genealodzy.pl

Witam
Moi przodkowie ("po kądzieli") wywodzą się w większości z wołyńskich miejscowości. Interesuje mnie szczególnie wiek XIX. Przed 1848 rokiem można jeszcze odczytywać metryki w języku polskim. I tutaj czytam np. w metrykach urodzin takie zwroty jak: Wielce Urodzony, Urodzony, Sławetny, Pracowity,itp. Proszę mi powiedzieć jakie to miało znaczenie w tamtych czasach dla konkretnej rodziny. Czy takie tytułowanie było realnym odzwierciedleniem statusu społecznego danej osoby? Pozdrawiam, Zbigniew

Wielce urodzony zazwyczaj oznaczało pochodzenie magnackie,urodzony- szlacheckie.Sławetnymi określano mieszczan, zaś pracowici to po prostu mieszkańcy wsi. Choć zdarzało się, że urodzonymi nazywano też ekonomów czy administratorów dóbr.Czy ta odpowiedź Cię zadowala?Pozdrawiam- Iwona

Bardzo dziękuję za odpowiedź. A czy wymagany był jakiś dokument cokolwiek potwierdzający przy takim wpisie (o ile ktoś miał), czy tylko słowne dane o sobie? Jeśli chodzi o wpisy w metrykach greko-katolickich we wschodniej części Galicji (Chołojów), to nieraz spotykałem się z pewnymi błędami zapisywania nawet nazwiska. Pozdrawiam Zbigniew

W rzeczywistości ciężko oszacować status społeczny na podstawie samych określeń np. Urodzony czy Wielmożny. Tytuły te uległy znaczącej degradacji. W XVI i XVII wieku Urodzonymi nazywano urzędników ziemskich i grodzkich oraz bogatych właścicieli utrzymujących dwory i posiadających poddanych. W XVIII wieku Urodzonymi nazywano nawet szlachtę czynszową czy zagrodową, a więc osoby, które wcześniej były "tylko" Szlachetne.

Tereny Wołynia to ziemie moich przodków po mieczu. Z mojej kwerendy akt metrykalnych wynika, że stosowanie określeń: szlachetny, urodzony, wielmożny pozwala na stwierdzenie, że osoby te należały do stanu szlacheckiego, ale nie pozwala już na określenie ich zamożności. Zarówno szlachetni jak i urodzeni to mogła być drobna szlachta. Wielmożni to już drobni właściciele ziemscy i urzędnicy (różnego typu sekretarze, radcy, adwokaci, często ekonomowie). Warto też pamiętać, że niekiedy jedna osoba była w różnych aktach określana jako "sławetna" i "urodzona". U mnie jest tak w gałęzi rodziny, która miała pochodzenie szlacheckie, ale na początku XIX wieku zajmowała się rzemiosłem.

Natomiast jeśli chodzi o dowody szlachectwa, to w Cesarstwie Rosyjskim (podobnie jak w każdym zaborze) urządzano legitymacje szlachty na podstawie których wpisywano dane rodziny do Ksiąg Szlachty właściwej guberni. O ile więc do 1802 roku informacje na temat stanu społecznego zawarte w aktach metrykalnych są wynikiem znajomości rodziny przez księży i ich stanu społecznego jakim cieszyli się Polsce przedrozbiorowej, to po 1802 roku dotyczą już ich stanu społecznego w Carskiej Rosji. Jeśli po 1802 roku określona rodzina dalej jest "Urodzona" to można założyć, że została wpisana do Księgi Szlachty.

Warto też pamiętać, że w w latach 1840-1846 działała Centralna Komisja Rewizyjna do spraw decyzji wydanych przez Deputackie Zgromadzenia Szlacheckie. W wyniku jej działań 90% dawnej polskiej szlachty zdeklasowano.

Temat jest szeroki. O legitymowaniu szlachty kresowej pisano wiele, podobnie jak o jej deklasowaniu. Polecam w szczególności: http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/ ... _wieku.pdf oraz Daniel Beauvois, Trójkąt ukraiński: szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie, 1793-1914

Michał

Zgadzam się z p. Michałem.

Wielmożny najczęściej dotyczyło urzędników państwowych, dawnych urzędników szlacheckich (ale tych wyższych) oraz większych właścicieli ziemskich. Do tej grupy dochodziła szlachta utytułowana. Większość szlachty była pisana jako urodzeni lub JP.

Pozdrawiam serdecznie.