim:
a) Zeszyt I - str. 25, 26, 32.
b) Zeszyt II - str. 34, 37, 38, 39, 41, 42, 44, 46, 49, 51, 53, 54, 59, 60, 64.
c) Zeszyt III - str. 69, 73, 78, 79, 82, 83, 90, 93, 96.
d) Zeszyt IV - str. 100, 102, 104, 107, 109, 111, 116, 119, 126, 136.
9. Pawliszczew M., Gerbovnik dvorjanskich rodov Carstva Pol'skago, vysočajše utverždennyj (Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego najwyżej zatwierdzony), cz. I i II, Warszawa 1853.
Był współautorem ustawy o szlachectwie, wprowadzenie której miało na celu pozbawienie szlachectwa jak największej liczby szlachty i strącenie jej do stanu włościaństwa. W swoim Herbarzu, będącym podsumowaniem jego badań, jak sam twierdził "ponad sto tysięcy szlachty znalazło się wśród chłopów, a ponad dziesięciu magnatów utraciło tytuły hrabiowskie". Drzeworyty przygotowane do tomu trzeciego posłużyły do wydania w 1910 roku "Gierbow trietiej czasti gierbownika dworjanskich rodow Carstwa Polskogo, po materialam bywszej Gieroldii Carstwa Polskogo".
Dostęp internetowy:
https://cyfrowe.mnk.pl/dlibra/publicati ... 79/content
10. Pogonowski J., Legitymacja szlachecka po rozbiorach, [w] Miesięcznik Heraldyczny, R. 11, 1932.
11. Terlecki I., Heroldia i porządek otrzymywania od niej utwierdzenia szlachectwa, Sankt-Petersburg 1832.
12. Uruski S., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. I-XVI, Warszawa 1904-1917.
13. Wielądko W., Heraldyka, czyli opisanie herbów, w jakim który jest kształcie, oraz familie rodowitej szlachty polskiej i W.X. Litewskiego z ich herbami. Przy tym: Wsławieni męstwem i odwagą, wytworną nauką, cnotą, gorliwością i innymi zasługami w ojczyźnie dawniejszego i teraźniejszego wieku Polacy t. 1, Warszawa 1792–1794; t. 3, Warszawa 1795; t. 4, Warszawa 1796; t. 5, Warszawa 1798.
Całość dzieła w t. 1–12 przeszła w rękopisie ze zbiorów W. Platera do Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Dostęp internetowy:
https://polona.pl/preview/8ff0e75b-d39e ... 653478937b
http://sbc.wbp.kielce.pl/dlibra/publica ... anguage=pl
14. Ogłoszenie o prawie o szlachectwie w Królestwie Polskim.
Dostęp internetowy:
https://crispa.uw.edu.pl/object/files/3 ... ay/Default
15. Spis alfabetyczny szlachty przyznanej przez Heroldię i potwierdzonej przez Radę Stanu do dnia 13 i 30 września 1837 roku, [w:] Kalendarzyk informacyjny na rok 1838, Warszawa 1838, s. 132-168.
Dostęp internetowy:
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/public ... 01/content?
16. Spis szlachty Królestwa Polskiego z dodaniem krótkiej informacji o dowodach szlachectwa, Warszawa 1851-1854.
Dostęp internetowy:
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/public ... 33/content
Źródła drukowane po 1945 roku:
1. Adamczewski M., Nobilitacja Wilhelma Fryderyka Zacherta, [w:] Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, nowej serii t. II (XIII), Warszawa 1995, s. 163-168.
2. Афонасенко И.М., Думин С.В., Хмелевский А.Н., Дворянские гербы Царства Польского, пожалованные российскими императорами, Том I (А – Л), Клипарто, 2022; Tom II (М – Я), Клипарто, 2023.
3. Czarnocki A., Potwierdzenia szlachectwa dla szlachty osiadłej we wsi Wiskitki, [w:] Rocznik Bialskopodlaski, tom 27/28 (2020), s. 137-156.
Dostęp internetowy:
https://bbc.mbp.org.pl/dlibra/publicati ... 40/content
4. Czekalska A., Starania Wojciecha Korabity Ostrowskiego o legitymację szlachectwa w Heroldii Królestwa Polskiego – przyczynek do problemu, [w:] Studia i szkice z dziejów Polski i powszechnych od storożytności do początku XXI wieku, Nr 100 (2018), s. 85-96.
