Sergiusz, witaj ponownie.
Może nie znasz tej strony? Jeśli znasz to może przyda się innym?
Strona ta nosi nazwę Cmentarz w Kolnie i mieści się pod linkiem:
http://cmentarz.kolno.home.pl/cmentarz/?page_id=127
Bardzo ciekawa strona, znajdziesz tam sporo informacji o zmarłych i pochowanych na cmentarzu w Kolnie, w tym ze wsi Waszki [ Waśki ] w parafii Kolno, w tym o nazwisku: Waskiewicz, Waskiewiczowa, Waskiewiczówna, Waszkiewicz, Waszkiewiczowa, Waszkiewiczówna, Waśkiewicz itd. Są tam też informacje pochodzące z ksiąg zmarłych, z których dowiadujemy się, że obecna wieś o nazwie Waszki w XIX wieku była zapisywana raz Waśki a raz Waszki z przechyłem w kierunku nazwy Waśki.
Wieś Waszki w województwie podlaskim, w powiecie kolneńskim, w gminie Kolno oddalona jest od Kolna około 11 km. Jest też kilka wsi w Polsce, i nie tylko w Polsce, o nazwie Waśki:
1. 3 miejscowości w Polsce:
• Waśki - wieś w woj. podlaskim, w pow. hajnowskim, w gminie Narew
• Waśki - wieś w woj. podlaskim, w pow. kolneńskim, w gminie Mały Płock
• Waśki - wieś w woj. podlaskim, w pow. monieckim, w gminie Mońki
2. 2 miejscowości na Białorusi:
• Waśki – wieś w obw. witebskim, w rej. głębockim, w sielsowiecie Udział
• Waśki – wieś w obw. brzeskim, w rej. prużańskim, w sielsowiecie Szereszów.
Jedna z tych wsi, to jest wieś Waśki, która obecnie położona w woj. podlaskim, w pow. monieckim, w gminie Mońki niegdyś należała do parafii w Kalinówce [ Parafia Kalinowska ]. Według Wikipedii wieś Waśki w przeszłości była folwarkiem o nazwie Waśki [ wcześniej Waśkowice ]. „Bezstylowy ogród folwarczny powstał w połowie XVI w. Na początku XIX w. jako jego właściciele występowali Iwaszkiewiczowie, a po 1859 r. majątkiem zarządzali Rutkowscy. Po 1913 r. folwark został rozparcelowany. Kompozycja ogrodu dworskiego nie zachowała się. Ziemię po dawnym folwarku użytkują rolnicy indywidualni.”.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wa%C5%9Bk ... _moniecki)
W periodyku Studia Podlaskie Tom 1, który ukazał się w Białymstoku w roku 1990 nakładem Instytutu Historii Uniwersytetu Warszawskiego Filii w Białymstoku zostało opublikowane opracowanie Wiesławy Wernerowej pt. Opisy parafii dekanatu knyszyńskiego z roku 1784 od strony 99 do strony 150. Od strony 153 do strony 159 znajduje się opis parafii Kalinowskiej we wsi Kalinówce. Na stronie 154 czytamy: „Waski wieś szlachecka, między zachodem letnim i północą pół mili małe.”. Na stronie 159 czytamy: „14 Waski 1/2 m. międ. zach. let. i półm. Waszkiewice”. Z opisu tego wynika, że w roku 1784 w parafii w Kalinówce wyła wieś szlachecka, która nazywała się Waski [ Waśki ] i należała ona do rodu Waszkiewiców.
Link do wspomnianej publikacji;
http://pbc.biaman.pl/dlibra/doccontent?id=31897
Wieś Waszki w gminie Kolno oddalona jest od wsi Waski [ Waśki ] w parafii w Kalinówce około 90 km. To niezbyt daleko. I może Waszkiewice ze wsi Waski [ Waśki ] mają związek z Twoimi Waszkiewiczami ze wsi Waszki. Napisałem o tym w związku z informacją zawartą w książce Czesława Brodzkiego pt. „Kolno na Mazowszu” – właściciele młyna posiadali nadania dziedziczne książąt mazowieckich. Ustalenie ewentualnego pokrewieństwa wymaga wielu badań dokumentów, w tym genealogiczno – historycznych oraz badań językowych. To już pozostawiam Tobie.
W swoim poście napisałeś: „Zastanawia mnie jeden fakt, a mianowicie - o co chodzi z tym SZ i Ś w nazwisku? Pierwsza rzecz. We wszystkich dokumentach osobistych dziadka: dowody osobiste, książeczka wojskowa, prawo jazdy i w każdym z tych dokumentów widnieje jako Waszkiewicz. Natomiast na obrazku z pierwszej komunii widnieje jako Waśkiewicz. (linki do zdj. niżej) Pytając dawno temu dziadka czemu tam jest ś, nie potrafił sam mi na to odpowiedzieć, mówił, że może pomyłka kogoś kto to pisał, że nie ma pojęcia czemu to ś zamiast sz tam się znalazło.”.
