Dobry wieczór.
W bazie PESEL nazwisko Kwarciak odnotowane jest 1038 razy, w tym 512 mężczyzn i 523 kobiet. Najwięcej osób o tym nazwisku jest w powiecie wadowickim w województwie małopolskim: 310 osób, w tym 162 kobiety i 148 mężczyzn. Dokładny rozkład występowania wspomnianego nazwiska zobaczysz na mapie znajdującej się pod likiem:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... o=Kwarciak
Ta sama baza wymienia nazwisko Kwarciński. Osób o tym mianie w Polsce jest około
Kwarciński – 391 mężczyzn;
Kwarcińska – 389 kobiet.
Szczegółowy rozkład zobaczysz na mapach umieszczonym pod poniższymi linkami:
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... i%C5%84ski
http://nlp.actaforte.pl:8080/Nomina/Ndi ... i%C5%84ska
Zatem, osób o nazwisku Kwarciński i Kwarcińska w Polsce jest około 780.
Witanowice to wieś i parafia, która położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Tomice na prawym brzegu Skawy.
Na portalu Wadowita24.pl w dniu 6 stycznia 2013 roku ukazał się artykuł Edwarda Wyroby pt. Może znowu odrobina…historii? Autor jest właścicielem wspomnianego bloga. Tekst dotyczy historii wsi i parafii Witanowice. Między innymi czytamy w nim, że we wsi Witanowice w XVIII i XIX wieku dokumenty odnotowały nazwisko Kwarciak. Osoby o tym nazwisku były osiadłymi włościanami.
Link do całego tekstu:
http://www.wadowita24.pl/moze-znowu-odrobina-historii/
Pod artykułem znajduje się odnośnik „Napisz do mnie: Kontakt”. Znajdziesz tam formularz kontaktowy, w którym Edward Wyroba pisze: Jeżeli masz jakieś pytanie, sugestie, uwagi, etc. Wypełnij poniższy formularz w celu kontaktu.
Kolorem czerwonym zaznaczone są też tagi – warto przeczytać teksty, które są pod nimi zamieszczone. Dotyczą one wsi i parafii Witanowice.
Rozważania o etymologii nazwiska Kwarciński oraz Kwarciak.
Napisałeś, że Twój przodek używał nazwiska Kwarciński v Kwarciak. Rozumiem, iż litera v oznacza skrót od słowa vel. Vel inaczej albo, czyli – słowo używane przy zestawieniu określeń synonimicznych lub dwu nazwisk tej samej osoby. Zatem, mamy to odczynienie z osobą, która znana była pod dwoma nazwiskami [ nazwami osobowymi ].
Kwarciński to miano najprawdopodobniej utworzone formatem -iński od podstawy kwarc- [ kwarc + iński = kwarciński ]. Sufiks -iński to złożony przyrostek, który powstał od sufiksu -ski [ -in+-ski = -iński ]. Cząstka -in- może być częścią rdzenia, od którego mogło powstać wspomniane nazwisko. To trzeba też brać pod uwagę przy rozszyfrowywaniu każdego miana. Nazwiska utworzone za pomocą formatu -ski oraz -iński wskazują, że może to być miano odmiejscowe. Przyjmując, że nazwa osobowa Kwarciński została utworzona za pomocą formatu -ski od podstawy kwarcin [ kawrcin + ski = kwarciński ] to należałoby poszukać miejscowości o nazwie Kwarcin, ale czy jest taka miejscowość? Nie szukałem – zostawiam to już Tobie.
Biorąc pod uwagę, że drugie nazwisko, Kwarciak, pod którym był znany Twój przodek to z dużym prawdopodobieństwem nazwisko Kwarciński zostało utworzone od nazwy osobowej Kwarciak na wzór i podobieństwo nazwiska szlacheckiego. Takie nazwisko lepiej brzmiało i przydawało szacunku.
Miano Kwarciak jest nazwą osobową, która została zapewne utworzona za pomocą sufiksu -iak od rdzenia kwarc- [ kwarc + iak = kwrciak ]. Format -iak oraz -ak tworzą zazwyczaj rzeczowniki potoczne. Kilka przykładów:
• dom [ chata ] z trzciny > trzciniak [ trzcin + iak = trzciniak ].
• deszcz przelotny > przelotniak [ przelotn + iak = przelotniak ],
• uczeń szkolny > szkolniak [ szkoln + iak = szkolniak ],
• drobna moneta > drobniak [ drobn + iak = drobniak ],
• dom z cegieł > ceglak [ cegl + ak = ceglak ],
• but filcowy > filcak [ filc + ak = filcak ],
• ptak śpiewający > śpiewak [ śpiew + ak = śpiewak ],
• miedziany pieniądz > miedziak [ miedzi + ak = miedziak ].