Dostęp internetowy:
https://czasopisma.uni.lodz.pl/historic ... /3652/3200
5. Demidowicz T., Reforma szlachectwa w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. LXII (2010), zesz. 2, s. 145-170.
Dostęp internetowy:
https://repozytorium.amu.edu.pl/server/ ... 89/content
6. Getka-Kenig M., Nobilitacje i nobilitowani w Królestwie Polskim w latach 1816–1830 — próba charakterystyki, [w:] Przegląd Historyczny 100/4, 725-754 (2009), s. 725-754.
Dostęp internetowy:
https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Prz ... 25-754.pdf
7. Goska A. A., Nowik A. M., Wierność polskiej tradycji szlacheckiej. Potwierdzenie szlachectwa braci Romana Dmowskiego, [w:] Rocznik Mazowiecki, t. 21 (2009), s. 301-305.
Dostęp internetowy:
https://docplayer.pl/113725968-Wiernosc ... kiego.html
8. Jedlicki J., Klejnot i bariery społeczne. Przeobrażenie szlachectwa w schyłkowym okresie feudalizmu, Warszawa 1968.
9. Jedlicki J., Geneza wtórnego szlachectwa w Królestwie Polskim, [w:] Wiek XIX. Prace ofiarowane Stefanowi Kieniewiczowi w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1967.
10. Klempert M., Wywód szlachecki familii hrabiów Korwin-Kossakowskich, [w:] Echa przeszłości, XVIII (2017), s. 337-347.
Dostęp internetowy:
https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/ ... sAllowed=y
11. Konarski K., Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, [w:] Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. II, Warszawa 1956.
12. Kostecki R., Próba wejścia do stanu szlacheckiego w Królestwie Polskim. Sprawa braci Kosteckich, [w:] Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, nowej serii t. III (XIV), Warszawa 1997, s. 187-191.
13. Kuczyński S. K., Polonica heraldyczne i sfragistyczne w zbiorach leningradzkich, Archeion, Tom 66, 1978, s. 191-213.
14. Lubierska J., Akta Heroldii Królestwa Polskiego w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, [w:] Varia Genealogica, 3 (2019), s. 81-97.
Spis rodzin, których dokumenty znajdują się w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu:
Celiński; Chądzyński; Cheliński; Chłopecki; Chmielewski; Chmieliński; Chociatowski; Chodkowski; Chodylski; Chojnacki; Choromański; Chrzanowski; Chyliński; Cichoński; Cieński; Cockerill; Cybulski; Czajkowski; Czarnecki; Czarnowski; Offmański; Okoń; Olędzki; Oliżarowicz; Olszański; Olszewski; Osiński; Oszkowski.
Dostęp internetowy (prezentacja):
https://www.youtube.com/watch?v=fGiTd2iM45k
15. Osiecka M., Heroldia Królestwa Polskiego 1836-1861. Inwentarz, Warszawa 1999.
16. Pudłowski L., Nobilitacje w Królestwie Polskim, cz. I, [w:] Mówią Wieki, s. 7-9.
17. Pudłowski L., Nobilitacje w Królestwie Polskim, cz. II, [w:] Mówią Wieki, 5, 1981, s. 11-15.
18. Sęczys E., Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861(1867), Warszawa 2000.
Dostęp internetowy, indeks nazwisk:
http://dig.pl/pdf/Szlachta_wylegitymowana.pdf
19. Sęczys E., Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2018.
Dostęp internetowy:
https://www.archiwa.gov.pl/wp-content/u ... ej_PDF.pdf.
20. Sęczyc, Heraldica urzędowe w latach 1836-1861 w zasobach Archiwum Głównego Akt Dawnych, „Archeion” t. LXXIX, 1985.
21. Heroldia Królestwa Polskiego. Katalog wystawy dokumentów ze zbiorów RPAH w Sankt-Petersburgu, pod red. S. Górzyńskiego, Warszawa 2001.
Źródła archiwalne, maszynopisy:
1. Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD), sygn. 1/400/0/-/73, Wielądko Wojciech W.