Na tak postawione pytanie odpowiedź jest bardzo trudna i może być niejednoznaczna. Powodów zamiany litery Ś w dwuznak SZ w nazwisku może być wiele, na przykład: błąd pisarski; rodzaj dialektu języka polskiego jaki był używany w danym miejscu i czasie, w tym i miejscowa gwara; zasady pisowni, gramatyki, ortografii jakie obowiązywały albo jakie stosował pisarz sporządzający dokumenty w danym miejscu i czasie [ gramatyka historyczna języka polskiego, słowotwórstwo ], zwyczaje miejscowe – różne odmiany imion [ nazw ] tego samego miana używane w konkretnym miejscu i czasie; wady wymowy; wady słuchu fonematycznego; niedbalstwo pisarzy – nieznajomość zasad ortografii, nieużywanie znaków diakrytycznych; moda językowa; chęć upodobnienia własnego nazwiska do nazwisk szlacheckich; wstyd wynikający z faktu mówienia gwarą [ mazurzenie ] powodował, że powstawały hiperpoprawne formy [ tak zwana przesadna poprawność językowa ], na przykład sołtys > szołtys, koc > kocz, sanie > szanie, palce > palcze, świna > szwinia; zapisywanie nazwisk polskich w języku zaborców; repolonizacja nazwisk po odzyskaniu niepodległości [ rok 1926 ] oraz po roku 1945 na ziemiach tak zwanych odzyskanych itd.
Nazwisko Waskiewicz mogło powstać z nazwy osobowej Waśkiewicz albo Waszkiewicz. Osobiście widzę tu kilka procesów, które mogły spowodować taki stan rzeczy, na przykład:
1. poprzez niestosowanie przez księży [ pisarzy ] znaków diakrytycznych przy sporządzaniu metryk czy innych dokumentów. Takie zjawisko często występowało w dawnej Polsce. Jest to niedbałość językowa. Znaki diakrytyczne inaczej znaki graficzne używane w alfabetach i innych systemach pisma, umieszczane nad, pod literą, obok lub wewnątrz niej, zmieniające artykulację tej litery i tworzące przez to nową literę. W alfabetach sylabowych mogą zmienić znaczenie całej sylaby. W języku polskich jest dziewięć liter tworzonych za pomocą znaków diakrytycznych [ litery diakrytyzowane, litery przy sporządzaniu dokumentów diakrytyczne ]: ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ź, ż. Nie używanie znaków diakrytycznych przy zapisie nazwiska powodowało, że ktoś kto nazywał się Łepkowski w dokumencie stawał się Lepkowskim albo z Bąkowskiego stawał się Bakowskim. Każde z tych nazwisk ma inną etymologię. Po wielu latach gdy poszukuje się krewnych a utraciło się z nimi kontakt, np. przez migrację, trudno jest stwierdzić po nazwisku czy dana osoba należy do naszych krewnych. Czasami bywa, że na skutek tego samego brzmienia i zapisu graficznego nazwy osobowej można stracić prawdziwych krewnych a zyskać innych – nie krewnych o tym samym nazwisku. Pół biedy gdy osoby mieszkają w tej samej wsi i nigdzie nie migrowały. W takiej miejscowości wszyscy się znają i wiedzą kto od kogo pochodzi. Zatem, ktoś kto nazywała się Waśkiewicz mógł stać się Waskiewiczem;
2. na skutek mówienia dialektem języka polskiego, w którym występuje mazurzenie. Mazurzenie [ zwane też dawniej mazurowaniem, sakaniem, cakaniem ] to proces fonetyczny polegający na wymawianiu spółgłosek dziąsłowych cz, sz, ż,dż jako zębowych: c, s, z, dz. Na przykład: kosz jako kos, szkoła jako skoła, szyja jako syja. Bywa też, że spółgłoska s wymawiana jest bardzo miękko i brzmi jak ś. Biorąc to pod uwagę to ktoś kto nazywała się Waszkiewicz zawsze mówił, że nazywa się Waskiewicz albo Waśkiewicz a nie Waszkiewicz. Wieś Waszki [ Waśki ] położona jest niedaleko Kolna na Mazowszu. Zatem, leży ona na Kurpiach. Gwara Kurpiowska cechuje się mazurzeniem oraz tym, że w niektórych wypadkach zmazurzone spółgłoski przechodzą w spółgłoski miękkie [ na przykład słowo szkoła wymawiane jest śkoła ], co bywa nazywane siakaniem. Dobitnie to widać w nazwie własnej Kurpiów, którzy mówią o sobie Kurpś/Kórpś – Kurp. Tak więc nazwisko Waszkiewicz jak najbardziej może brzmieć Waśkiewicz i być w takiej formie graficznej zapisywane [ Waszkiewicz = Waśkiewicz / Waskiewicz ].