To mówi, że miano Kwarciak należy do sfery [ wyrazów ] potocznej, inaczej mówiąc do rzeczowników potocznych. Rzeczownik to samodzielna składniowo i semantycznie odmienna część mowy nazywająca rzeczy, obiekty, miejsca, osoby, czynności, organizmy, zjawiska, pojęcia abstrakcyjne. Tak więc kwarciak to rzeczownik potoczny, który nazywa, w tym przypadku osobę. Podstawą słowotwórczą słowa kwarciak jest rdzeń „kwarc”. Kwarc Kwarc [ dawniej kwarzec ] – minerał z gromady krzemianów przestrzennych zbudowany głównie z dwutlenku krzemu. Jego nazwa pochodzi:
• od starogermańskiego kwarr [ quarz ] = zgrzyt – tak określali ten minerał niemieccy górnicy,
• lub od słowiańskiego słowa kwardy = twardy [ kwarda = kwarzec ],
• od greckiego wyrazu krystallos = lód.
Profesor Aleksander Brückner w Słowniku etymologicznym języka polskiego z roku 1927 tak pisze o etymologii słowa kwarc: „ kwarc, z niem. Quarz z naszego kwardy, narzeczowo z twardy, niby kwardziec”.
Niemieccy etymolodzy o pochodzeniu nazwy quarz tak piszą: „Der Ausdruck ist erstmals in der 1. Hälfte des 14. Jahrhunderts im Ostmitteldeutschen als Fachwort des böhmischen Bergbaus bezeugt (quarz). Zu seiner Herkunft gibt es verschiedene Hypothesen. Nach einer dieser Hypothesen stammt er von mhd. querch (‚Zwerg‘) in Anlehnung an den Aberglauben, dass Berggeister das bergbaulich wertlose Mineral unterschöben, nachdem sie ein an gleicher Stelle ursprünglich vorhandenes wertvolles Erz „geraubt“ hätten (vgl. auch die Etymologie von Kobalt). Eine andere Hypothese besagt, dass Quarz von kwardy, einem Ausdruck aus einem polnischen Dialekt, stammt, welches der tschechischen Vokabel tvrdý (‚hart‘) entspricht. Einer Hypothese von Sergei Iwanowitsch Tomkeieff aus dem Jahr 1942 zufolge soll das Wort eine Zusammenziehung des sächsischen Bergmannsausdruckes „Querklufterz“ sein. Tomkeieff setzt dabei die Form quertz, querz als Grundform voraus, die sich in Schriften aus dem 16. Jahrhundert wie Ein nützlich Bergbüchlin und Agricolas De re metallica mit Bezug auf den Sprachgebrauch sächsischer Bergleute findet. Allerdings werden schon in dem 1889 erschienenen siebenten Band des Grimmschen Wörterbuchs ähnliche, seit dem 16. Jahrhundert existierende Herleitungen, die von einer Zusammenziehung aus quaterz, quaderz (‚böses Erz‘) oder aus gewarz, gewärze (Sammelbegriff zu Warze) ausgehen, als „spielende versuche, den ursprung des wortes zu ergründen“ bezeichnet.”.
W takim razie jest kilka możliwości od czego powstała nazwa osobowa Kwarciak. Moja hipoteza zakłada, że wspomniane miano powstało od przezwiska Kwarciak a ono od apelatywu [ rzeczownika ] kwarciak. Biorąc pod uwagę etymologię słowa kwarc podaną przez profesora Aleksandra Brücknera wydaje się, że przezwiskiem Kwarciak nazywano osobę twardą. Twardy to ktoś:
1. nie miękki, nieuginający się pod naciskiem,
2. ciężki, trudny,
3. odporny, niepoddający się przeciwnościom i emocjom,
4. surowy, bezlitosny,
5. nieustępliwy, niedający się przekonać do zmiany zdania.
Dodam, że profesor Aleksandra Brücknera w swoim słowniku etymologicznym języka polskiego o pochodzeniu słowa twardy między innymi tak pisał: „twardy, ćwiardy (dziś tylko narzeczowe; jak zarno i ziarno, darski i dziarski), narzeczowo przez rozpodobnienie i kwardy (stąd urósł niem. Quarz, niby kwardziec, od gór śląskich, a wrócił do nas jako kwarc); (…)”.
To tylko moje rozważania. Wnioski pozostawiam już Tobie.
Pozdrawiam – Roman.