Notatki, wypisy itp. materiały nie związane z określonymi rodzinami, fragmenty, spisy zawartości załączone do tek Wielądka przed ich popruciem, karta tytułowa "rękopismu" szóstego tomu Heraldyki [od A-Z], fragmenty i bruliony listów, pokwitowania spłaty przez Wielądkę komornego z lokalu zajmowanego w Warszawie przy Krzywym Kole, 1812-1818. Zbiory rewindykowane w roku 1958 z Kijowa (zob. też poz. 20, poz. 39, poz. 44 na stronie szukajwarchiwach.gov.pl).
2. AGAD, Heroldia Królestwa Polskiego, sygn. 1/219/0.
Szczątki dawnego zespołu liczącego około 12 tyś. jednostek archiwalnych, który spłonął w 1944 roku. Ocalał jeden wolumen. Do tego doszło 17 woluminów akt przekazanych przez Główny Zarząd Archiwów ZSRR w 1961 roku, pochodzących z zespołu Heroldii Królestwa Polskiego, które nie zostały zwrócone w 1922 roku.
3. AGAD, (III) Rada Stanu Królestwa Polskiego, sygn. 1/186/0
W 1861 roku została zlikwidowana Heroldia Królestwa Polskiego; jej kompetencje przejęła Rada Stanu Królestwa Polskiego (którą historycy nazywają III Radą Stanu) i od 1861 r. prowadziła ona dalej legitymacje szlacheckie do 1867 roku. Przejęła ona akta zlikwidowanej Heroldii i prowadziła dalej księgi szlacheckie.
Dostęp internetowy:
http://agadd.home.net.pl/metrykalia/186 ... indeks.htm
Wzór dyplomu wydanego przez (III) Radę Stanu w 1862 roku.
Dostęp internetowy:
https://myvimu.com/exhibit/48461017-dok ... -polskiego
4. AGAD w Warszawie, Spisy szlachty niewylegitymowanej oraz pozbawionej szlachectwa w Królestwie Polskim.
Dostęp internetowy:
http://www.agad.gov.pl/niewylegitymowan ... owani.html
5. Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 53/1138, Józef Szaniawski - spuścizna (1805-1879); archiwista w: Archiwum Głównym Akt Dawnych Królestwa Polskiego, archiwach akt dawnych w Sieradzu i Kaliszu).
Spuściznę Szaniawskiego stanowią wyłącznie tzw. materiały warsztatowe, czyli zapiski, wypisy i notatki z literatury, odpisy i wypisy archiwalne oraz korespondencja w kwestiach merytorycznych. Są one efektem prac kwerendowych prowadzonych przez Szaniawskiego a wcześniej przez jego poprzednika Antoniego Pstrokońskiego w archiwach w Sieradzu i Kaliszu. Poszukiwania te podejmowano na zlecenie osób prywatnych, głównie szlachty, którą objęło prawo o szlachcie z 1836 roku. Wykonano także kwerendy rządowe, zamawiane przez urzędy.
Dostęp internetowy:
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zes ... spol/15493
Z. Wojciechowska, Archiwista Józef Szaniawski i jego spuścizna aktowa, Archeion, XCIX, 1998, s. 93-106.
Indeks osobowy:
Broniszowie, Chabielscy, Chełkowscy, Chełmscy, Chlebowscy, Chlewscy, Chmielewscy, Chociszewscy, Chodakowscy, Chomentowscy, Chorkowscy, Chropy, Chruccy, Chrzanowscy, Chwalczewscy, Chyczewscy, Chylewscy, Cieleccy, Cieńscy, Ciesielscy, Cygańscy, Cywińscy, Czarnieccy, Czartkowscy, Czechowscy, Czepielowscy, Czepowscy, Czermińscy, Czernikowie, Czołhańscy, Czurelowie, Czyżewscy, Kaczkowscy, Kaczyńscy, Kalinowscy, Kamieński J. K., Kamińscy, Kamoccy, Karczewscy, Kareńscy, Karmińscy vel. Karmańscy, Karśniccy, Kawieccy, Kazanowscy, Kąsinowscy, Kędzierscy, Kędziowie, Kęszyccy, Kicińscy, Kiełczewscy, Klichowscy, Klimaszewscy, Klińscy, Klobar, Kłodzińscy, Kobierzyccy, Kobylańscy, Krasińniccy, Krasińscy, Kraszyńscy, Kraykowscy, Lamparscy, Laryszowie, Laskowscy, Lassoccy, Lekczyńscy, Lekszyccy, Lenartowiczowie, Leszczyńscy, Leszkowie, Leśniewscy, Libiszewscy, Lipowscy, Lipscy, Lisieccy, Lisowscy, Listopadowie, Logowie, Lubiatowscy, Lubieńscy, Lubomęscy, Lutomirscy, Lutosławscy, Ładowie, Łascy, Łaszewscy [Łaszowscy?], Łaszyńscy, Łętkowscy, Łopateccy, Łuczyńscy, Ługowscy, Łuszczyńscy, Łyczyńscy, Łykowscy, Łyszczyńscy, Magnuscy, Majerowie, Makowscy, Malczewscy, Maliszewscy, Malscy [albo Charłupscy], Małeccy, Mańkowscy, Marszałkowiczowie, Masłowscy, Mazurkiewiczowie, Mącińscy, Mączyńscy, Miarowscy, Miaskowscy, Miączyńscy, Michniewscy, Miedzińscy, Mielżyńscy, Miełońscy, Mierzejewscy, Mierzewscy, Mieszczańscy, Mikołajewscy, Mikorscy, Milewscy, Miłaszewscy, Miłowscy, Miniszewscy, Mińscy, Młodeccy, Mniewscy, Mniszkowie, Molscy, Mroczkowscy, Muchlińscy, Mukułowscy, Muszyńscy, Muśniccy, Topolscy, Trzcińscy, Tukowscy, Ulidowiczowie.
Sygn. 53/1138/0/-/19, [Materiały związane z wnioskami o uznanie szlachectwa, załatwionymi odmownie przez Heroldię Królestwa Polskiego; dotyczą rodzin: Ulichowiczów, Zabłockich, Zaleskich, Zarzeckich, Zayfertów, Zdziarskich, Zegadłów, Zieglerów, Zielińskich, Ziemborowskich, Ziemońskich, Ziewieckich, Żółkowskich, Żyznowskich], lata 1830-1880.
Z. Wojciechowska w swoim artykule pisze - "Spuścizna Szaniawskiego składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera materiały kwerendowe dotyczące około 200 rodzin szlacheckich i sporadycznie mieszczańskich" i dalej - "Omówiona część spuścizny Józefa Szaniawskiego została opracowana w 1968 roku, posiada inwentarz książkowy... Trudno dziś dociec, dlaczego poza tym inwentarzem znalazło się sporo materiałów, które pod względem merytorycznym i formalnym należą do wcześniej opracowanych, a pozostają nieznane".
Na zadane przeze mnie pytanie w kontekście tego, co napisała Z. Wojciechowska, pismem z dnia 18.12.2023 r. Archiwum Państwowe w Poznaniu poinformowało, że zespół nr 1138: Józef Szaniawski – spuścizna zawiera 22 jednostki archiwalne tak, jak są widoczne w jego inwentarzu. Natomiast po dokładnym zbadaniu proweniencji akt , o których była mowa w artykule Zofii Wojciechowskiej okazało się , że nie należały one nigdy do tej spuścizny i obecnie wchodzą w skład następujących zespołów archiwalnych: zespół nr 15; Księgi sądu i urzędu grodzkiego w Kaliszu, sygn. Kalisz Gr. 609 i Kalisz Gr. 626, zespół nr 20: Księgi sądu i urzędu grodzkiego w Poznaniu, sygn. Poznań Gr. 1805 – Poznań Gr. 1806, zespołu nr 931: Majątek Czerniejewo – Skórzewscy, sygn. 2361 – 2411 oraz zespołu nr 5664: Archiwum Akt Dawnych przy Trybunale Cywilnym w Kaliszu, sygn. 1-2.
Ale, czy to jest literalna odpowiedź Archiwum na zadane pytanie.
6. Biblioteka Jagiellońska, Archiwum Pusłowskich, księgi szlachty Królestwa Polskiego dotyczące nazwisk na litery S-Z, wraz z uzupełnieniami (sygn. 728-99).