Nazwisko Waszkiewicz mogło powstać z miana Waśkiewicz. Mazurzenie już od bardzo, bardzo dawna było uważane za mowę wiejską i dlatego osoby mówiące w dialekcie gdzie występuje mazurzenie miały skłonność do wyeliminowania tej cech z mowy. Przeciwnością do mazurzenia jest szadzenie. Szadzenie to proces polegający na zastąpieniu spółgłosek zębowych: c, s, z, dz spółgłoskami dziąsłowych cz, sz, ż,dż. Szadzenie jest procesem przeciwnym do mazurzenia i miało na celu unikanie mazurzenia, gwarowej wymowy, na przykład: fasola jako faszola, koc jako kocz, nazywali jako nażywali, świnia jako szwinia, sołtys jako szołtys itd. Zatem, z mina Waśkiewicz / Waskiewicz mogło powstać nazwisko Waszkiewicz.
Jak wiesz nazwisko Waszkiewicz, Waskiewicz, Waśkiewicz utworzone zostało z dozą prawdopodobieństwa przy pomocy sufiksu -kiewicz od rdzenia Wasz-, Was-, Waś-. Wasz, Was, Waś są zapewne skróconymi [ spieszczonymi ] formami imiennymi. Niemniej jednak dodam, że miano Wasz utworzono przy użyciu formatu -sz. Sufiks -sz jest bardzo starym przyrostkiem, który wraz z sufiksem -ch tworzył najstarszą warstwę imion spieszczonych. Polskie imiona spieszczone z formatem -sz oraz -ch wymienia tak zwana Bulla gnieźnieńska [ Bulla Ex commisso nobis a Deo ] z roku 1136, na przykład Bolech, Uściech oraz Pęcisz, Cirzpisz, Tisz. Przyrostek -sz to też miękka spółgłoska sz, która nadawała spieszczonemu imieniu dodatni wymiar uczuciowy niż twarda spółgłoska ch. Miekka spółgłoska sz stwardniała około XV wieku i przestała tworzyć imiona spieszczone. Funkcję spieszczającą przejęła miękka spółgłoska ś. Dawniej formaty -sz i -ch tworzyły pary spieszczonych imion, na przykład Gawrysz – Gawrych, albo Stasz – Stach. Po stwardnieniu samogłoski sz funkcję spieszczającą imion przejęła miękka spółgłoska ś i w ten oto sposób powstały nowe pary spieszczonych imion, na przykład Gawryś – Gawrych. Formy z przyrostkiem -sz utrzymały się w nazwiskach, a regionalnie w imionach zdrobniałych typu Staszek lub Stasek w gwarach mazurzących. Biorąc pod uwagę cechy gwary Kurpiowskiej to imię Waś, Waśko, Waśka odpowiada w języku ogólnopolskim imieniu Wasz, Waszko, Waszka. Tak więc i nazwisko Waszkiewicz w gwarze Kurpiowskiej nie powinno brzmieć Waśkiewicz/Waskiewicz ale powinno być wymawiane w mojej ocenie Waśkiewic.
Biorąc pod uwagę cechy gwary Kurpiowskiej to w ogólnopolskim imiona zapisywane pod postacią Wasz, Waszko to na Kurpiach mogą brzmieć Waś, Waśko. W takim razie ogólnopolskie Wasz, Waszko może między innymi pochodzić od imienia Wacław, które posiada takie zdrobnienia jak Wach, Wasz, Waszko, Waszek. Tu dodam, że zdrobnienia te mogą też pochodzić od innych imion na Wa-.
Sergiuszu, może moje informacje, rozważania i hipotezy pomogą Ci w dalszych badaniach nad pochodzeniem nazwiska Waszkiewicz i Twojej rodziny. Mam nadzieję, że niezbyt bardzo zagmatwałem ale miałem na uwadze zwrócenie Ci uwagi na mogące wystąpić różne zagadki etymologiczne przy rozpatrywaniu genezy interesującego Ciebie nazwiska. Wydaje się, że najbardziej skuteczną ścieżką będzie ustalenie jakie znaczenie i pochodzenie ma imię Waśko/Wasko/Waszko we wsi Waszki [ Waśki ] w parafii Kolno w przeszłości. To już pozostawiam Tobie jak i wnioski.
Sergiuszu, zebrałem dla Ciebie trochę informacji, które stanowią pewien zbiór surowych danych, moich wniosków czy roboczych hipotez, które wymagają obróbki lub/i doszlifowania. Te wszystkie dane mogą Ci wskazać różne ścieżki dalszych poszukiwań. Mam nadzieję, że choć trochę pomogłem i naświetliłem mogące wystąpić zagadki podczas prowadzenia badać genealogicznych. Ogrom pracy przed Tobą, ale to bardzo fascynujące zajęcie, przynajmniej moim zdaniem. Nie zapominaj też o weryfikacji i własnych wnioskach.
Pozdrawiam – Roman.
Ps.
Jak byś kiedyś wpadł na pomysł zapytania o pochodzenie nazwiska Waśkowicz, o którym wspomina opracowanie „Kolno na Mazowszu” to wstępnie Ci powiem, że może to być nazwisko odojcowskie albo strukturalne utworzone od podstawy słowotwórczej Waś-, albo Waśko- za pomocą przyrostka -kowicz albo -wicz. Waśkowicz to też oboczna forma nazwiska Waśkiewicz/Waskiweicz/Waszkiewicz. Niemniej jednak i ono wymaga szerszego omówienia z uwagi na format -kowicz, -owicz.
Roman.