Dostęp internetowy:
https://skanoteka.genealodzy.pl/ar42-zs99
Pozostają jeszcze do udostępnienia księgi szlachty na litery:
tom. I: lit. A-H (sygn. 726-99).
tom II: lit. J-Ł (sygn. 727-99).
oraz uzupełnienia:
tom I (fragment): lit. C;
tom II: lit. J-O (sygn. 737-99) – spis szlachty z przed ogłoszeniem prawa legitymowanej;
tom III: lit. P-Z (sygn. 738-99) – spis szlachty z przed ogłoszeniem prawa wylegitymowanej.
Dostęp internetowy:
https://drive.google.com/drive/folders/ ... LRyMwgnK7A
7. Centralne Państwowe Historyczne Archiwum Ukrainy w Kijowie (CDIAK), fond 966 "Колекція документів Департаменту Герольдії Царства Польського" (tzw. „Archiwum Kaczanowskiego”).
Zbiór zawiera dokumenty z lat 1534-1862. Józef Kaczanowski był pośrednikiem pomiędzy petentami swojego kantoru a Heroldią Królestwa Polskiego. Jego archiwum dotyczy klientów, którym przygotowywał papiery wywodowe.
I część „Archiwum Kaczanowskiego” zawiera nie tylko materiały z biura Kaczanowskiego, ale rękopiśmienne, nieznane wcześniej tomy herbarzy Ignacego Tuczyk-Kapicy oraz Wojciecha Wielądka, a także wypisy z tych akt grodzkich i ziemskich, które spaliły się w 1944 roku. https://cdiak.archives.gov.ua/spysok_fondiv/
a) 966-1-7 (Rezolucje Heroldii Królestwa Polskiego).
b) 966-1-18 (Heraldyka W. Wielądko – rękopis). Porównanie tomów rękopiśmiennych herbarza rękopiśmiennego Wielądka z herbarzem wydanym wskazuje, że jest to inne dzieło.
c) 966-1-19 (Dokumenty kantoru J. Kaczanowskiego: genealogie klientów, dokumenty klientów, notatki i sprawozdania).
Dostęp internetowy:
https://skanoteka.genealodzy.pl/ar37-zs966
https://uk.wikisource.org/wiki/%D0%90%D ... AB4-DyRnkk
https://genealogie-kresowe.pl/genealogi ... anowskiego
8. Rosyjskie Państwowe Historyczne Archiwum w Sankt-Petersburgu (RGIA), fond 1343, opis 38, O potomstwiennych dworzanach Carstwa Polskogo.
Teczki wywodowe szlachty Królestwa Polskiego z lat 1868-1916, z dokumentacją odnoszącą się do wywodów z lat 1836-1867. Dokumentacja ta liczy 2514 pozycji, a z uzupełnieniami 2 765 pozycji. Do tego dochodzi kilka spisów osób z lat 1870, 1873, i 1870-1884.
Dostęp internetowy: https://fgurgia.ru/object/439271
Na stronie dostępny plik w PDF zawierający indeks nazwisk, których dotyczą poszczególne sprawy (niedostępne).
Na chwile obecną, dostęp do poszczególnych teczek wywodowych jest bardzo utrudniony.
9. RGIA, fond 1411, opis 1, dieło 440, Sbornik Wysoczajszie utwierżdiennych dipłomnych gierbow polskago dworianstwa niewniesiennych w Obszczij Gierbownik, 2 tomy, rkps.
Herbarz ten zawiera około 200 herbów związanych z nobilitacjami w Królestwie polskim, które nie zostały włączone do „Obszczego Gierbownika”.
W dostępie internetowym, można zobaczyć te herby, wpisując w wyszukiwarce nazwę danego herbu:
https://gerbovnik.ru/arms/5510.html
10. Потомственные дворяне Варшавской губернии, внесенные в родословные книги, хранящиеся в Варшавском губернском Правлении, с 1870 по 1894 г., Б.м., б.г. [Варшава, 1894?]. 38 c.
19 нумерованных только на лицевой стороне листов. Список по алфавиту фамилий; указаны имена сопричисленных и имена их отцов; гербы не указаны. Машинопись, оттиск соригинала (гектограф?). Находится в собрании Т. Ленчевского из Варшавы (inf. Internet S. Dumin, 1995).
Proszę o sprostowania i uzupełnienia. Ale konkrety, a nie mnożenie stron zapisami, które nic nie wnoszą do tematu.
